Heimskringla - 25.05.1927, Side 2
2. BLAÐSÍÐA
IIEIMSKRIN GLA
WINNIPEG 25. MAI 1927
Dánarfregn.
frá Occan Falh,, British Columbia,
Canada.
Fimtudaginn þann 23. desember
1926, andaðist hér í bænum, á spítal-
anum, eftir þriggja vikna legu, úr
‘‘inflúenzu”, húsfrú Margrét Frið-
rikka Joliffe, og var hún jarðsett hér
29. s. m.,1, að viðstöddum flestum af
þeim fáu Islendingum, sent hér búa,
og sömuleiðis dálitlum hópi af hér-
lendu fólki, er þekkti til hennar, því
hún átti víst marga kunningja á með-
al yngra fól'ksins, því hér hafði hún
dvaljð 3— ár áður en hún giftist, og
var vel látin af öllum, er henni kynnt
ust. — Samt hygg eg að meira fjöl-
nienni hefði _verið við jarðarförina,
ef þessi kvefveiki, “flú”, hefði ekki
verið nærri því í öðruhverju húsi í
bænum, og leikhús og aðrir skeuiti-
staðir lokaðir, að tilskipun læknanna
hér.
Síðasta jarðneska hvílurúm hinnat
látnu, nefnilega likkistan* var þakin
blómkrönsum, eins og venja er til.
En flestir held eg þeir hafi komið
frá Islendingum, með allri virðingu
fyrir meðliðan og hjartagæzku enkra
samborgara.
Jarðarfarar athöfnin fór fram frá
canadisku Union kirkjunni, og fluttu
þar ræður tveir prestar,^ Rev. Wm.
Deans, B. A.„ B> D., prestur Union
kirkjunnar (skozkur) og Rev. Hodg-
son, frá ensku kirkjunni hér í bænum,
og sagðist báðum vel, eftir ástæð-
um.
En það var sérstaklega tvennt, er
þeim, sem þetta ritar, fannst ábóta-
van við athöfnina.
I fyrsta Iagi, að ekkert var talað á
íslenzku, móðurmáli hinnar látnu; og
þar næst, að heyra ekki sungna ó-
. gleymanlegu íslenzku sálmana: ‘‘Allt
eins og blómstrið eina” og “Kallið er
komið”. En sjálfsagt var það af-
sakanlegt, því hér hefir aldrei neinn
íslenzkur prestur stigið fæti sínum,
og íslenzkir söngbarkar úr “móð” —
og tízkan segir allar raddir falskar og
hjárómay nema þær komi úr “ensku
koki” — úr þeim potti er allur graut
ur góður.
* * *
Margrét sál. var fædd á Gimli t
Nýja Islandi í Manitoba, 28. nóv-
ember 1903, og var því aðeins rúm-
lega 23 ára.
Hún giftist 24. desember 1924 í
Vancouver, B. C. Maðurinn heitir
Arthur Joliffe, canadiskur. Þau
eignuðust 2 drengi, sem báðir eru
fallegir og efnilegir; þeir heita
Richard Martin og Walter Arthur,
og eru nú í fóstri hjá afa og ömrnu
sinni. Margrét sál. var fremur smá
vexti, en prýðis vel gefin til sálar-
innar, og eignaðist því marga vini,
þótt æfin yrði ekki lengri. Hún. var
ram-islenzk í eðli sínu, og líktist
mjög föður sínum sjón og hreyfing-
um, enda var hún augasteinninn hans
og uppáhald. Systkini Margrétar sál.
voru þessi: Halldóra, tveimur árum
eldri, gift og býr hér i bænum; mað
ur hennar, sent er af enskum ættum,
•heitir Jack Laverty; þau eiga 4
dætur; og Guðrún Kristbjörg, sem
er yngst (15 ára) heima hjá foreldr-
um sínuni. Bræðurnir eru tveir og
heitir annar Daniel, en hinn Eiríkur,
sem er nú fyrirvinnan hjá foreldrum
sínum. Hann vinnur hér á ‘mylnunni’;
en Daníel, sem er eldri, er nú á B.
C. háskólanum í Vanc<?uver (1. ár).
Hann lauk miðskóíaprófi hér í Ocean
Falls vorið 1925, með ágætis einkunn.
Var alltaf efstur í sínum bekk á
hverju ári, af 16—20 nemendum.
Hann vann hér á suinrin i skólafrí-
inu, og svo eitt ár, nefnilega 1925—
26, til að hafa saman peninga til
framhaldsnáms við British Columbia
háskólann. Hann er sérstaklega vilja
sterkur og ástundunarsaniur við nám
sitt, og lætur hvorki fátækt né aðra
erfiðleika vinna bug á sér, og er því
vonandi að hann beri gæfu til að ná
takmarki sinu og verði sjálfum sér
og ættstofni sinum til sóma og virð-
ingar.
* * *
Foreldrar hinnar látnu eru þau
hjónin Marteinn Jónsson og Guðrún
IngimundardóttirJ nú til heimilis hér
í bænum, en áður bjuggu þau um
mörg ár í grend við Gimlibæ i M@ni
toba. Marteinn flutti vestur um haf
árið 1879, og dvaldi eitt ár i Muskoka
í Ontariofylki. Þaðan fór hann til
Norður Dakota og tók þar heimilis'-
réttarland. Síðan fór hann vestur á
Kyrrahafsströnd; staðnæmdist í borg
inni Seattle, sem þá var að byrja
að byggjast, með 40 þúsund íbúa.
Þar dvaldi hann fjögur ár; fór svo
aftur til Norður Dakota, og þaðan til
Nýja Islands.
Marteinn Jónsson, Jónssonar, var
fæddur 9. jan. 1855 að Ottastöðum
í Þistilfirði í Þingeyjarsýslu á Is-
landi, og er því rúmlega 72 ára; vel
ern og skrafhreifinn, skýrleiksmaður
í betra, lagi og skáldmæltur vel. En
menntabrautin mun hafa verið
“smalaþúfan”, sem svo margir kann-
ast við frá þeim árum á Islandi. —
Móðir Marteins hét Guðrún Jónsdótt
ir, ættuð af Langanesströnd í N.-
Múlasýslu.
Kona Marteins, sem kom frá Is-
landi sumarið 1900,; frá Reykjavík,
er Guðrún Ingimarsdóttir, bróðurdótt
ir “Eiriks frá Breiðinni” á Akra-
nesi á Islandi, sem var alþekktur sjó-
sóknari og formaður. Móðir Guðrún
ar hét Ragnhildur Símonardóttir,
systir Daníels söðlasmiðs í Reykja-
vík, sem var alkunnur þar um slóðir
fyrir handverk sitt.
Þau hjónin Marteinn og Guðrún
giftust á Ginili i Manitoba árið 1902,
og reistu bú á heimilisréttarlandi
hans, 3 mílur út frá bænum, sem
þau nefndu Skálabrekku, og bjuggu
þar í 16 ár, þar til 1918 að þau
fluttu sig búfedutn vestur á Kyrra-
hafsströnd og settust að í Vancouver
borg. Þar dvöldu þau í 3 ár. Þaðar.
fluttu þau sig um 300 milur norður
til Hunter Island, þar sem þá voru
nokkrar íslenzkar fjölskyldur fyrir.
Þar tók Marteinn tuttugu ékrur af
landi og ruddi þar skóg, og niun nú
vera að fá eignarrétt á því frá stjórn
inni. Eftir þriggja ára dvöl þar,
fluttu þau hingað til Ocean Ealls, um
25 mílur, sjóleið, þar sem börn þeirra
gátu gengið á skóla, og sömuleiðis
fengið atvinnu hér á mylnunni, eins
og áður er getið. Marteinn er hér
aðeins hjá konu og börnum að vetr-
iníim til, en úti á eyjunni að sumrinu,
og hefir stundum unnið á laxveiða-
verkstæðunum, þar sem þau eru starf
rækt á næstu eyjum og meginlandinu
í því nágrenni.
* * *
Islandsblöðin Isafold og Norður-
land, eru vinsamlega beðin að birta
þessa dánarfregn,1, af foreldrum hinn-
ar látnu.
p.t. Ocean Falls, B. C., Can.
Þ. K. K.
* V ¥
O, Drottinn! hún Margrét er dáin,
sem dýrast eg unni.
En lof sé þér, guð, að hún lifir
i ljóssölum himins.
Eg titrá'með tárekka þungum,
því tókstu’ hana frá mér?
Eg grátbið þig, guð, fyrir haná,
hún var gimsteinn mins hjarta........
Sárt er að sjá þig nú horfna
frá sonunum ungu,
sem vita’ ei hvað missinum veldur
frá vöggunni sinni.
En, guð, sem er alskyggn og góður,
mun gefa þeim krafta
og Ijós, til að lýsa þeim veginn
til lausnarans góða.
Eg veit að þú yfir þeim vakir
m^ð varðenglum Drottins,
þvi elskan hjá móður er eilíf
að almættis Iögum.
Hví græt eg? Eg get ekki svarað,
þvi guð er, sem ræður.
Hann blóm lætur fæðast, og fölna
í íyllingu lifsins.
Svo kveð eg þig, hér megin grafar
í hinnzta sinn, kæra-
Þó hold þitt sé náblæju hulið,
á himnum þú lifir.
Un^Jir nafni móðurinnar.
Þ. K. K.
* ¥ *
Hér hvilir um hádegi lífsins
i heilöguni friði.
Lilja úr islenzkum lundi
í Ijúflinga töfú.
(Lagt á blónisveig frá höf.
Þ. K. K.
------------x----------
Eftirmæli.
14. april síðastliðinn lézt við Pop-
lar Park pósthús, bændahöfðinginn
T. A. Anderson, tæpra 47 ára. Eftir
lét hann konu, gamla móður og 10
börn á aldrinum frá 5—25 ára. Er |
því heimili mikill harmur kveðinn i j
fráfalli hans, nálega á bezta aldri:!
en sú er þó huggunin með raunun-
um hans fjölskyldu, að hann skildi
hana ekki eftir allslausa fjármuna-
lega.
T. A. Anderson, sem hann skrifaði
sig æfinlega, hét fullu nafni Þor- ^
steinn Andrés Arnason, sonur Arna
Andréssonar frá Innri-Bægisá í Eyja !
firði, og konu hans Albínu Jónsdótt-I
ur, ættaðri úr Reykjahverfi í sömu
sýslu. Bjuggu þau um stutt skeið á
Islandi, þar til þau fluttu til Canada
1876. Dvöldu þau á ýmsum stöðum,
Winnipeg og í Arnesbygð í Nýja Is-
landi, og viö Sandy River, austan
Winnipegvatns; settust þar að nokkr
ir Islendingar á því timabili, en
hurfu allir þaðan fyr og seinna. Þar
fæddist Þorsteinn Andrés fyrsta dag
júnímánaðar 1880. En 1888 fluttist
Arni Andrésson með fjölskyldu sína
að Poplar Park, og voru það síðustu
vistaskifti þeirra feðganna beggja,
unz dauðinn kallaði þá til sömu vista
skifta, eins og alla aðra.
Andrés útskrifaðist úr barnaskóla,
fór síðan á miðskóla og kennara-
skóla, og lauk námi á óvanalega stutt
um tírna, með annars stigs kennara-
prófi; kenndi svo við barnaskóla
nokkur ár, unz hann giftist ungfrú
Guðrúnu, dóttur Sigurbjarna Hall-
grintssonar og Onnu Sigfúsdóttur,
sem búið hafa til þessa tíma við Ar-
nespósthús, bæði ættuð úr Eyja-
fjarðarsýslu, og eru af fyrstu land-
nenmm í Nýja Islandi; bæði nú fjör-
gömul og var gullbrúSkaup þeirra
haldið nú fyrir tveim árum. Byrj-
aði Andrés þá búskap í félagi við
föður sinn. og bjuggu þeir félags-
búi unz Arni lézt 1914. Tók þá
Andrés einn við búsforráðum, og
ekki þó einn, því sá er ekki einn,
sem á aðra eins ágætiskonu og hann
átti, sem bæði hefir verið framúrskar
andi dugnaðarkona og fyrirhyggju-
söm. engu siður en hann, enda vissi
hann það vel og mat það. Var þeirra
samlíí og samvinna ætíð hin ánægju-
legasta. Var heimili þeirra ávalt
sem höfðingjasetur i þessu byggðar-
lagi.
Andrés var fríður maður, hæglátur
og prúður í franigöngu, og bar á sér
höfðingjasvip, enda mun hann hafa
verið af góðum ættum í báðar ættir,
en því miður hefi eg ekki við hend-
ina nógu góðar heimildir til að rekja
ætt hans. Andrés var sérlega trúr
og ábyggilegur í hvivetna, heldur dul
ur i skapi og otaði sér ógjarna fram.
Þó komst hann ekki hjá því að taka
töluverðan þátt í opinberum málum,
því þeir, seni þekktu hæfileika hans
og .trúmennsku, kusu að hann færi
með mál þeirra öðrum fremur; var
hann til dæmis 7 ár í sveitarstjórn
St. Clemenz sveitarinnar, og skóla-
nefndarmaður var hann, eg veit ekki
hvað lengi, þangað til hann baðst
undan kosningu, og þótti þá ekki
sanngjarnt að veita honum ekki hvild.
Andrés var stórgáfaður maður,
með fjölhæfar gáfur, sérlega hygg-
inn i fjármálum, laglega hagorður,
og hafði þýtt á ensku nokkur kvæði,
sem komu út í íslenzku blöðununi, og
sagði hann mér eitt sinn, er það barst!
í tal, “að hann hefði kannske gert
dálítið meira af þvi, ef sér fyndist j
ekki að hann skildi of illa íslenzkt;
skáldamál”; bg eg er þess fullviss,
ef hann hefði notið þeirrar mennt-
unar, að hann 'hefði sómt sér vel í
hópi vísindamanna, því hann hugsaði
mikið og djúpt á þvi sviði. — Félags-
lyndur var hann og boðinn og búinn
að rétta góðu og þörfu málefni lið-
sinni. Sama var það, ef nágrannar
hans leituðú hjálpar hans, þá var
hann ætíð fljótur að liðsinna, og hann
var ekki á hælunum á þeim að kalla
eftir endurgjaldi, og svo friðsamur
var hann, að hann leið heldur órétt
en að standa í deilum; í átuttu máli
má með sanni um hann segja, “að
'hann mátti ekki vamm sitt vita.”
Eina systur átti Andrés, Einýju,
konu Sveinbjörns V. Holni, við Husa
wick P. O. í Nýja Islandi.
Með sárum söknuði og þakklátri
endurnúnningu, um hann, er hann
hér með kvaddur af vinum og ætt-
ingjum. ' S. S.
Svar til
séra Joh. Bjarnasonar-
Séra Jóhann Bjarnason ritar
hvorld meira né minna en næstum
níu dálka grein í Lögberg, út af at-
hugasemdum þeim, sen: eg gerði við
ummæli hans um Búddhatrúna. —
Minna má nú' gagn gera! — Það
verður varla hjá því komist að svara
þessum andmælum hans að einhverju
leyti, en því skal eg lofa lesendum
Heimskringlu, að eg skal ekki fylla
níu dálka. Og sannast að segja efast
eg um, að margir hafi þolinmæði til
þess að lesa oft níu dálka eftir okk-
ur séra Jóhann um Búddhatrú, þótt
fróðleikslöngunin sé mikil og við
báðir líklega sæmilega kynntir meðal
fólks fyrir skrif okkar.
Séra Jóhann segist tala um þetta
mál hlutdrægnislaust og aðeins til
þes& að benda á það, sem h'onum
finns vera sannleikur. Ekki efast eg
um að hann segi það satt. En má eg
ekkj mælast til þess að hann trúi því,
að eg hafi svipaðan tilgang? Niður-
stöður okkar þurfa ekki að vera þær
sömu fyrir því. Eg kannast ekki við,
að rökin, sem hann færir fyrir sínu
máli, séit eins góð og hann auðsjá-
anlega heldur að þau séu; en eg skal
játa, að það verður ekki sagt með
alveg óyggjandi vissu, að hann hafi
rangt fyrir sér, aðeins vil eg halda,
að líkurnar séu langtum meiri á
mína hlið.
Séra Jóhann ber mikið fyrir sig
skoðanir eins manns, prófessors So-
pers. Eg get vel trúað því, aðjiann
sé fróður maður um þessi efni; en
annað mál er það, hvort alstaðar má
treysta dómgreind hans. Sumir menn
eru svo gerðir, að ef þeir taka sér
fyrir hendur að halda einhverju
fram, þá gera þeir það með kappi, og
verða glámskyggnir á sannanir, án
þess að þeim detti í hug að fara vís-
vitandi með rangt má1. Prófessor
W. T. Rrys Davids kannast eg við
og hefi lesið þó nokkuð eftir hann
um Búddhatrúna. Er það hverju
orði sannara að hann er fræðimaður
ntikill og laus við öfgar.
Þá er nú bezt að byrja á öðrum
kaflanum í grein séra Jóhanns (þeir
eru níu, jafnmargir og dálkarnir),
svo að allt sé sent skipulegast.
Séra Jóhann segist ekki hafa átt
við kenninguna um “santsara”, eins
og eg gat til, þegar hann talaði um
kenningu Búddha um breytinguna.
Hann ætti að vita, við hvað hann
átti, en mér er óskiljanlegt, við hvað
annað hann hefir getað átt. Eg 'held
að það sé einmitt hún, sem prófes-
sor Soper á við með- orðunum, sent
séra Jóhann hefir eftir honum —
“heintspeki breytingarinnar” (philo-
sophy of Change), sem kennd var á
Indlandi 500 árunt fyrir Krist. Frú
Rhys Davids, sem er, að eg held,
ekki stórum ófróðari en. maður henn
ar um Búddhatrúna, segir: “Budd-
hism as a characteristically Indian
movement accepted the view of life
here as a moment between two
eternities, and as but one span of
living in an infinite series of such
spans. This series it pictures as a
round or cycle (vatta) of continual
movement (samsara).” A íslenzku:
“Búddhatrúin, sem hefir einkenni
indverskra hreyfinga, tók við þeirri
skoðun, að lífið hér sé attgnablik
ntilli tveggja eilífða, aðeins eitt lífs-
skeið í endalausri röð slíkra lífs-
skeiða. Hún ímyndar sér þessa röð
sent umferð (vatta) stöðugt áfrant-
haldandi hreyfingar (samsara)”. Dr.
Edv. Lehmann, sem eg vitnaði til í
fyrri grein minni, segir, að kenning
Búddha hafi hvílt á liinum ósveigj-
anlega veruleika “samsara” (der un-
erbittlichen Realitaet des Samsara”).
Eg sagði að þessi kenning væri heim
spekileg; henni svipar mjög til kenn-
inga Heraklítusar og annara forn-
grískra heimspekinga unt breytinguna,
sem er í mótstöðu við kyrstöðukenn-
inguna, sem var lika heimsþekileg, og
var flutt af sumum forngrískum
heimspekingum. En einmitt vegna
þess að hún er heimspekileg, hefir
hún eflaust átt lítinn þátt í breyting-
itnum, sent urðu á Búddhatrúnni síð-
ar. Þær breytingar verða frentur
raktar til sögulegra orsaka.
Þetta atriði er að visu pkki mikil-
vægt í sjálfu sér, en eg fæ ekki skil-
ið, við hvað séra Jóhann á, ef ekki
þetta, þegar hann talar um þá kenn-
ingu Búddha, að allt sé að breytast.
I þriðja kafla greinar sinnar talar
séra Jóhann heilntikið um sálarleysis-
kenningu Búddha.
Satt er það, að Búddha neitaði því,
að maðurinn hefði nokkra sál í þeint
skilningi, sem var almennt viðtekinn
á Indlandi fyrir og um hans daga,
eða samkvæmt orðum Rhys Davids,
sent séra Jóhann tilfærir: hann neit-
aði öllum þáverandi hugmyndum um
tilveru sálarinnar.
Það getip- verið, að séra Jóhanni
finnist, að þessar þávcrandi ind-
versku hugmyndir um sálina séu þær
einu réttu, þó efast eg um það. Ef
til vill er það ómaksins vert, að at-
ihuga þær ofurlítið, til þess að þeir,
sent kunna að lesa þessar greinar,
geti borið þær santan við sínar eigin
hugntyndir unt sálina.
Það voru til tvennskonar hugmynd-
ir um sál á Indlandi fyrir daga
Búddha. Andatrú, eða sálnatrú, eins
og hún hefir verið nefnd á íslenzktt,
(á ekkert skylt við nútíðar andatrú),
á ensku og fleiri málum animism,
var mjög útbreidd þar meðal almenn
ings. Samkvæmt henni tru jafnvel
dauðir hlutir gæddir sérstökum sál-
unt. Sál mannsins er heild út af
fyrir sig og getur skilið við likam-
ann; hún er annars eðlís en hann.
Þessi skoðun er ekki indversk; húu
finnst um allan heim meðal frum-
þjóða. Hvernig hún er tilkomin,
vita menn ekki, en hún, styðst að
sjálfsögðu við reynslu frummanns-
ins, t. d. við ýmislegt í draumaltfinu
I öðru lagi höfðu Indverjar til forna
gerhugsaðar, frumspekilegar (meta-
physical) hugmyndir um eðli sálar-
innar; þær voru útbreiddar meðal
“menntuðu mannanna”, eins og; nú
myndi vera komist að orði. Sam-
kvæmt þeint hugmyndutn átti sálin að
vera eitthvað alveg óumbreytanlegL
í raun og veru eini veruleikinn bak
við yfirlxtrð tilverunnar. I fornum
helgiljóðutn, Rigvedu, er vindurinn
kallaður “atman’ eða andp gúðsins
I Varuna. Smám saman var svo far-
[ ið að skoða “atman” sem guðdóm,
j og að síðustu urðu “atman” ög
1 Brahma (allsherjar guðdómurinn)
eitt og hið sania. En “atman” var
líka andi ntannsins (þrana). Stund-
um hugsuðu menn hann sér seni, eins-
! konar fíngert efni, er ætti bústað í
j hjarta mannsins. . Sálin var þá “at-
man” og “atman” var Brahma, og
allt var þetta algerlega óumbreytan-
legt frá eilífð til eiíífðar; enginn
ófullkomleiki var mögulegur í því;
enginn þroski; um það var aðeins
hægt að segja þetta eina: það cr•
Búddha niótmælti báðuni þessum
i skoðunum; hann sagði að maðurinn
gæti ekki haft sál í þessum skilningi;
hefði enga sál, til þess, að ætlun
i suntra, t. d. frú Rhys Davids, að
* ganga setn mest á tnóti þessum við-
teknu skoðununt. A móti þeim setti
hann frani skoðanir sínar um sálar-
1 lífið.
1 palí-bókunum (elztu ritum Búdd-
hatrúarmanna, sent til eru) er orðið
1 “atta” oftast notað til þess að tákna
heilcl persónuleikans. (“Atta” og
, “atman” eru náskyld orð, annað úr
| palí, en hitt úr sanskrít). En því er
' neitað, að “atta” hafi> sjáfstæða til-
veru eða sé óumbreytanlegt. Mað-
urinn allur, bæði líkami og sál
(atta), er uppleysanlegur, ef svo má
að orði komast, í finim flokka eigin-
leika og andlegrar starfsemi —
“skandhas” (á palí khandas). Þess-
| ir flokkar eru likaminn, meðvitundin
o. s. frv., og þeir eru ntyndaðir af
mörgum, sérstökum eiginleikum; lík-
I aminn af tuttugu og átta. Sálin er
þá heild allra sálarstarfstegundanna,
! sem eru sífelldum breytingum undir-
orpnar, en þó ávalt háðar sínu fyrra
eðli, eða eins og frú Rhys Davids
segir: “The self or soul is the
khanda complex, ever changing but
ever determined by its (or their)
antecedent character.”
En eitthvað i þessu verður nú að
vera varanlegt, úr því að til er líf eft
ir þetta líf, og það er til, úr því að
sálnaflakk og “nirvana” (sem mjög
fáir geta komist í, i þessu 1 ífi) eru
til, Hvað er þá þetta varanlega,
þetta sem lifir eftir að allar “skan-
dhas” hafa leyzt i sundur við dauð-
ann'?-
Það er “karma”, verknaðurinn, af-
leiðingin af öllu starfi líkamans og
sálarlífsins í þessu lífi. Um það
kemst doktor Lehmann að orði á
þessa leið: “Karnian ist das Wich-
tigste im Seelenleben, weil es das
Bleibende ist. Der feste Punkt um
den sich das Leben bewegt und das,
was die Seele ueberlebt ist Karrnan.
Die Skandhas zerfallen beim Tode,
das Ich löst sich auf mit ihnen, das
Karman aber lebt weiter und fuehrt
zu neuen Existenzen.” — Þýtt á ís-
lenzku er þetta svona: “Það mikil-
vægasta í sálarlífinu er “karma”,.
vegna þess að það er hið varanlega.
Karma er sá fasti depill, sem lífið
hreyfist um, og það lifir lengur en
sálin. “Skandhas” leysast sundur við
dauðann,, og sjálfa mannsins með
þeim; “karma” heldur áfram að lifa
og leiðir til nýrra tilverustiga”
Sálarleysiskenning Búddha á þá,
að því er eg fæ bezt séð, aðeins við
eilifa og óumbreytanlega sál, eða rétt
ara sagt, við eilíft og óumbreytanlegt
sálarefni, sem er óskylt líkamanum,,
en dvelur í honum urn stundarsakir..
Hann athugaði hið stöðuga breyti-
lega sálarlif, og fann ekki í því sáí
þá, sem indversku spekingarnir töl-
uðu um. Sálarlífið, eins og allt anrr
að,_er stöðugt að breytast, það ec í
“santsara”, straumi tilverunnar. Það
varir ekki lengur en þetta líf endist;
aðeins “karma” varir lengur; það er
í vissum skilningi ódauðlegt, því að:
það heldur áfrant, líf eftir lif, og
eðli þess er ávalt ákveðið af því serrt
það hefir verið áður. Takntarkið
er “njrvana”. Hvort “nirvana” er til
veruleysi, greinir menn á urn. Búdd-
ha og fylgjendur hans sögðu ekkert
um “nirvana”, reyndtt alls ekki; að
lýsa því.
Þ'eir, sem segja að Búddhatrúin
upprunalega flytji sálarleysiskenn-
ingu, hafa rétt fyrir sér, ef þeir með
orðinu sál eiga við þaS sama, eða
eitthvað ntjög líkt því, sem orðiS
“atman” táknaði á Indlandi á dög-
um Búddha. En bæði skoðanir hans
á sálarlífinu, eða andlegu starfi, og
kenning hans unt “karrna”, ertt næsta
ólíkar sálarleysiskenningum þeirrar
hugarstefnu, sem nefnd er efnis-
hyggja. Eg veit, að það er venju-
lega álitið,- að Búddha hafi neitað
tilveru sálarinnar. En fer ekki rétt-
mæti þeirrar skoðunar nokkuð eftir
því, hvaS er átt við með orðinu?
I næsta, fjórða kafla ritgerðar séra
Jóhanns, er ýmislegt, sem eg á erfitt
með að átta mig á . Hann talar þar
unt karrna setn alheimsafl, sem taki
við öllurn eftir dauðann, og hann seg '
ir að “skandha” mannsins haldi á-
fram að vera til, þangaö til "nirvana”'
sé náð. Þetta hvorttveggja er rangt.
“Kartna” er ekki alheimsafl. Það er,
eins og eg hefi tekið frani hér aS
framan, hvergi til nenta í hverjum ein
stakling, og lögmál þess er ekkert
annað en óhjákvæmilegleiki afleið-
inganna af undangengnum orsökunt.
Það er ekki um neitt að ræða í sam-
bandi við “karma”-Iögmáliö, sent taki
við mönnum eftir dauðann. HvaS
þeir verða þar, fer algerlega eftir því,
hvað þeir eru hér. Ef allar “skand-
has” mannsins héldu áfram aö lifa,
þá lifði hann blátt áfram óbreyttur,
því að þessar “skandhas” ertt hann
allur. En Búddhatrúin kennir ekki
neitt af þessu tæi; hún kennir aðeins
að “karrna” haldi áfram að vera til,
og að þaS safni utan um sig nýjum .
“skandhas”, og við það myndast nýr -
einstaklingur, sem þó er ekki nýrri
en svo, að tilvera hans í byrjun
stjórnast af því “karnia”, sem hann
hefir erft. Það mætti þvt næstum
segja, að “karma” sé einstaklingur-
inn.
Sjálfsfrelsunarkenninguna, er séra
Jóhann tekur næst fyrir, læt eg eiga
sig. Hún er náttúrlega rnjög mikils-
vert atriði í Búddhatrúnni, eða var
upprunalega, þvi þaö var engrar
hjálpar að vænta frá neinum guði.
Með eintómri afneitun alls þess, sem
menn venjulega girnast, gátu menn
frelsað sjálfa sig, og á engan annan
hátt gátu þeir frelsast.
Þá koma nú breytingarnar í Búddha
trúnni á annari öld.
Séra Jóhann segir enn mikið um á-
hrifin að vestan, og tilfærir þar orð
eftir Rhys Davids, sem eru á þá leið,
að þess hafi verið getið til með sterk
unt líkum, að vestrænn hugsunarhátt-
ttr hafi borist til Indlands á stjórnar-
árum Kanishka konungs, sökum víð-
lendis ríkis hans.
Eg fæ nú ekki séð, aö þetta sé
beinlinis sönnun, sízt af Öllu fvrir
þvi, að áhrifin hafi verið kristin.
Ekki þarf heldur að leita í þessum
vestrænu áhrifum að orsökum til
flokkaskiftingar í Búddhatrúnni, þvt