Heimskringla - 25.05.1927, Side 2

Heimskringla - 25.05.1927, Side 2
2. BLAÐSÍÐA IIEIMSKRIN GLA WINNIPEG 25. MAI 1927 Dánarfregn. frá Occan Falh,, British Columbia, Canada. Fimtudaginn þann 23. desember 1926, andaðist hér í bænum, á spítal- anum, eftir þriggja vikna legu, úr ‘‘inflúenzu”, húsfrú Margrét Frið- rikka Joliffe, og var hún jarðsett hér 29. s. m.,1, að viðstöddum flestum af þeim fáu Islendingum, sent hér búa, og sömuleiðis dálitlum hópi af hér- lendu fólki, er þekkti til hennar, því hún átti víst marga kunningja á með- al yngra fól'ksins, því hér hafði hún dvaljð 3— ár áður en hún giftist, og var vel látin af öllum, er henni kynnt ust. — Samt hygg eg að meira fjöl- nienni hefði _verið við jarðarförina, ef þessi kvefveiki, “flú”, hefði ekki verið nærri því í öðruhverju húsi í bænum, og leikhús og aðrir skeuiti- staðir lokaðir, að tilskipun læknanna hér. Síðasta jarðneska hvílurúm hinnat látnu, nefnilega likkistan* var þakin blómkrönsum, eins og venja er til. En flestir held eg þeir hafi komið frá Islendingum, með allri virðingu fyrir meðliðan og hjartagæzku enkra samborgara. Jarðarfarar athöfnin fór fram frá canadisku Union kirkjunni, og fluttu þar ræður tveir prestar,^ Rev. Wm. Deans, B. A.„ B> D., prestur Union kirkjunnar (skozkur) og Rev. Hodg- son, frá ensku kirkjunni hér í bænum, og sagðist báðum vel, eftir ástæð- um. En það var sérstaklega tvennt, er þeim, sem þetta ritar, fannst ábóta- van við athöfnina. I fyrsta Iagi, að ekkert var talað á íslenzku, móðurmáli hinnar látnu; og þar næst, að heyra ekki sungna ó- . gleymanlegu íslenzku sálmana: ‘‘Allt eins og blómstrið eina” og “Kallið er komið”. En sjálfsagt var það af- sakanlegt, því hér hefir aldrei neinn íslenzkur prestur stigið fæti sínum, og íslenzkir söngbarkar úr “móð” — og tízkan segir allar raddir falskar og hjárómay nema þær komi úr “ensku koki” — úr þeim potti er allur graut ur góður. * * * Margrét sál. var fædd á Gimli t Nýja Islandi í Manitoba, 28. nóv- ember 1903, og var því aðeins rúm- lega 23 ára. Hún giftist 24. desember 1924 í Vancouver, B. C. Maðurinn heitir Arthur Joliffe, canadiskur. Þau eignuðust 2 drengi, sem báðir eru fallegir og efnilegir; þeir heita Richard Martin og Walter Arthur, og eru nú í fóstri hjá afa og ömrnu sinni. Margrét sál. var fremur smá vexti, en prýðis vel gefin til sálar- innar, og eignaðist því marga vini, þótt æfin yrði ekki lengri. Hún. var ram-islenzk í eðli sínu, og líktist mjög föður sínum sjón og hreyfing- um, enda var hún augasteinninn hans og uppáhald. Systkini Margrétar sál. voru þessi: Halldóra, tveimur árum eldri, gift og býr hér i bænum; mað ur hennar, sent er af enskum ættum, •heitir Jack Laverty; þau eiga 4 dætur; og Guðrún Kristbjörg, sem er yngst (15 ára) heima hjá foreldr- um sínuni. Bræðurnir eru tveir og heitir annar Daniel, en hinn Eiríkur, sem er nú fyrirvinnan hjá foreldrum sínum. Hann vinnur hér á ‘mylnunni’; en Daníel, sem er eldri, er nú á B. C. háskólanum í Vanc<?uver (1. ár). Hann lauk miðskóíaprófi hér í Ocean Falls vorið 1925, með ágætis einkunn. Var alltaf efstur í sínum bekk á hverju ári, af 16—20 nemendum. Hann vann hér á suinrin i skólafrí- inu, og svo eitt ár, nefnilega 1925— 26, til að hafa saman peninga til framhaldsnáms við British Columbia háskólann. Hann er sérstaklega vilja sterkur og ástundunarsaniur við nám sitt, og lætur hvorki fátækt né aðra erfiðleika vinna bug á sér, og er því vonandi að hann beri gæfu til að ná takmarki sinu og verði sjálfum sér og ættstofni sinum til sóma og virð- ingar. * * * Foreldrar hinnar látnu eru þau hjónin Marteinn Jónsson og Guðrún IngimundardóttirJ nú til heimilis hér í bænum, en áður bjuggu þau um mörg ár í grend við Gimlibæ i M@ni toba. Marteinn flutti vestur um haf árið 1879, og dvaldi eitt ár i Muskoka í Ontariofylki. Þaðan fór hann til Norður Dakota og tók þar heimilis'- réttarland. Síðan fór hann vestur á Kyrrahafsströnd; staðnæmdist í borg inni Seattle, sem þá var að byrja að byggjast, með 40 þúsund íbúa. Þar dvaldi hann fjögur ár; fór svo aftur til Norður Dakota, og þaðan til Nýja Islands. Marteinn Jónsson, Jónssonar, var fæddur 9. jan. 1855 að Ottastöðum í Þistilfirði í Þingeyjarsýslu á Is- landi, og er því rúmlega 72 ára; vel ern og skrafhreifinn, skýrleiksmaður í betra, lagi og skáldmæltur vel. En menntabrautin mun hafa verið “smalaþúfan”, sem svo margir kann- ast við frá þeim árum á Islandi. — Móðir Marteins hét Guðrún Jónsdótt ir, ættuð af Langanesströnd í N.- Múlasýslu. Kona Marteins, sem kom frá Is- landi sumarið 1900,; frá Reykjavík, er Guðrún Ingimarsdóttir, bróðurdótt ir “Eiriks frá Breiðinni” á Akra- nesi á Islandi, sem var alþekktur sjó- sóknari og formaður. Móðir Guðrún ar hét Ragnhildur Símonardóttir, systir Daníels söðlasmiðs í Reykja- vík, sem var alkunnur þar um slóðir fyrir handverk sitt. Þau hjónin Marteinn og Guðrún giftust á Ginili i Manitoba árið 1902, og reistu bú á heimilisréttarlandi hans, 3 mílur út frá bænum, sem þau nefndu Skálabrekku, og bjuggu þar í 16 ár, þar til 1918 að þau fluttu sig búfedutn vestur á Kyrra- hafsströnd og settust að í Vancouver borg. Þar dvöldu þau í 3 ár. Þaðar. fluttu þau sig um 300 milur norður til Hunter Island, þar sem þá voru nokkrar íslenzkar fjölskyldur fyrir. Þar tók Marteinn tuttugu ékrur af landi og ruddi þar skóg, og niun nú vera að fá eignarrétt á því frá stjórn inni. Eftir þriggja ára dvöl þar, fluttu þau hingað til Ocean Ealls, um 25 mílur, sjóleið, þar sem börn þeirra gátu gengið á skóla, og sömuleiðis fengið atvinnu hér á mylnunni, eins og áður er getið. Marteinn er hér aðeins hjá konu og börnum að vetr- iníim til, en úti á eyjunni að sumrinu, og hefir stundum unnið á laxveiða- verkstæðunum, þar sem þau eru starf rækt á næstu eyjum og meginlandinu í því nágrenni. * * * Islandsblöðin Isafold og Norður- land, eru vinsamlega beðin að birta þessa dánarfregn,1, af foreldrum hinn- ar látnu. p.t. Ocean Falls, B. C., Can. Þ. K. K. * V ¥ O, Drottinn! hún Margrét er dáin, sem dýrast eg unni. En lof sé þér, guð, að hún lifir i ljóssölum himins. Eg titrá'með tárekka þungum, því tókstu’ hana frá mér? Eg grátbið þig, guð, fyrir haná, hún var gimsteinn mins hjarta........ Sárt er að sjá þig nú horfna frá sonunum ungu, sem vita’ ei hvað missinum veldur frá vöggunni sinni. En, guð, sem er alskyggn og góður, mun gefa þeim krafta og Ijós, til að lýsa þeim veginn til lausnarans góða. Eg veit að þú yfir þeim vakir m^ð varðenglum Drottins, þvi elskan hjá móður er eilíf að almættis Iögum. Hví græt eg? Eg get ekki svarað, þvi guð er, sem ræður. Hann blóm lætur fæðast, og fölna í íyllingu lifsins. Svo kveð eg þig, hér megin grafar í hinnzta sinn, kæra- Þó hold þitt sé náblæju hulið, á himnum þú lifir. Un^Jir nafni móðurinnar. Þ. K. K. * ¥ * Hér hvilir um hádegi lífsins i heilöguni friði. Lilja úr islenzkum lundi í Ijúflinga töfú. (Lagt á blónisveig frá höf. Þ. K. K. ------------x---------- Eftirmæli. 14. april síðastliðinn lézt við Pop- lar Park pósthús, bændahöfðinginn T. A. Anderson, tæpra 47 ára. Eftir lét hann konu, gamla móður og 10 börn á aldrinum frá 5—25 ára. Er | því heimili mikill harmur kveðinn i j fráfalli hans, nálega á bezta aldri:! en sú er þó huggunin með raunun- um hans fjölskyldu, að hann skildi hana ekki eftir allslausa fjármuna- lega. T. A. Anderson, sem hann skrifaði sig æfinlega, hét fullu nafni Þor- ^ steinn Andrés Arnason, sonur Arna Andréssonar frá Innri-Bægisá í Eyja ! firði, og konu hans Albínu Jónsdótt-I ur, ættaðri úr Reykjahverfi í sömu sýslu. Bjuggu þau um stutt skeið á Islandi, þar til þau fluttu til Canada 1876. Dvöldu þau á ýmsum stöðum, Winnipeg og í Arnesbygð í Nýja Is- landi, og viö Sandy River, austan Winnipegvatns; settust þar að nokkr ir Islendingar á því timabili, en hurfu allir þaðan fyr og seinna. Þar fæddist Þorsteinn Andrés fyrsta dag júnímánaðar 1880. En 1888 fluttist Arni Andrésson með fjölskyldu sína að Poplar Park, og voru það síðustu vistaskifti þeirra feðganna beggja, unz dauðinn kallaði þá til sömu vista skifta, eins og alla aðra. Andrés útskrifaðist úr barnaskóla, fór síðan á miðskóla og kennara- skóla, og lauk námi á óvanalega stutt um tírna, með annars stigs kennara- prófi; kenndi svo við barnaskóla nokkur ár, unz hann giftist ungfrú Guðrúnu, dóttur Sigurbjarna Hall- grintssonar og Onnu Sigfúsdóttur, sem búið hafa til þessa tíma við Ar- nespósthús, bæði ættuð úr Eyja- fjarðarsýslu, og eru af fyrstu land- nenmm í Nýja Islandi; bæði nú fjör- gömul og var gullbrúSkaup þeirra haldið nú fyrir tveim árum. Byrj- aði Andrés þá búskap í félagi við föður sinn. og bjuggu þeir félags- búi unz Arni lézt 1914. Tók þá Andrés einn við búsforráðum, og ekki þó einn, því sá er ekki einn, sem á aðra eins ágætiskonu og hann átti, sem bæði hefir verið framúrskar andi dugnaðarkona og fyrirhyggju- söm. engu siður en hann, enda vissi hann það vel og mat það. Var þeirra samlíí og samvinna ætíð hin ánægju- legasta. Var heimili þeirra ávalt sem höfðingjasetur i þessu byggðar- lagi. Andrés var fríður maður, hæglátur og prúður í franigöngu, og bar á sér höfðingjasvip, enda mun hann hafa verið af góðum ættum í báðar ættir, en því miður hefi eg ekki við hend- ina nógu góðar heimildir til að rekja ætt hans. Andrés var sérlega trúr og ábyggilegur í hvivetna, heldur dul ur i skapi og otaði sér ógjarna fram. Þó komst hann ekki hjá því að taka töluverðan þátt í opinberum málum, því þeir, seni þekktu hæfileika hans og .trúmennsku, kusu að hann færi með mál þeirra öðrum fremur; var hann til dæmis 7 ár í sveitarstjórn St. Clemenz sveitarinnar, og skóla- nefndarmaður var hann, eg veit ekki hvað lengi, þangað til hann baðst undan kosningu, og þótti þá ekki sanngjarnt að veita honum ekki hvild. Andrés var stórgáfaður maður, með fjölhæfar gáfur, sérlega hygg- inn i fjármálum, laglega hagorður, og hafði þýtt á ensku nokkur kvæði, sem komu út í íslenzku blöðununi, og sagði hann mér eitt sinn, er það barst! í tal, “að hann hefði kannske gert dálítið meira af þvi, ef sér fyndist j ekki að hann skildi of illa íslenzkt; skáldamál”; bg eg er þess fullviss, ef hann hefði notið þeirrar mennt- unar, að hann 'hefði sómt sér vel í hópi vísindamanna, því hann hugsaði mikið og djúpt á þvi sviði. — Félags- lyndur var hann og boðinn og búinn að rétta góðu og þörfu málefni lið- sinni. Sama var það, ef nágrannar hans leituðú hjálpar hans, þá var hann ætíð fljótur að liðsinna, og hann var ekki á hælunum á þeim að kalla eftir endurgjaldi, og svo friðsamur var hann, að hann leið heldur órétt en að standa í deilum; í átuttu máli má með sanni um hann segja, “að 'hann mátti ekki vamm sitt vita.” Eina systur átti Andrés, Einýju, konu Sveinbjörns V. Holni, við Husa wick P. O. í Nýja Islandi. Með sárum söknuði og þakklátri endurnúnningu, um hann, er hann hér með kvaddur af vinum og ætt- ingjum. ' S. S. Svar til séra Joh. Bjarnasonar- Séra Jóhann Bjarnason ritar hvorld meira né minna en næstum níu dálka grein í Lögberg, út af at- hugasemdum þeim, sen: eg gerði við ummæli hans um Búddhatrúna. — Minna má nú' gagn gera! — Það verður varla hjá því komist að svara þessum andmælum hans að einhverju leyti, en því skal eg lofa lesendum Heimskringlu, að eg skal ekki fylla níu dálka. Og sannast að segja efast eg um, að margir hafi þolinmæði til þess að lesa oft níu dálka eftir okk- ur séra Jóhann um Búddhatrú, þótt fróðleikslöngunin sé mikil og við báðir líklega sæmilega kynntir meðal fólks fyrir skrif okkar. Séra Jóhann segist tala um þetta mál hlutdrægnislaust og aðeins til þes& að benda á það, sem h'onum finns vera sannleikur. Ekki efast eg um að hann segi það satt. En má eg ekkj mælast til þess að hann trúi því, að eg hafi svipaðan tilgang? Niður- stöður okkar þurfa ekki að vera þær sömu fyrir því. Eg kannast ekki við, að rökin, sem hann færir fyrir sínu máli, séit eins góð og hann auðsjá- anlega heldur að þau séu; en eg skal játa, að það verður ekki sagt með alveg óyggjandi vissu, að hann hafi rangt fyrir sér, aðeins vil eg halda, að líkurnar séu langtum meiri á mína hlið. Séra Jóhann ber mikið fyrir sig skoðanir eins manns, prófessors So- pers. Eg get vel trúað því, aðjiann sé fróður maður um þessi efni; en annað mál er það, hvort alstaðar má treysta dómgreind hans. Sumir menn eru svo gerðir, að ef þeir taka sér fyrir hendur að halda einhverju fram, þá gera þeir það með kappi, og verða glámskyggnir á sannanir, án þess að þeim detti í hug að fara vís- vitandi með rangt má1. Prófessor W. T. Rrys Davids kannast eg við og hefi lesið þó nokkuð eftir hann um Búddhatrúna. Er það hverju orði sannara að hann er fræðimaður ntikill og laus við öfgar. Þá er nú bezt að byrja á öðrum kaflanum í grein séra Jóhanns (þeir eru níu, jafnmargir og dálkarnir), svo að allt sé sent skipulegast. Séra Jóhann segist ekki hafa átt við kenninguna um “santsara”, eins og eg gat til, þegar hann talaði um kenningu Búddha um breytinguna. Hann ætti að vita, við hvað hann átti, en mér er óskiljanlegt, við hvað annað hann hefir getað átt. Eg 'held að það sé einmitt hún, sem prófes- sor Soper á við með- orðunum, sent séra Jóhann hefir eftir honum — “heintspeki breytingarinnar” (philo- sophy of Change), sem kennd var á Indlandi 500 árunt fyrir Krist. Frú Rhys Davids, sem er, að eg held, ekki stórum ófróðari en. maður henn ar um Búddhatrúna, segir: “Budd- hism as a characteristically Indian movement accepted the view of life here as a moment between two eternities, and as but one span of living in an infinite series of such spans. This series it pictures as a round or cycle (vatta) of continual movement (samsara).” A íslenzku: “Búddhatrúin, sem hefir einkenni indverskra hreyfinga, tók við þeirri skoðun, að lífið hér sé attgnablik ntilli tveggja eilífða, aðeins eitt lífs- skeið í endalausri röð slíkra lífs- skeiða. Hún ímyndar sér þessa röð sent umferð (vatta) stöðugt áfrant- haldandi hreyfingar (samsara)”. Dr. Edv. Lehmann, sem eg vitnaði til í fyrri grein minni, segir, að kenning Búddha hafi hvílt á liinum ósveigj- anlega veruleika “samsara” (der un- erbittlichen Realitaet des Samsara”). Eg sagði að þessi kenning væri heim spekileg; henni svipar mjög til kenn- inga Heraklítusar og annara forn- grískra heimspekinga unt breytinguna, sem er í mótstöðu við kyrstöðukenn- inguna, sem var lika heimsþekileg, og var flutt af sumum forngrískum heimspekingum. En einmitt vegna þess að hún er heimspekileg, hefir hún eflaust átt lítinn þátt í breyting- itnum, sent urðu á Búddhatrúnni síð- ar. Þær breytingar verða frentur raktar til sögulegra orsaka. Þetta atriði er að visu pkki mikil- vægt í sjálfu sér, en eg fæ ekki skil- ið, við hvað séra Jóhann á, ef ekki þetta, þegar hann talar um þá kenn- ingu Búddha, að allt sé að breytast. I þriðja kafla greinar sinnar talar séra Jóhann heilntikið um sálarleysis- kenningu Búddha. Satt er það, að Búddha neitaði því, að maðurinn hefði nokkra sál í þeint skilningi, sem var almennt viðtekinn á Indlandi fyrir og um hans daga, eða samkvæmt orðum Rhys Davids, sent séra Jóhann tilfærir: hann neit- aði öllum þáverandi hugmyndum um tilveru sálarinnar. Það getip- verið, að séra Jóhanni finnist, að þessar þávcrandi ind- versku hugmyndir um sálina séu þær einu réttu, þó efast eg um það. Ef til vill er það ómaksins vert, að at- ihuga þær ofurlítið, til þess að þeir, sent kunna að lesa þessar greinar, geti borið þær santan við sínar eigin hugntyndir unt sálina. Það voru til tvennskonar hugmynd- ir um sál á Indlandi fyrir daga Búddha. Andatrú, eða sálnatrú, eins og hún hefir verið nefnd á íslenzktt, (á ekkert skylt við nútíðar andatrú), á ensku og fleiri málum animism, var mjög útbreidd þar meðal almenn ings. Samkvæmt henni tru jafnvel dauðir hlutir gæddir sérstökum sál- unt. Sál mannsins er heild út af fyrir sig og getur skilið við likam- ann; hún er annars eðlís en hann. Þessi skoðun er ekki indversk; húu finnst um allan heim meðal frum- þjóða. Hvernig hún er tilkomin, vita menn ekki, en hún, styðst að sjálfsögðu við reynslu frummanns- ins, t. d. við ýmislegt í draumaltfinu I öðru lagi höfðu Indverjar til forna gerhugsaðar, frumspekilegar (meta- physical) hugmyndir um eðli sálar- innar; þær voru útbreiddar meðal “menntuðu mannanna”, eins og; nú myndi vera komist að orði. Sam- kvæmt þeint hugmyndutn átti sálin að vera eitthvað alveg óumbreytanlegL í raun og veru eini veruleikinn bak við yfirlxtrð tilverunnar. I fornum helgiljóðutn, Rigvedu, er vindurinn kallaður “atman’ eða andp gúðsins I Varuna. Smám saman var svo far- [ ið að skoða “atman” sem guðdóm, j og að síðustu urðu “atman” ög 1 Brahma (allsherjar guðdómurinn) eitt og hið sania. En “atman” var líka andi ntannsins (þrana). Stund- um hugsuðu menn hann sér seni, eins- ! konar fíngert efni, er ætti bústað í j hjarta mannsins. . Sálin var þá “at- man” og “atman” var Brahma, og allt var þetta algerlega óumbreytan- legt frá eilífð til eiíífðar; enginn ófullkomleiki var mögulegur í því; enginn þroski; um það var aðeins hægt að segja þetta eina: það cr• Búddha niótmælti báðuni þessum i skoðunum; hann sagði að maðurinn gæti ekki haft sál í þessum skilningi; hefði enga sál, til þess, að ætlun i suntra, t. d. frú Rhys Davids, að * ganga setn mest á tnóti þessum við- teknu skoðununt. A móti þeim setti hann frani skoðanir sínar um sálar- 1 lífið. 1 palí-bókunum (elztu ritum Búdd- hatrúarmanna, sent til eru) er orðið 1 “atta” oftast notað til þess að tákna heilcl persónuleikans. (“Atta” og , “atman” eru náskyld orð, annað úr | palí, en hitt úr sanskrít). En því er ' neitað, að “atta” hafi> sjáfstæða til- veru eða sé óumbreytanlegt. Mað- urinn allur, bæði líkami og sál (atta), er uppleysanlegur, ef svo má að orði komast, í finim flokka eigin- leika og andlegrar starfsemi — “skandhas” (á palí khandas). Þess- | ir flokkar eru likaminn, meðvitundin o. s. frv., og þeir eru ntyndaðir af mörgum, sérstökum eiginleikum; lík- I aminn af tuttugu og átta. Sálin er þá heild allra sálarstarfstegundanna, ! sem eru sífelldum breytingum undir- orpnar, en þó ávalt háðar sínu fyrra eðli, eða eins og frú Rhys Davids segir: “The self or soul is the khanda complex, ever changing but ever determined by its (or their) antecedent character.” En eitthvað i þessu verður nú að vera varanlegt, úr því að til er líf eft ir þetta líf, og það er til, úr því að sálnaflakk og “nirvana” (sem mjög fáir geta komist í, i þessu 1 ífi) eru til, Hvað er þá þetta varanlega, þetta sem lifir eftir að allar “skan- dhas” hafa leyzt i sundur við dauð- ann'?- Það er “karma”, verknaðurinn, af- leiðingin af öllu starfi líkamans og sálarlífsins í þessu lífi. Um það kemst doktor Lehmann að orði á þessa leið: “Karnian ist das Wich- tigste im Seelenleben, weil es das Bleibende ist. Der feste Punkt um den sich das Leben bewegt und das, was die Seele ueberlebt ist Karrnan. Die Skandhas zerfallen beim Tode, das Ich löst sich auf mit ihnen, das Karman aber lebt weiter und fuehrt zu neuen Existenzen.” — Þýtt á ís- lenzku er þetta svona: “Það mikil- vægasta í sálarlífinu er “karma”,. vegna þess að það er hið varanlega. Karma er sá fasti depill, sem lífið hreyfist um, og það lifir lengur en sálin. “Skandhas” leysast sundur við dauðann,, og sjálfa mannsins með þeim; “karma” heldur áfram að lifa og leiðir til nýrra tilverustiga” Sálarleysiskenning Búddha á þá, að því er eg fæ bezt séð, aðeins við eilifa og óumbreytanlega sál, eða rétt ara sagt, við eilíft og óumbreytanlegt sálarefni, sem er óskylt líkamanum,, en dvelur í honum urn stundarsakir.. Hann athugaði hið stöðuga breyti- lega sálarlif, og fann ekki í því sáí þá, sem indversku spekingarnir töl- uðu um. Sálarlífið, eins og allt anrr að,_er stöðugt að breytast, það ec í “santsara”, straumi tilverunnar. Það varir ekki lengur en þetta líf endist; aðeins “karma” varir lengur; það er í vissum skilningi ódauðlegt, því að: það heldur áfrant, líf eftir lif, og eðli þess er ávalt ákveðið af því serrt það hefir verið áður. Takntarkið er “njrvana”. Hvort “nirvana” er til veruleysi, greinir menn á urn. Búdd- ha og fylgjendur hans sögðu ekkert um “nirvana”, reyndtt alls ekki; að lýsa því. Þ'eir, sem segja að Búddhatrúin upprunalega flytji sálarleysiskenn- ingu, hafa rétt fyrir sér, ef þeir með orðinu sál eiga við þaS sama, eða eitthvað ntjög líkt því, sem orðiS “atman” táknaði á Indlandi á dög- um Búddha. En bæði skoðanir hans á sálarlífinu, eða andlegu starfi, og kenning hans unt “karrna”, ertt næsta ólíkar sálarleysiskenningum þeirrar hugarstefnu, sem nefnd er efnis- hyggja. Eg veit, að það er venju- lega álitið,- að Búddha hafi neitað tilveru sálarinnar. En fer ekki rétt- mæti þeirrar skoðunar nokkuð eftir því, hvaS er átt við með orðinu? I næsta, fjórða kafla ritgerðar séra Jóhanns, er ýmislegt, sem eg á erfitt með að átta mig á . Hann talar þar unt karrna setn alheimsafl, sem taki við öllurn eftir dauðann, og hann seg ' ir að “skandha” mannsins haldi á- fram að vera til, þangaö til "nirvana”' sé náð. Þetta hvorttveggja er rangt. “Kartna” er ekki alheimsafl. Það er, eins og eg hefi tekið frani hér aS framan, hvergi til nenta í hverjum ein stakling, og lögmál þess er ekkert annað en óhjákvæmilegleiki afleið- inganna af undangengnum orsökunt. Það er ekki um neitt að ræða í sam- bandi við “karma”-Iögmáliö, sent taki við mönnum eftir dauðann. HvaS þeir verða þar, fer algerlega eftir því, hvað þeir eru hér. Ef allar “skand- has” mannsins héldu áfram aö lifa, þá lifði hann blátt áfram óbreyttur, því að þessar “skandhas” ertt hann allur. En Búddhatrúin kennir ekki neitt af þessu tæi; hún kennir aðeins að “karrna” haldi áfram að vera til, og að þaS safni utan um sig nýjum . “skandhas”, og við það myndast nýr - einstaklingur, sem þó er ekki nýrri en svo, að tilvera hans í byrjun stjórnast af því “karnia”, sem hann hefir erft. Það mætti þvt næstum segja, að “karma” sé einstaklingur- inn. Sjálfsfrelsunarkenninguna, er séra Jóhann tekur næst fyrir, læt eg eiga sig. Hún er náttúrlega rnjög mikils- vert atriði í Búddhatrúnni, eða var upprunalega, þvi þaö var engrar hjálpar að vænta frá neinum guði. Með eintómri afneitun alls þess, sem menn venjulega girnast, gátu menn frelsað sjálfa sig, og á engan annan hátt gátu þeir frelsast. Þá koma nú breytingarnar í Búddha trúnni á annari öld. Séra Jóhann segir enn mikið um á- hrifin að vestan, og tilfærir þar orð eftir Rhys Davids, sem eru á þá leið, að þess hafi verið getið til með sterk unt líkum, að vestrænn hugsunarhátt- ttr hafi borist til Indlands á stjórnar- árum Kanishka konungs, sökum víð- lendis ríkis hans. Eg fæ nú ekki séð, aö þetta sé beinlinis sönnun, sízt af Öllu fvrir þvi, að áhrifin hafi verið kristin. Ekki þarf heldur að leita í þessum vestrænu áhrifum að orsökum til flokkaskiftingar í Búddhatrúnni, þvt

x

Heimskringla

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.