Heimskringla - 05.07.1928, Qupperneq 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRI'NGLA
WINNIPEG 5. JÚLÍ 1928.
líjctmskríiuvla
(StofnuV 1886)
Krnor nt fi hrrrjnm mltlTlkodffi
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
858 OR 855 8ARGENT AVE , WIPfPÍIPEG
TAI.81 M11 86 537
V«r6 blaOslns or $3.00 Argangurlnn borgr-
lot fyrlrfram. Allar borganlr sondlst
THE VIKING PRJEfSS I/TD.
8IGEÚ8 HALLDÓRS írá Höfnum
Ritstjóri.
UtnnAnkrlU 111 blaTtwlnai
THB VIKIIVG PIIESS, Ltd., Box 3105
UtnnfiMkrlft tll rltwtjörand i
EDITOR IIKIMSKIllNGUA, Box 3105
WINNIPEG, MAN.
“HelmskrlnKla Is published bj
The VIkIihx I*re»M Ltd.
and printed by
CITY PRINTING A PíJBLISHING CO.
853-S55 Sarirent Are., Wlnnlpe*, Man.
Telephonei .86 53 T
l
% .....■■■■■■■■■ ..............................
WINNIPEG MANITOBA, 5. JÚLÍ 1928.
FIMMTÍU ÁRA AFMÆLI
ÍSLENDINGA í N. DAKOTA
Að sinni er ekki tækifæri til að
minnast meira á þá hátíð, annað en það,
að hún fór hið prýðilegasta fram, svo að
það eru engar ýkjur, þótt fullyrt sé, að
mjög margir viðstaddir hafi verið þeirrar
skoðunar, að hún hafi verið einhver
allra veglegasta hátíðin, sinnar tegundar,
er þeir nokkurntíma höfðu notið.
Allt hjájlpaðist að: Ákjósanlegasta
veður báða hátíðisdagana; aragrúi af
fólki, fjöldinn allur af fornkunningjum,
er ekki höfðu sézt svo tugum ára skifti,
sumir komnir alla leið syðst^sunnan úr
Kaliforníu; valin ræðuhöld og skemtan-
ir; og síðast það, sem að vísu hefði vel
mátt telja fyrst: Tramúrskarandi fyrlr-
hyggja og stjórnsemi af hálfu forstöðu-
nefndarinnar, og undursamleg framreið-
sla og gestrisni af hálfu kvenfélaganna,
sem og raunar bygðarbúa allra í heild
sinni.
Ekki er sízt ástæðan til þess að
gleðjast yfir þeim virðingarmerkjum, er
bárust á hátíðina, ekki einungis frá þing-
fulltrúum Dakotaríkis, heldur frá forseta
Bandaríkjanna, Calvin Coolidge og inn-
flutningsmálaráðherranum, Mr. Davies
Ætti það að geta orðið til þess, er það
birtist á prenti, að þeir menn hér norðan
línunnar, er niðurlútastir kunna að hafa
gengið undir íslendingnum í sjálfum sér,
gæti nú heldur rétt í bili úr þeirri and-
legu kryppunni, er beygt hefir þá svo, að
þeim er ekki auðvelt víðara útsýni né
hærra en það, er nemur staðar við fóta-
skemil konungsins.
Heill munu íslenzku bygðirnar í N.
Dakota, af þessari hátíð hljóta, jafn víst
og það er, að þær eiga heiður skilið fyr-
ir ha;ia. Heimskringla flytur þessi orð
nú til viðurkenningar og þakklætis, en
mun nánar geta um sjálfa hátíðina síð-
ar.—
SJÖ-SYSTRA FOSSARNIR
En er langt frá því hljótt um Sjö-
systra málið og verður vitanlega ekki
fyr en fossunum er ráðstafað til virkj-
unar.
Vinir Winnipeg Electric, með Free
Press í broddi fyikingar, eru nú eins og
aftur að sækja svolítið í sig veðrið, eftir
doðann, sem þeir féllu í um daginn, er
Stewart innanríkisráðherra gerði heyr-
umkunnan úrskurð sinn, þann, er hann
gaf til bráðabirgða.
Síðast hefir Free Press gert sér mik
inn mat úr skýrslu frá Mr. J. T. Johnston,
sem er forstjóri vatnsvirkjunardeildarinn-
ar í innanríkisráðuneytinu. Stóð býsna
vel skrifuð háðgrein í Free Press nýlega,
um þessa “amateurs,” er vita þættust
einir allan sannleikann, og í sífellu væru
að leiðbeina sérfræðingum, eins og t.d.
Mr. J. T. Johnston, er samvizkusamlega
og óhlutdrægt, hafi sent frá sér skýrslú,
er yfirleitt sé alveg í vil Winnipeg El-
ectric. Greinin er ísmeygilega rituð, en
henni er býsna vel svarað í “The Weekly
News,” blaði S. J. Farmer, fyrverandi
borgarstjóra. En sú grein hljóðar svo:
“Mr. J. T. Johnston, yfirmaður
vatnsorkudeildar innanríkisráðuneytis-
ins, er afkastamikill dugnaðarmaður.
Hann er kunnugur starfi sínu, og getur
gefið fullkomnar og áreiðanlegar skýrsl-
ur um allt er það snertir, sé þess æskt.
Yfirmaður ‘ráðaneytis hans, bað
hann um skýrslur viðvíkjandi umsókn
Winnipeg Electric að virkja Sjö.systra
fossana. Hann gerði það. Hann gaf
þær skýrslur er beðið var um. En ekki
meira. Hann var ekki beðinn að at-
huga framtíðarþarfir City Hydro. Hann
gaf enga skýrslu um þær. Hann var
ekki beðinn að rannsaka hlutfallslega af
stöðu séreignar- og opinberra fyrirtækja
í fylkinu. Hann gaf engar skýrslur um
það. Hann var ekki beðinn að athuga
aðrar orkustöðvar fyrir félagið, í staö
Sjö-systra fossanna. Hann gaf engar
skýrslur um það.
Enda hversvegna? Hann fékk á-
kveðnar og takmarkaðar fyrirskipanir.
Skýrsla hans er í samræmi við þær fyr-
irskipanir. Það er því engin aðfinnsla
við Mr. Johnston, að segja, að skýrsla
hans snertir alls ekki merg málsins, er
liggur fyrir fylkisbúum. Ef eitthvað
skyldi finna að við Mr. Johnston, þá væri
það helzt af þeim orsökum, að tölur þær,
er hann styðst við, virðist hann hafa þeg
ið frá Winnipeg Electric Company.
Þrátt fyrir auðséða takmörkun þess
starfssviðs, er Mr. Johnston var skipað,
hafa fylgissmalar félagsins ginið gráð-
ugt við skýrslu hans, og tækifærið enn
gripið til þess, að bióða þessum “ama-
teurs,” er hafa gerst nógu ósvífnir til
þess, að taka að sér málstað almennings
gegn víggirtum sérréttindum, að láta
undan síga fyrir “sérfræðingunum.” Því
miður fyrir fylgissmalana lætur skýrsla
Mr. Johnston ósvarað öllum aðal rök-
semdum “amateuranna”. Svo “ama-
teurarnir” eru enn í bardaganum.
Sé það rétt af Mr. Johnston, að taka
gildar skýrslur félagsins um orkuþörf
þess í framtíðinni, þá er því meiri ástæða
til þess, að fylkið ráðist í virkjun Sjö-
systra fossana, því. þá væri því tryggð
þau aukaviðskifti. Ef félaginu lízt ekki
að bvrja að virkja McArthur fossana.
Fylkið gæti þá annaðhvort selt orkuna
beint til þessara framtíðar viðskifta-
manna, eða selt hana félaginu í einu
lagi
Manitolba Free Press ályktaði svo
nýlega, er það svaraði bréfi til ritstjór-
ans, að úr því að hvort hestafl myndi
verða dýrara ef McArthur Ifossalrnir
manna, eða selt hana félaginu í einu
þá skyldu hinir síðarnefndu virkjaðir
fyrst. Gott og vel. Látum fylkið
virkja þá; láta orkuna af hendi á annan-
hvern þann veg, er minnst var á hér að
framan, og um leið halda undir handar-
jaðri hins opinbera þessum “lykli að
vatnsvirkjunarfyrirkomulaginu,” eins og
Mr. Glassco komst svo heppilega að orði
um Sjö-systra fossana.
Auðvitað álítur Free Press, að Win-
nipeg Electric ætti að sitja fyrir því að
virkja orkuna. Það eigi ekki að fara
fram á það við það félag, að það leggi í
að virkja McArthur fossana, af því að það
kostaði dálítið meira. Og, bætir Free
Press við, í raun og veru eru McArthur
fossarnir ekki algeriega rígbundnir fél-
aginu með samningum, svo að fylkið eða
Winnipegbær geti vel fengið þá, ef þeim
lítist svo. Kannske. En það er eftir-
tektarvert, að Free Press vill fúslega að
fyrirtæki hins opinbera leggi í það að
starfrækja dýrara verið. Mjög svo nær
gætið af Free Press.
Free Press hefir ekki enn þá gert það
ljóst hvernig á því stendur, að svo mik.
il viðskifti skuli vera sýnileg framund-
an, að það réttlæti starfrækslu Sjö-systra
versins í stórum stíl, þegar um sérgróða
félag er að ræða, en ekki nægileg til að
réttlæta það að fylkið taki að sér starf-
ræksluna. Blaðið hefir enn ekki gert
þetta ijóst, sökum þess að það getur það
ekki.”
SALMAGUNDI.
Sem dæmi um það, hve þýöingarlitlar ai-
mennar bænarskrár geta veriS, minnumst vér
atburðar er átti sér stað “fyrir sunnan línu”
fyrir nokkrum árum. Tilefnið var deila
tveggja manna um verulegt gildi undirskrifta,
ef atorku væri beitt við söfnun. Annar þeirra
er deildu bauðst til þess að fá þorra skatt-
gildra manna á vissu svæði til að setja nöfn
sín undir Ibeiðni um hækkun skatta án nokkurs
loforðs um hagnað, á einn veg eða annan, ef
aðeins hann sjálfur mætti stíla beiðnina. Varð
það að samningum millum þeirraf að fyrst
skyldi beiðnis-skjalið vera til sýnis í sjö daga
á þeim stað er almenningi gæfist tækifæri að
sjá það og setja nafn sitt við ef mönnum sýnd-
ist það ráðlegt. Að vikunni liðinni átti sá er
fyrir söfnun bauðst að ganga að taka til sinna
ráða.
Árangurinn varð sá, að af fimmtíu skatt-
gildum þegnum á því svæði er tilefnt var, höfðu
fjörutíu sett nöfn sín undir formlega beiðni um
tilfinnanilegan skattauka að einni viku liðinni
frá því, er söfnun hófst, þótt enginn sæi þess
þörf meðan skjalið stóð öllum opið til undir-
skrifta en að engum var lagt persónulega.
Og svo mun vera urri fleiri, ef ekki flestar,
bænarskrár. Það er auðvelt að fá undirskriftir
ef ekkert er í húfi er 'beinlrnis snertir hagnað
þess er undir skjalið skrifar. Að öllum jafn-
aði er afstaða hans þannig, að hann nennir
ekki að eltast við rök eða gefa ástæður fyrir
neitun sinni. Hann tekur auðveldari veginn,
að verða við beiðni þess er skrána flytur, og sem
er alloft góðkunningi eða einhver er hann hef-
ir kynningu af, og sem leggur fast að honum
að bregðast nú ekki almennri heill.
Hvort slíkar |bænarskrár séu nokkurntíma
þess verðar að álítast bending um vilja almenn-
ings, eða þeirra, sem undir þær hafa ritað nöfn
sín, er vafamál. Og sé beiðnin þýðingarmikil,
er það varhugavert, að byggja hátt á þeim
igrundvelli. Enda er þetta svo almennt viður-
kent að stjórnendur taka nú orðið lítið tillit
til bænarskráa, hversu stórfenglegar sem þær
eru, vitandi að hægt er að safna undirskriftum
undir hverskonar beiðni sem vera vill.
—L. F.
SÖNGSAMKOMA.
Samkoman sem haldin var í fyrstu lútersku
kirkjunni þann 29. maí s. 1., af íslenzka kórnum,
fyrstu lútersku sunnudagaskóla og Canadian
Legion Orchestra var að mestu leyti mjög á-
nægjuleg.
Islenzki kórinn hefir sungið hér nokkrum
sinnum áður og er hann því Islendingum hér
í bænum kunnur. Herra Halldór Thorólfson
er söngstjóri.
Það mætti hver söngstjóri vera stoltur af
röddunum í þessum flokk, því að það er að
mestu leyti úrval meðal Islendiniga.
Eg varð samt fyrir dálitlum vonbrigðum,
iþví þó það sé til of mikils ætlast, að heyra stór
kostlega framför við hverja samkomu, þá fanst
mér kórinn hefði átt að geta dálítið betur.
Fyrst og fremst er framiburðurinn ekki nógu
skýr, sérstaklega þegar sungið er veikt. “Phras-
ing” er ekki góð, það þarf meiri samheldni í
setningunum.
Soprano er gjarnt að smjúga frá einni
nótu til annarar, sem aldrei er fallegt.
Tenórar eru ekki nógu sterkir fyrir kórinn,
og blandaðir stríðum röddum, svo að tónninn
verður oft óþjáll og ekki nógu frjáls. En þetta
er það, sem flestir söngfiokkar hér eiga erfitt
með, svo það er ekki einsdæmi.
Bassinn og milliröddin hefir reglulega fall-
egan tón.
Flokkurinn er ekki igamall, og hann er stór,
og þessvegna tekur auðvitað tíma að móta hann
og fá þá raddablöndun, sem má búast við.
Mig langar ekki að álasa flokknum, heldur
benda á það, sem mér fínst mætti auðveldlega
bæta. Eg veit að þessi kór á sér mikla fram-
tíð, og ég óska honum alls góðs. —
Þetta er í fvrsta sinn sem ég hefi heyrt
hljómsveit herra Stefáns Sölvasonar. Það var
mikil ánægja að hlusta á leik þeirra og ég var
sérstaklega hrifinn þegar þeir byrjuðu á “O
Canada. Strenghljóðfærin voru sérstaklega
góð. Blásturshlióðfærin komu inn of sterk
einstöku sinnum, og í gusum, svo að. bar hitt
ofurliði. Trumibarinn var dálítið á eftir hljóð^
fallinu, en þó ekki svo að það væri mjög á-
berandi. Mér var sagt, að þessi trumibari hafi
aldrei spilað með þeim áður, og það hefir sjálf-
sagt valdið því að hljóðfallið var ekki eins
skorðað og hefði mátt vera sumstaðar.
“In a Persian Market,” fanst mér sér-
staklega vel leikið. Þar var stemmingunni
náð sem lagið heimtar, og var unun á að hlusta.
Síðast var spilað “Prometheus” eftir
Beethoven. En fyrir það fékk The Canadian
Legion Orchestra skjöldinn í vor, á Manitaba
Musical Festival.
Það er vonandi að Islendingum gefist oft
tækifæri á að hlusta á þessar hljómsveitir, Iþví
það er í einu bæði skemtandi og fræðandi.
—R.
Heimförinni 1930 ráðstafað
Vér undirritaðir (altso) leyfum oss að til-
kynna samlöndum viorum, hér t Vesturheimi,
að vér höfum kosið oss sjálfa í nefnd, til þess
að Iandar vorir megi eiga víst að komast til Is-
lands á þjóðhátiðina '1930. Vér höfum farið
fram á það við Makkensi King, að hann láni oss
herflota sinn til ferðarinnar, og þarf ekki að
spyrja að undirtektum þess mikla manns,þar sem
nú þegar spádómureða spak-bréf hefir birtst í
Heimskringlu, (dagsett 1. júlí, 1930.) Vita
allir labbakútar að spádómar eru Sannir, sbr.
biblíuna. Spenamenn ættu að vita það líka, en
þetta er með öilu óvíst; því Boston og allt þess
konar bissness er óskylt oss, l.s.g. —
En svona er þetta: það sæmir oss
ekki — víkingasonum — að ferðast
heim á skipum sem ekki eru vígbúin,
Því ættu allir sem til heimferðar
hugsa að fara með oss, ella kallast
ættlerar og blauðir. Vér bjóðum
yður öllum heim með oss 1930.
Jón Jónsson (úr flóanum)
Ingiríður Tröllagæs
Ragúel Rabítur
Gamalíel Gófer
iSkandali Skúnkur
Marelíus Múnkur
Refelía Rotta
MarbendiII Mús
Torfi Titlingur
Ari El'gur
Hvatur Hvitfiskur
Páll Pikkur
Refur Refsson
Jón Járnbítur
J. P. Pálsson.
* * *
N.B. Þetta mun vera í annað sinn
sem menn hafa kosið sjálfa sig í
nefnd — eftir því sem sögur fara
af. — Og ætti því að vera óhætt
að treysta forystu vorri. Standið
með fimtán-manna nefndinni númer
2!
Yfirlýsing-
Eg sé að nafn mitt er brúkað í
síðasta Lögbergi, sem einn af nefr.d
armönnum Dr. B. J. Brandsonar, i
sambandi við það að útnefna eða
ákvarða Cunard línuna sem einvalda
eða útvalda til þess að flytja Is-
lendinga heim til Islands 1930. Þvi
skal hér með lýst, að ég greiddi at-
kvæði á móti því. Astæðan fyrir
því er sú, að ég álít að engin sér-
stök nefnd hafi vald eða heimild til
þess að taka sér slíkt ofurvald, án
iþess að leita sér fyrst samþykkis al-
iþýðu.
IV. Ottenson.
Frá hlandi.
Staddur á Þórðarhöfn við
•Skagafjörð.
1. júlí, 1930.
Ritstjóri Heimskringlu,
Kæri herra!
Af þvi Heimskringla ræddi heim-
ferðarmálið sæla, frá fyrstu tíð, með
stakri gætni og stillingu, finnst mér
réttast að senda blaði þínu sóninn
yfir sjóinn. Svo munt þú eiga
talsverðan þátt í því, að við höfðum
tækifæri til þess að gerast umsvifa-
miklir á hafinu. En þá fyrst loks-
ins sýndu Vestur-Islendingar að þeir
væru af sækonungum komnir. —Hér
á ég, vitaskuld, við þau skrif þín
í Heimskringlu, sem að mínu áliti
verður til þess að “flokkarnir” “töp-
uðu’’ báðir. —Eins og L'tfið, það
sem trúaðir menn kalla Guð almátt-
rgann, igeti nokkurntlíma tapað. —
En eins og þú veist herra ritstjóri,
var það fyrir skrif þín, að framsókn-
arfiokkurinn í OttawB. féll á kné
fyrir Makkensi kongi, og 'bað hann
að leggia sínar kongslegu hlustir
við hróp og köll hátignar norrænna
manna. En þá fór Makkensi kong-
ur að hugsa — og kynna sér alla
málavöxtu. Hertogar hans höfðu
metið Islendinga, og vildu á einhvern
hátt heiðra þá, er þeir lögðu í lang-
ferJ5 til ætthaganna á þúsund ára af-
mæli elstu lýðstjórnar, sem sögur
fara af í heimi hér.
Eins og þú veist herra ritstjóri,
var voðalegt s'tapp og stríð út úr
peningum þeim, er fylkisstjórnir vildu
giefa Vestur-'Islendiingum. Höfð-
ingjar okkar álitu að silfur ætti að
Þ'gfrja aðeins fyrir manngjöld. Og!
þó vita guð og menn að Egill
Skallagrímsson hefði ekki slegið
hendinni á móti slíkum gjöfum. Og
óvíst að fornmenn hafi átt meiri
mann. 1 það minnsta var hann
nógu stór til þess að kveða og gera
aðrar kunstir fvrir Aðalstein Engla-
konung. En nú er öllu breytt. Þau
einu manngjöld sem hér gátu kom-
ið til greina voru fyrir Ingólf. En
Njáls-vit Vestur-Islendinga kom í
veg fyrir allt slíkt. Manngjöld
fyrir hann voru greidd “á okkar eig-
in kostnað.”
Nú lítur Makkensi kongur á alla
málavöxtu. Hann er hálærður mað-
ur, félagsfræðingur, sagnfræðingur
m. fl. og fl. Sér hann því að hér
dugar hvorki að kasta perlum fyrir
svín, né brauðmolum fyrir betlara.
Hér er norrænt stórlæti á ferðinni.
Minnist hann þess, að norrænir höfð
ingjar þágu jafnan eina gjöf með
þökkum frá konungi þeim er þeir
höfðu léð þjónustu sína. En sú
gjöf var búið hafskip. “Hvar er
sjóherinn okkar?” spyr Makkensi
kongur ráðuneyti sitt. — En ráðgjaf
arnir hósta og ræskja sig, því flot-
inn er og hefir ætíð verið í bölvuðu
ólagi. Æ'tlarðu í stríð?” spyr Moth
envíell gamli, og sýndist vera aö
ganga úr seinustu hárunum.
“Hvað varðar |þig um það,” segir
kongur; “nú er tækifæri að manna
flotann mönnum. Vil ég nú dreng-
ir góðir fá hann í höndur víkinga
sona, okkar hinna vestrænu.”
Býður kongur Vestur-Islendingum
allan flotann, en sökum einingar
þeirra og bróðurþels neita þeir að
taka fleiri en tvö skip, og eins og þú
getur nærrí, fóru sambandsmenn
einir á borð öðru en lúterskir menn
á hinu; en rófumenn urðu nokkuð
skiftir.
Öþarft er að fara mörgum orðuni
um lestargang okkar austur til Mon-
treal. Margir okkar höfðu áður
farið þá ferð (til vesturs), en hinir
lært um það í landafræðinni. Endæ
þótt ýmislegt bæri við á þeirri leiö,
má í sannleika telja það smámuni
enzíus; og þó drekarnir skiftust á.
á hafinu. Og á leiðinni frá Mon-
treal til Quebec, varð ekki séð aö
neitt markvert gerðist. Skipin skriðit
samsíða austur blámóðu sankti Lár-
enzínzar; og þó drekarnir skiftust á
illum tillitum og öfugum hugsunum»
varð þess lítið vart í kyrð og stór-
fengi veðunblíðu og vinahóta
fósturlandsins okkar. Við bárumst
áfram á einni helztu lífæð þess full-
ir friðar og gleði. Stundum hef-
ir mér dottið í hug, að bezta aðferö
til þess, að kenna börnum okkar
canadiska þjóðrækni væri sú, atí
lofa þeim að sigla niður St. Law-
rence fljótið. En þjóðskörungar
og mentamenn þessa lands eru viss-
ir um, að hitt sé bæði billegra o>g?
ábyggilegra, að láta þau syngjæ
“God Save the King,” og “O Can-
ada !’’ eins oft og færi igefst, eða þá
oftar. Er það svipuð ^ðferð eins
og notuð var við okkur til að kenna
okkur kristin fræði, og sem muti
vera alltíð hjá katólskum mönnum
enn þann dag í dag; og veist þú vel,
herra ritstjóri að hvorki lærifeðrurrt
okkar né katólsku kirkjunni hefir
förlast í þessum efnum. — En þetta
eru útúrdúrar.
Margt var það sem skaut upp í
huga mínum meðan hliðar )tabitant-
anna liðu hjáj og ég gleymdi smá-
mununum,— arginu, sarginu, þref-
inu og þrasinu, — sem dægurflugur
skammsýninnar og nágrannakritarins
vekja með visnuðum vængjum sín-
um. Eg mintist Ulfs herforingja,
hetjunnar sem tók Quebec frá Frökk
um og gaf það í hendur Breta. Og-
mér hitnaði um hjartað; ekki af því
hann vann orustana á Abrahams
sléttunni, heldur fyrir að, á sigling-
unni upp til Quebec, hafði hann upp
hendinguna úr kvæði eftir Thomas
Gray:
“The paths of glory lead but to the
grave.” Og svo á hann að hafa
bætt við: “heldur vildi ég vera
höfundur þessarar hendingar en aö
vinna Quebec í kveld.” Og þó mér
þætti vænt um Ulf fyrir að komast
svona að orði, og hafa gert mig aö
brezkum borgara, fanst mér ekki
minna umvert að Gray var norrænu-
fræðingur, og þá að sjálfsögðu Is-
landsvinur. — En þetta eru einnig
útúrdúrar.
Og ferðin niður ána leið eins og
í draumi.
En er Quebedbúar sáu til brynd-
drekanna hleyptu 'þeir af fimm hundr
uð fallbyssum í senn, og borgin lék
sem á þræði. Fór nú heldur aö