Heimskringla - 10.11.1926, Blaðsíða 6

SÍÐA
iíMMSKRINGLa
WINNIPEG 10. NÓV. 1926.
Almen .ín^ Alit.
“Leyfið mér að hjálpa yður, frú — yður er
ílt.” Hún hvorki hreiföi sig né mælti orð frá
vörum, en starði á konuna njá bífreiðinni. Þó
lofaði hún honum að styðja s.g, en tók sýnilega
ekkert eftir honum, en aldrei liafði hann séð
slíkan þjáningarsvip á nokkurs manns andliti
eins og hennar, er hún leit á konuna fögru.
Maður sá, er hafði heilsað henni kom nú
þangað eins og hann ætlaði að bjóða hjálp, en
konan hröklaðist aftur á bak er hann nálgaðist
hana og sagði í lágum rómi: “Nei, nei! —
og augnaráð hennar lýsti svo mikilli hræðslu,
að gremjutitringur fór um unga manninn. Hann
leit beint inn í augu ókunna mannsins og sagði
stuttlega: “Yður er víst betra að fara burtu
héðan”.
Hann ypti kæruleysislega öxlum, og snéri
aftur til bifreiðarinnar og talaði eitthvað við
fólkið í lágum hljóðum.
Konan, er horfði á þennan atburð köld og
þóttafull, steig nú upp í bifreiðina, og maðurinn
settist hjá ökumanninum.
Þegar hin skrautlega bifreið fór af stað,
rétti konan með afskræmda andlitið biðjandi
fram hendurnar.
Ungi maðurinn sagði í hluttekningarrómi.
“Má eg ekki hjálpa yður inn í vagninn, frú?”
Þá fyrst leit hún á hann, og þar eð hún
virtist sjá hughreystingu og samúð í svip hans
sagði hún í lágum rómi: “Þökk fyrir herra minn
mér líður nú miklu betur, og eg næ mér bráð-
lega aftur til fulls — aðeins ef þér vilduð gera
svo vel og hjálpa mér til að komast inn í strætis-
vagninn — og hún benti um leið á vagn, er stað-
næmst hafði á brautamótunum. “Eruð þér alveg
vissar um, að þér hafið náð, yður til fulls aftur?’’
sagði hann vingjamlega, á leiðinni yfir að vagn-
inum. “Já,” sagði hún, og reyndi að brosa, “og
eg þakka yður, herra minn fyrir alla vinsemd-
ina, og hjálpina er þér hafið veitt mér.” Hann
hjálpaði henni upp vagntröppurnar, og stóð ber-
höfðaður meðan hún gekk inn eftir vagninum
og vagnstjórinn gaf merkið um að halda á
stað.
Þessi atburður hafði ekki vakið mikla eftir-
tekt, þar eð alt ferðafólkið var að flýta sér að
komast af lestinni, og hafði orðið nóg að gera
að hugsa um farangur sinn. Þeir sem höfðu tekið
eftir því, er fyrir konuna kom, höfðu einnig séð
að henni var veitt öll sú hjálp ér hún þurfti með,
svo þeir höfðu farið ferða sinna, án þess að veita
þessum atburði neina frekari eftirtekt.
Þegar ungi maðurinn kom aftur á stöðina
frá því að hjálpa konunni voru allir gistihúsvagn-
ar og önnur flutningstæki, er þar höfðu verið
farin. Á meðan hann stóð þar á stöðvarpallin-
um, og var að svipast um eftir einhverjum, er
gæti vísað honum á gistihús, kom hann auga
á ofur einkennilegan mann, er horfði á hann
með mikilli gaumgæfni. Maður þessi var full
sex fet á hæð, en svo grannur og krangalegur,
að hann liktist helst ógeðslegri lifandi beina-
grind.
Mjóu axlirnar voru kúptar, og svo
kengboginn var hann, að ungi maðurinn gat
ekki varist þeirri hugsun, hve hár hann væri ef
hann gæti nokkum tíma staðið uppréttur. Langa
horaða andlitið hans var þakið hrukkum, rákum
og fellingum og einkennilega óskaplega ófrítt.
Grængrá skörp augu brunnu undir þungum
brúnum, og í þeim, og öllum svipnum var kyn-
legt sambland af skörpu gagnrýni, Itulda og kæru-
leysi. Hann var að reykja úr gamalli pípu og
fallegur hundur af írsku kyni lá við fætur
hans.
Hann hafði falist bak við súlnaraðirnaT, á
frampallinum á stöðinni, og horft á konuna með
afskræmda andlitið með innilegri eftirtekt, en
búast mátti við af ókendum manni, og hann
snéri sér nú að hinum unga manni, er hann
hafði séð veita henni svo vingjarnlega hjálp, og
sem svar við spurningu hans vísaði hann hon-
um á gistihús þar nálægt.
Ungi maðurinn þakkaði honum fyrir leið-
beipingar, og lagði á stað með farangur sinn.
Og er hann var kominn að götunni, er hon-
um hafði verið vísað á, snéri hann sér eins og
ósjálfrátt við og horfði til baka.
Hinn kynlegi ókendi maður stóð enn þá í
sömu sporum, og horfði á eftir unga manninum
— með gömlu reykjarpípuna í munninum, og
fallega írska hundinn liggjandi við fætur sínar.
III. Kapituli
Hinn frægi Conrad Lagrange.
Þegar ungi maðurinn kom á gistihúsið, fór
hann samstundis .til herbergis síns, og þar hélt
hann kyrru fyrir frá því að hann kom og þang-
að til kvöldverðurinn var tilbúinn.
Og er hann kom út í anddyri gistihússins,
var undarlegi maðurinn, er hann hafði séð á
stöðinni og vísaði honum á gistihúsið, hið fyrsta
er fyrir augu bans bar.
Hann var enn þá með pípuna í munninum
og hundinn við fætur sér — stóð, hann, eða öllu
heldur hangdi við skrásetningarborðið, og bar
meira á hinu ólánlega vaxtralagi hans. í þeirri
afstöðu sem hann var, en nokkru sinni áður.
Fáum mínútum síðar sátu þeir inn í borðsalnum,
og voru borð þeirra mjög nálægt hvort öðru,
og ungi maðurinn heyrði að nágranni hans talaði
fremur óhæversklega til þjónanna, og fann
meira og minna að hverjum einasta rétti, er fram
var borinn.
Sór hann við alla heiðna guði, þekta, og
óþekta, 'að ekkert í þessu gistihúsi, er framborið
væri, væri á nokkurn hátt boðlegt, og að það
væri aðeins vegna þess að hvergi annarstaðar
í borginni væri hæfur matsölustaður, að hann
snerti á nokkrum hlut þar.
En því næst neytti hann hvers réttar með
ágætustu matarlyst, eftir að hann hafði lastað
þá alla, og hafði ungi maðurinn hið mesta gam-
an af.
Eftir máltíð fór hann með vindilinn sinn
út á' gistihússvalirnar, og ætlaði að njóta hvíldar-
innar eftir hið þreytandi langa ferðalag á járn-
brautarlestinni.
Bar hann stól inn í autt horn á svölunum,
og hafði aðeins kveikt í -vindlinum, þegar írski
hundurinn kom í áttina til hans. Hann lagði
brúna, silkimjúka hausinn á hné hans, og leit
mjög vingjarnlega í augu hans.
“Fallegur hundur”! sagðí ungi maðurinn
glaðlega, og strauk mjúklega um haus hans og
háls: Pípureykjarlykt á bak við hann kom hon-
um til að snúa sér við, og þar stóð eigandi
hundsins.
Hann horfði á unga manninn með sama
einkennilega hálf háðslega augnaráðinu, og
kuldalegum svipbreytingunum eins og áður
Ungi maðurinn, er verið hafði svo þögull og þur-
legur við samferðamenn sína, án þess, ef til
vill að hann gerði sér fyllilega grein fyrir því,
snérist nú öðruvísi við.
“Þér eigið þarna fallegan hund, herra minn,”
sagði hann vingjarnlega; Án þess að svara, snéri
hinn sér við og sótti stól, og gekk þá hundurinn
til .eiganda síns til að sýna honum vinahót.
Hann klappaði’ mjúklega á háls hans, og
sagði eins og hann beindi máli sínu til hundsins.
“Ef að mannkynið væri hæft til að umgangast
aðra eins hunda og þessi er, þá væri betra að
búa í heimi þessum en er,” Rödd hans var ótrú
lega djúp og styrk, og benti á einhvert innra afl,
og var þess sízt að vænta eftir öllu ytra útliti
hans. Alt í einu snéri hann sér að unga mann.
innum, og sagði hastarlega og óvænt: “Eruð
þér Aaron King. sonur stjórnmálamannsins, er
einusinni gat sér svo miklu frægð?”
Úngi maðurinn roðnaði undir hinu gegnum-
smjúandi augnaráði.
“Já, faðir minn gaf sig mikið við stjórn-
málum Nýja Englands,” svaraði hann blátt áfram
“Þektuð þér hann?’’
“Mjög vel,”. svaraði hinn, “mjög vel.”
Hann endurtók orðin með áherslu, og enn
þá festi hann augum á unga manninum, eins og
hann langaði tíl að lesa hverja einustu leynda
hugsun í sálardjúpi hans. Og Aaron King roð-
naði ennþá meira. Ókunni maðurinn bætti þá
við, um leið og hann leit undan, og rómurinn
varð þýðari, “Mér fanst eg þekkja yður þegar
eg sá yður á stöðinni, við móður yðar þektumst
í æsku, þér líkist henni talsvert í andliti. Ef þér
líkist henni eins mikið í lyndiseinkennum, þá
eruð þér sannarlega öfundsverðir.” Síðustu
orðunum beindi hann að hundinum, sem horfði
framan í hann og sýndi með því að hann skildi
hugsanir eiganda síns, þótt þær væru að eins að
nokkru leyti skýrðar með orðum. Eitthvað var
það við alla framkomu mannsins er gerði það að
verkum, að ógerlegt var að þykkjast við orð
hans eða athugasemdir.
Þegar útséð var um það, að ókunni maður-
inn ætlaði að segja til nafns síns, sagði Aaron
King, með því kurteislega viðmóti, og siðfágum,
er honum virtist vera meðfædd: “Má eg spyrja
—hvað heitið þér herra minn.”? Hann svaraði
án þess að snúa sér við, “Conrad Lagrange.”
Ungi maðurinn brosti.
“Það gleður mig að kynnast yður “hr. Lagr-
ange—getur það verið, að þér séuð hinn frægi
skáldsagnahöfundur með því nafni”?
“Og því skyldi það ekki geta verið,” mælti
hinn, og snéri sér fljótlega að unga manninum.
“Bendir ekki útlit mitt á, að eg geti verið vel
þektur á einhverjum sviðum? Er eg ef til vill
líkur fjöldanum?
Það er satt, að eg er visinn kroppin-
bakur, með skakt og afmyndað andlit — hræða’
í mannsmynd, en hvað gerir það til, ef eg líkist
ekki fjöldanum?, frægðin er í sjálfu sér eins og
óásjálegi líkaminn minn, en hvað gerir það til
viðkunnur eða lítt þektur! að líkjast ekki fjöldan-
um, er mest um vert.”
Það er ógerlegt að lýsa með hvílíkum svip-
breytingum —samblandi af háði, kulda.stolti,
hann sagði síðustu setningarnar um leið og hann
snéri sér frá unga manninum, og beindi orðum
sínum að hundinum, eins og til að gefa í skyn,
að hann skyldi þau betur en maðurinn.
Þegar Aaron King svaraði ekki spurði hinn
mjög skyndílega annarar spurningar:
“Lesið þér bækurnar mínar?”
“Hinn byrjaði á að svara, þó að nokkru hik-
andi á þá leið, að allir læsu bækur Conrad Lang-
range, en hinn frægi höfundur tók fram í fyrir
honum, “það svarar naumast kostnaði fyrir yður
að segja ósatt aðeins fyrir kurteisissakir — þar
eð eg að sjálfsögðu bið að segja mér eitthvað
úr þeim, og þá rekur yður í strand.”
Ungi maðurinn hló um leið og hann sagði mjög
hreinskilnislega:
“Eg hefi aðeins lesið eina af bókum yðar,
hr. Lagrange.”
Hverja þeirra?
“Þá, já- hverja — þá, sem yður er að líkind-
um kunnugt um, þar sem eigin maðurinn verð
ur ástfanginn í konu annars manns, og hún er
einnig ástfangin í öðrum giftum manni — hvað
heitir hún nú aftur? þá, sem þér munið að vakti
svo mikið og margvíslegt umtal.” “Já,” hann
snéri máli sínu enn til hundsins, “Ójá Czar —
eg er hinn frægi Conrad Lagrange. Eg hefi tek-
ið eftir því” sagði hann enn fremur með tindrandi
augnaráði, að þér virðist hafa erft mjög mikið
af lyndiseinkunum móður yðar hr. King — og
það, að þér lesið ekki bækur mínar beinlínis til
að lofa þær, það, kann eg öllum öðrum framar
að meta.”
Gletnissvipurinn hvarf af andliti hans eins
snögglega og hann hafði komið.
Aftur snéri hann sér að honum, og sagði
vingjarnlegum, bljúgum rómi.
“Móðir yðar hefir alveg óvanalega — yndis-
lega sál, herra minn, og þar eð eg þekki vel
sannleiksást hennar og aðdáun og virðingu fyrir
öllu sönnu og fögru, get eg tæplega búist við
því, að sonur hennar haldi upp á mínar sögur.”
“Eg öska yður til hamingju, ungi maður—
hann þagnaði sem snöggvast, og bætti svo við
með óútmálanlegri gremju — óska yður til ham-
ingju með það, að hafa ekki lesið bækurnar
mínar.”
Aaron Knig þagði um stund. Loksins sagði
hann stillilega með sorgblandinni alvöru. “Móðir
mín var merkileg kona, hr. Lagrange.
Hinn snéri sér snögglega við.
“Þér segið var,? — meinið þér---------?
“Móðir min er dáin, herra minn—það var
sent eftir mér til útlanda til að vera við banabeð
hennar.
Eldri maðurinn sat kyr um stund, og starði
á kveldskuggana, er óðum færðust yfir lög og
láð. Því næst fylti hann pípuna sína mjög var-
kárlega — stóð á fætur, og sagði við hundinn.
Kondu Czar — Það er tími kominn til að fara
héðan.”
Hann hvarf því næst út í næturmyrkrið, án
þess að kasta einu einasta kveðjuorði-.á félaga
sinn, með pípuna í muninum, og skynuga, fall-
ega hundinn við hlið sér.
Allan næsta dag gætti Aaron King að hin-
um fræga skáldsagnahöfundi í borðsalnum,
ganginum, og úti á svölunum. Hann vonaði jafn
vel, að liann myndi ef til vill koma auga á hann
úti á götunum, því þessi einkennilegi—óásjálegi
maður hafði vakið hjá honum svo undarleg áhrif
og löngun til að kynast honum betur.
Dagurinn var því nær liðinn að kveldi, þeg-
ar Conrad Lagrange lét sjá sig aftur. Ungi
maðurinn var, eins og kveldið áður, að reykja
vindilinn sinn eftir máltíð úti á svölunum, þegar
írski hundurinn, og tóbaksreykjar-gusa boðuðu
komu hins kynlega manns.
Án þess að taka sér sæti. sagði hann.
“Eg ver þessum tíma dags til þess að horfa
á fjöllin, hr. King, mynduð þér vilja koma með
mér? Þessi fjöll eru fögur og raunveruleg, og
vel þess verð að þeim sé gaumur gefinn, sérstak-
lega á ,þessum tíma dags.”
Rómur hans var nú mjúkur og viðfeldinn
—eins ólíkur hinum venjulega rómi hans og
talshætti eins og hann var að ytra útliti ólíkur
hinum unga félaga sínum.
Aaron King reis hvatlega á fætur. “Þökk
fyrir hr. Lagrange; mér er sönn ánægja að því
að koma með yður.”
Þeir gengu aðalgötuna á enda, er skygð
var risavöxnum pipartrjám á báðar hliðar og
komu að útjaðri hinnar litlu borgar — þar sem
engar byggingar skygðu á útsjónina til norðurs
og norðausturs.
Og einmitt þar, sem gatan endaði og þjóð-
vegurinn tók við, nam Conrad Lagrange staðar
— lagði hendina á handlegg félaga síns—og
sagði í lágum rómi:
“Þetta er staðurinn.” Borgin Fairlands lá
bak við þá í öllum sínum yndisleik — blóma og
trjáskrúði. En rétt fram undan breiddu sig út
stórar spildur af óræktuðu landi—þaktar feg-
urstu jurtum og blómgresi, og til hliðar við
þessar fleyur — þar sem trjálaust var, bólaði
á gulleplalundunum, eins og dökkgrænum fer-
hyrningum — með mjóum pálmaviðarröðum
hingað og þangað, og brúskum af stórvöxnum
pipartrjám.
Og innan um alt þetta gaf að líta akbrant-
irnar og bændabýlin.
Bak við gnæfðu San Bernardinos tindarnir
við himinn. Það var nálega fulldimt og götu-
ljósin í borginni höfðu verið kveikt.
Aldingarðarnir og gulleplalundarnir * voru
sveipaðir töfrakendri húmblæju, og fjallshlíðar-
hjallarnir, og hinar aflíðandi hæðir vóru hjúp
uð dimmblárri móðu, er breyttist í purpura lit
eftir því sem ofar dróg og sást móta fyrir hin
um skörpu klettum og snösum.
En uppi yfir báru snævi þaktir jökultind-
arnir við loft eyðilegir og mikilfenglegir í lit
brigða skrauti hinnar lækkandi kvddsólar.
Aaron King rauf þögnina með því, að varpa
öndinni á þann hátt, eins og hann fyndi engin
orð til að lýsa hugsunum sínum.
Conrad Lagrange sagði döprum rómi:
“Að hugsa sér það, að ef til vill níu þúsund,
níu hundruð og níutíu af tíu þúsund íbúum þess-
arar borgar, sjá aldrei þessa fegurð.
“Eg vildi óska, að eg hefði léreft og bursta
þegar eg sé alla þessa fögru útsjón” sagði ungi
maðurinn, og hló við, “þótt það sé nú ekki bein-
linis það, sem eg hefi lagt fjTir mig.”
Hinn snéri sér snögglega að honum.
“Þér eruð listamaður?” %
“Eg var aðeins að ljúka við þriggja ára
nátnskeið, þegar eg, vegna veikinda móður minn
ar var kvaddur heim.
Eg var þó svo heppinn að vera vel kominn
niður í því, og mér var sagt þar yfir frá, að eg
ætti fagra framtíð fyrir höndum í ment minni.
Eg veit þó ekki hvernig það muni ganga hér
heima”.
Það kendi nokkurs kvfða í rödinni.
“Hvað málið þér sérstaklega”?
“Andlitsmyndir. Skáldið leit til fjallanna
og sagði hugsandi: “Vesturlandið mun fram-
leiða mikla listamenn hr. King.
Mesti hluti þessa lands mun ávalt halda
sinni upprunalegu náttúru fegurð. Það verður
altaf miklu auðveldara fyrir hvern og einn að
finna sjálfan sig hér—heldur en í borgamúgn.
um og hávaðanum í austurhluta landsins.
Það er minna af þeim anda, sem fæðist í
skólum, og öllum þeim margháttaða félags-
skap, er fáu góðu sýnist koma til leiðar—minna
af tedrykkjum, samkvæmum, og orðaskvaldri í
þessum landshluta, og einveran, eyðilegu fjöllin
flesjurnar miklu og hafið hafa sannarlega meiri
mögulegleika til að þroska sál listamannsins,
en hið glaumsama, fánýta stórborgalíf.”
“Orð yðar minna mig svo greinilega á hugs.
un og setningar í einni af uppáhalds bókum
móður minnar,” sagði ungi maðurinn. Hún til
færði svo margt úr þessari bók þegar eg var ung-
lingur, að eg nálega lærði margt úr henni utan
bókar, og hún varð einnig uppáhald mitt. Hug-
sunin er eitthvað á þessa leið:—
Það lýsir sönnum og göfugum innra manni
að reyna að skilja fjallafegurðina og mikillelk
náttúrunnar, að sýna það með ást og kærleika
í hversdagslífinu, að allur hugur hafi verið lagður
á að skilja hið mikilfenglegasta, besta og göfug-
asta í tilverunni.— Eg þcikki ekki höfund þessar-
ar bókar, nafns hans var ekki getið.
‘Eg er höfundur þeirra bókar,” sagði ókunni
maðurinn blátt áfram — “$ða réttara sagt, eg
var höfundur hennar”, bætti hann við með
beiskjukendri kuldalegri glettni.
“í Guðsbænum, þér megið ekki bregðast
mér, eg er nú hinn frægi Conrad Lagrange, og
eg er neyddur til að hugsa um mannorð mitt.”
dljúpa röddin hans titraði af tilfinningu, og
raunadrættirnir í ófríða andlitinu hans urðu
enn þá skýrari. ;
Aaron King hlustaði fullur undrunar á orð
hins fræga sagnaskálds, er lýstu svo sárri iðrun,
gremju og sjálfsásökun, og þar eð hann vissi
ekki hverju liann ætti að svara, sagði hann blátt
áfram: “Þér starfiö hér, hr. Lagrange?”
“Starfa! nei, eg starfa hvergi, eg er að eins
götusópari á sviði bókmentanna.
Eg safna efninu í bækur mínar úr forar-
pyttum og sorphrúgum mannlífsins.
Bækur mínar hafa inni að halda andlegt
vot sjúkdómsgerla og almenningur borgar pen-
inga fyrir ánægjuna að lesa glæpakent svívirð-
ingar — rusl.
Eg kitla og æsi upp lægstu og dýrslegustu
hvatir ímyndunarveikra vesalinga með bókum
mínum — vinna! nei ungi maður, eg vinn ekki.
Eg er einmitt mína að taka út hegningu fyrir
sumt af misgjöröum mínum í þessum bæ;
Ritstörf mín urðu mér ofureíli—eyðilögðu
heilsu mína, og læknarnir sendu mig hingaö vest-
ur til að ná mér.
Listamaðurinn gat engin orð fundið yfi?,
hugsanir sínar, og þegjandi, sneri þeir frá hinu
dýrðlega fjallaútsýni heim á leið.götuna, er þeir
höfðu komið eftir nokkru áður .
Þega þeir höfðu gengið litla hríð, sagði ungi-
maðurinn, “Þetta er fyrsta ferð yðar til Fair-
lands, hr. Lagrangé?
“Eg var hér í fyrra,” svaraði hinn, “hér, og
á hæðunum þarna yfirfrá. Hafið þér nokkurn
tíma búið nálæ^t fjöllunum.”? ”Ekki í Cali-
forníu. Þetta er’ fyrsta ferð mín til vesturlands-
ins. Eg hefi þó talsvert ferðast um fjöll erlendis
O’g það þýðir,” skaut hinn inn í, “að þér
hafið alls ekki séð þau.
Aaron King hló. Eg er viss um, að þér
hafið rétt fyrir yður.”
“Og þér?” spurði skáldið skyndiléga, hvers
vegna komið þér til þessa staðar, þar sem
fólkið heldur margfalt meira upp á miljóna-
mæringa en fagurt fjallaútsýni? Hafið þér kom-
ið til Fairlands til að vinna?”
“Það vona eg,” svaraði listamaðurinn.
“Það eru ástæður fyrir því, að eg kæri mig
ekki um að vinna austur frá nú sem stjendur
Eg játa það, að það var af því, að Fairlands
virtist vera ákjósanlegur staður fyrir andlits
mynda -málara, að eg kom hingað.
(Framh.)