Heimskringla - 12.11.1930, Blaðsíða 6

r
6. BLAÐSIÐA
Haraldur Guðinason
Söguleg Sk&ldsaga
----eftir---
SIR EDWARD BULWER LYTTON
-----------------------------—
Bátnum var lagt inn í lítinn lækjarós eða
«íki, er lá fram með feysknum kastalaveggn -
um. Þeir frændur hlupu á land, gengu undir
rómverskt bogahlið, yfir hallargarð, er settur
var saxneskum timburkofum, er mjög hófðu
hrörnað síðan á Knúts dögum, eins og allir
hlutir, er voru í umsjón Játvarðar; gengu upp
stiga er lá utan á kastalanum, og gengu síðan
■tnn í hann um lágar dyr. í ganginum voru
tveir húskarlar konungs, er gæta skyldu hins
unga öðlings, í bláum einkennisbúningi, vopn-
aðir dönskum öxum, og fjórir eða flmnf þýzkir
þjónar, er fylgt höfðu föður hans frá hirð keis-
arans. Einni þeirra leiddi hina tíginboru Saxa
inn í lága forstofu. Þar sá Haraldur sér til
miki'.lar undrunar Alráð erkibiskup frá Jórvík
og þrjá þegna tiginborna, af fornum og göfug-
um saxneskum ættum, óbíönduðum.
Alráður gekk til máls við Harald og brosti
blíðlega:
“Mér virðist, — og eg vona að eg eigi koll-
gátuna — að þú munir hingað kominn í sömu
erindum og eg og þessir göfugu þegnar.
“Og hvert er erindi þitt?’’
“Til þess að sjá og dæma óvilhallt, hvort
til mála geti komið, að þessi afkomandi Ját-
mundar járnsíðu sé svo gerður, að vér þrátt
fyrir æsku hans getum mælt með honum við
hinn deyjandi konung vorn, sem erfingja hans
og við þjóðþingið sem höfðingja, er fær muni
land að verja og ríkjum að ráða.”
“Þá er þitt erindi sem mitt. Með þínum
eyrum vil eg heyra, með þínum augum sjá og
svo dæma sem þú,’’ sagði Haraldur og gefek
með biskupi til þegnanna svo að þeir mættu
heyra svar hans.
Höfðingjarnir, er fylltu þann flokk, er oft
hafiji verið Guðina andvígur, höfðu litið kvíða-
vænlegum augum og óttaslegnir hver á ann-
an er Haraldur gekk inn, en við þessi orð hans
brá gleði og undrunarsívip ’á hin fláttlausu
andlit þeirra.
Haraldur kynnti þá frænda sínum, og
leizt þeim vel á hina tignu prýði, er fram-
ganga hans bar vott um, og óvenjulegt var að
sjá svo ungan svein gæddan, þótt hinn góði
biskup andvarpaði, er hann sá í andlifi hans
hina skuggalegu fegurð óhappamannsins föð-
ur hans. Þeir tóku nú tal saman um hnign-
andi heilsu konungs, sundurþykkið í ríkinu og
hina bráðu nauðsyn á að sameina öll atkvæði
um hæfasta eftirmann konungs. Og ekkert
var það í rödd Haraldar né látbragði, né heid-
ur í huga hans, að hann bæri sinn hag að
nokkru fyrir brjósti í þessari mikilvægu kosn-
ingu. En eftir því sem lengra leið tók að
þykkna yfir þegnunum; þeir voru ríklundaðir
menn og voldugir höfðingjar, og kunnu því
illa, að þiltunguf einn skyldi svo lengi láta þá
bíða í forstofu sinni. —
Loksins kom hin þýzki hirðmaður sem
tilkynnt hafði komu þeirra, og bað þá á máli,
er þeir aðeins skildu sökum skyldleika þýzkr-
«r og saxneskrar tungu, að fylgja sér á fund
Öðlingsins.
í herbergi, er hlaðið var klunnalegu
skrauti frá aögum Knúts hins ríka, stóð fríð-
ur sveinn, þrettán eða fjórtán ára gamall, en
virtist þó mun yngri, og tróð út fuglsham, er
hafa skyldi að tálfugli fyrir ungan hauk, sem
sat þar á stalli með hettu fyrir augum. Þessi
starfi var svo mikilvægur þáttur í uppeldi
ungra höfðingja, að þegnamir urðu léttbrýnni
við og þótti sveinninn vel að verið hafa. í hin-
urn enda herbergisins sat alvö.rugefinn nor-
mannskur klerkur, við borð, er hlaðið var bók-
um og ritföngum; hafði Játvarður fengið hann
til þess að kenna Öðlingnum normannska
tungu og kristinfræði. Haugur leikfanga lá á
gólfinu, og lókiu sér að þeim nokkur börn á
aíldur við Játgeir. Systir hans Margrét*) sat
við sauma sína, alvarleg ásvip, langt frá hin-
Um bömunum.
Þá er Alráður nálgaðist öðlinginn með
^júpri lotningu blandaðri föðurlegri alúð, hróp
u.ði sveinninn ónærgætnislega, á ófáguðum
blendingi þýzkrar og fransk-normannskrar
tungu:
“Komdu ekki of nærri, þú hræðir haukinn
Tfninn. Hvað ertu að gera? Þú treður á leik-
föngum mínum, sem hinn góði normannski
hiskup Vilhjálmur sendi bér sem gjöf frá her-
toganum. Ertu blindur, maður?’’
“Sonur minn,” sagði prelátinn vingjam-
íega, “Þetta eru baraleikföng — en þjóð-
höfðingjar komast fyr úr barnæsku en alþýða
manna. Hverf þú frá tálfugli þínum og leik-
*) Síðar gift Melkólfi (Malcolm) Skotakonungi.
Rekur konungsættin, er nú situr að völdum á Eng-
iandi móðurætt sína til engil-saxneskra konunga frá
*»enni. — Höf.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 12. NÓVEMBER, 1930.
... " 'M.
föngum og heilsa þessum tignu þegnum, og
ávarpa þá, ef þér þóknast, á vorri saxnesku
tungu.”
“Saxneskri tungu! — Þorparamáli! Eg
held nú síður! Lítt kann eg hana að mæla,
nema að ávíta húskarla og barnfóstrur. Ját-
varður konungur bauð meé eigi að læra sax-
neksu, heldur normönnsbur. Og Guðfröður
þarna segir, að ef eg læri vel normönnsku, þá
muni Vilhjálmur hertogi gera mig að riddara
símfm. En eg vil ekki læra meira í dag.” Og
sveinninn sneri sér önuglega frá erkibiskupi
og þegnunum.
Hinir þrír saxnesku höfðingjar horfðuliver
á annan með mikilli gremju og særðu stolti.
En Haraldur stillti sig, gekk nær og sagði vin-
gjarnLega;
“Játgeir Öðlingur, þú ert eigi svo ungur,
að þú vitir eigi þegar, að miklir menn lifa fyrir
aðra. Myndir þú eigi vera stoltur af því að
lifa fyrir þetta fagra land og þessa tignu menn
menn og mæla á tungu Elfráðs hins mikla?”
“E'fráös hins mikla! Þeir eru alltaf að
stagast við mig á Elfráði mikla,” sagði sveinn-
inn ólundarlega, “Elfráður mikli er min versta
plága! Ef eg er’öðlingur, eiga menn að lifa
fyrir mig, en eg ekki fyrir þá; og ef þið ertiö
mig meira, þá flý eg til Vilhjálms hertoga í
Rúðuborg; Guðfröður segir að þar muni eg
aldrei verða ertur!”
Að svo mæltu varpaði sveinninn sér, þreytt
ur á hauk og tálfugli, á gólfið meðal hinna barn
anna og þreif af þeim leikföngin.
Hin alvörugefna Margrét reis þá stillilega
á fætur, gekk að bróður sínum og sagði á
hreinni saxnesku:
“Svei! Ef þú hegðar þér þannig, skal eg
þig níðing nefna!”
Við þetta orð, hið svíviröilegasta í málinu,
svo að hinn aumasti karl vildi heldiur líf láta
en liggja undir því — við að heyra þetta orð
viðhaft um Öðling Englands — afkomanda
saxneskra hetja — gengu þegnarnir þrír nær
og störðu á sveininn, í þeirri von að hann
myndi spretta á fætur af heift og smán.
“Kalla mig hvað þú vilt, heimska systir,”
sagði sveinnjnn kæruleysislega, “eg er eigi
svo saxneskur, að mér sé eigi sama um rudda-
leg saxnesk uppnefni.”
“Nú er nóg komið!” hrópaði stoltasti og
voldugasti þegninn æfareiður, svo að hvert
hár ýfðist í hinu mikla yfirskeggi hans. “Sá
sem lætur sig níðing kalla, getur aldrei kon-
ungur orðið!”
“Eg vil ekki konungur verða, ruddalegi
maður með hið leiða yfirskegg; eg vi1 verða
riddari og fá fánaveifu og axlarbelti — Farðu!’
“Vér förum, sonur,” sagði Alráður hrygg-
ur í hug.
Hægt og eigrandi gekk hann til dyra, þar
stanzaði hann, sneri sér við, og sá að sveinn-
inn spretti fingrunum á eftir honum, og Guð-
fröður hinn normannski kennari hans, brosti
við af ánægju. Erkibiskup hristi höfuðið, og
gekk síðan ásamt fylgdarmönnum sínum út í
forstofuna.
“Hæfur leiðtogi skeggjaðra manna! Hæf-
ur konungur saxnesku ríki!” hrópaði einn þegn
inn. “Á burt með Öðling þinn, Alráður faðir
minn!”
“Á burt með hann í sannleika,” sagði pre-
látinn hryggur.
“Þetta er að kenna uppeldi hans og
fræðslu — afskiftri æsku, normönnskum kenn
ara, þýzkum augnaþjónum. Enn má beygja
krókinn til þess sem verða skal,” sagði Har-
aldur.
“Nei,” sagði Alráður, “enginn tínii er til
siíkra vona, enginn frestur til þess að lagfæra
það sem aflaga hefir farið í uppeldi, og eg ótt-
ast, í eðli. Áður en árið er liðið stendur hásæt-
ið autt í höll vorri.”
“Hvern,” sagði Haki þá aLlt í einu — fyr-
irgefið fávizku æskumannsins, er æsku sinni
týndi í útlegð! — “Hvern, ef ekki öðlinginn,
ætlið þér að kjósa til þess að frelsa ríki þetta
frá Normanna hertoganum, er teiur sér, að því
er eg vel veit, það eins víst og sáðmaðurinn
uppskeruna.”
“Já, hvern?” mælti Alráður lágt.
“Hverrt?” hrópuðu þegnarnir þrír einum
rómi. “Auðvitað þann sem verðugastur er,
vitrastur og hraustastur. Gakk fram, Harald-
ur jarl, þú ert maðurinn!”
Og án þess að bíða svars, skunduðu þeir
út úr höllinni.
V. KAPÍTULI.
Kringum Northampton lá liðssafnaður
Mörðukára, úrval ensk-danskra manna frá
Norðimbralandi. Allt í einu ómaði heróp frá
herbúöunum, og Mörðukári, hinn ungi jari,
gekk fram klæddur hringabrynju, en hjálm-
laus og hrópaði: »
“Heimskir eru menn mínir, að líta í þessa
átt eftir óvinum; þarna Liggur Mersía, og að
baki Walesfjöll. Lið það, er hingað kemur
er það sem Játvin . bróðir minn /ærir oss til
styrktar.”
Orð Mörðukára voru borin til liðsins og
breyttist nú herópið í fagnaðaróp. Þegar jó-
reykurinn leið frá, komu fyrst
í ljós tveir reiðmenn. Hleyptu
þeir hart á undan liðinu, og
á eftir þeim, alt hvað af tók,
aðrir tveir menn, er héldu á
iofti gunnfána Mersíu, og
rauða ljónsfánanum frá Norð-
ur-Wales. Riddaramir þeystu
upp að stauragirðingunni er
hlífðu herbúðum Mörðukára.
Var hinn fremsti iberhöfðað-
ur og kenndu varðmennimir
þar Játvin hinn fagra, bróður
Mörðukára. Mörðukári gekk
niður af hæð þeirri er hann
stóð á, og féllust þeir bræður
í faðma, meðan herinn æpti
fagnaðaróp.
“Og velkominn,” sagði Mörðukári,
doc frændi, sonur Gryffiðs hins mikla.
Mörðukári rétti hönd sína Caradoc, stjúp-
syni systur sinnar Aldísar, kyssti hann á enn-
ið, sem siður var forfeðra vorra. Hinn ungi
höfðingi var varla af barnsaldri, en nafn hans
var þegar rómað af hirðskáldum Walesmanna.
þvd hann hafði herjað yfir.landamæri Saxa og
farið eldi og sverði um kastala Haraldar sjálfs.
En meðan þessir þrír kvöddust og áður en
hinir aðkomandi bandamenn frá Marsíu og
Wales höfðu náð til herbúðanna, blikaði á vopn
sem á sóllýstan hafflöt sæi, á veginum til hinn
ar handarinnar, er lá til Tawcester og Dun-
stable. Heyrðist lúðraþytur þaðan og truimbu-
sláttur. Setta nú alan her Mörðukára hljóðan
og horfðu þeir áhyggjufuJMr á her þenna, sem
nálgaðist óðfluga. Yfir miðjum hernum blöktu
svölur og kross Englandskonungs í merki
hans, og tígrisihöfuðið í merki Haralds; höfðu
þau merki í sameiningu blakt til sigurs yfir
hverjum turni og hverum orustuvelli, er þau
höfðu til verið borin.
Höfðingjar uppreisnarliðsins gengu nú upp
á hæðina, til þess að ráða sem skjótast ráðum
sínum.
Hinir tveir ungu jarlar voru menn óreynd •
ir, þótt af nafnkunnum mönnum væru komn-
ir, og áttu því allt undir hinum ensk-dönsku
höfðingjum, er kosið höfðu Mörðukára. Er
þeir þekktu fána Haralds, réðu þeir einróma
til þess að gera friðsaml^ga sendimenn á fund
hans og klaga rangindi Tosta. “Því jarlinn,”
sagði Bjöm hinn gamii, er var höfuðsmaður
uppreisnarmanna, “er maður réttlátur og
mundi heídur úthefla sínu eigin blóði en hvers
annars frjálsborins manns á Engiandi. Mún-
um við fá rétt vorn af honum.”
“Jafnve1 gegn bróður hans?” hrópaði Ját-
vin.
“Jafnvel gegn bróður hans?” hrópaði Ját-
rök fyrir voru máli,” svaraði hinn ensk-danski
höfðingi.
Og hinir höfðingjarnir drápu höfði til sam-
þykkis. Caradoc brann eldur úr augum; en
hann handlék aðeins hálsgjörð sína, eii mælti
ekki.
astir og nafnikunnastir höfðingjar í jarlsdæmi
þínu, Far þú, Tosti, þú tekur eigi fortölum, svo
æstur sem þú ert nú. Far þú til borgarinnar;
bjóð þeim að opna hliðin fyrir konungsmerk-
inu. Eg veiti þessum mönnum áheyrn”.
“Gæt þess vel hversu þú dæmir, nema þá
bróður þínum í vil!” sagði hinn æsti hermað-
ur. Lyfti hann armleg sínum með fyrirlitlegu
látbragði og hleypti til borgarinnar.
Haraldur sté af baki og gekk undir kon-
ungsmerkið, og með honum margir saxneskir
höfðingjar, er fjarri höfðu verið samræðum
þeirra Tosta.
Norðimbrar komu nær og kvöddu jarl með
lotningu og kurteisi.
Björn hinn gamli hafði orð fyrir þeim. En
svo mjög sem Haraldur hafði óttast og gmn-
að ium sakir þær, er þeir höfðu á hendur Tosta,
þá var það sem hégómi einn, samanborið við
hryilingar þær, er honum bárust nú til eyrna.
Hafði hann eigi einungis kúgað af þeim skatta
með ólögum og ránshendi, heldur framið hin
níðingslegustu morð. Tíginborna þegna, er
eigi höfðu annað fyrir sér gert en að vékja af-
brýðissemi Tosta, eða reisa rönd við kúgun
hans, hafði hann lokkað undir friðsmalegu
yfirskyni til kastala síns, og látið húskaria
sína brytja þá hiður sem fénað. öll grimmd
hinna fomu Dana virtist hér endurrisin í al-
mætti sínu.
“Og getur þú nú,” sagði þegninn að lok-
um, “ámælt okkur fyrir að hafa gert uppreisn?
Ekki á stöku stað, heldur um allt Norðimbra-
land. í fyrstu aðeins hundrað þegnar; síðan
allt fólkið í réttlátri ceiði. Samúð fenguni við
annarsstaðar frá. Hvert sem vér förum flokk-
ast vinir vorir í kringum oss. J>ú átt hér ekki
1 höggi við fáeina uppreisnarmenn — helming-
ur Englands er með oss!”
“Og þér, þegnar,” svaraði Haraldur, “rís-
ið nú eigi lengur gegn Tosta jarli yðar. Nú rís-
ið þér gegn konungi yðar og lögum. Berið sak-
ir yðar fyrir konung yðvarn og þjóðþing, og
hafið þér rétt að mæla, þá hafið þér þar traust-
ara vígi en girðingar þessar og menn með al-
væpni.”
“Og nú,” sagði Björn hinn gamli, “er þú
iosoGððOðGoosðsoðsooosossoðosoððððSQesoseisososoeiseoðei
RobinÍ Hood
FI/ÖUR.
GERIR BETRI
BRAUÐ 0G SMÁKÖKUR
»*5®!06000s00060e00e0000000s00000w00c050sc00000s50«
Cara-
Nú var ferðarbroddur konungsliðsins bú- I
inn að dreifa sér meðfram veggjum Northamp- ;
tonborgar, milli hennar og uppreisnarliðsins; |
og nokkrir léttvopnaðir njósnarar, er sendir |
höfðu verið af Mörðukára til þess að gefa gæt-
ur að liðinu, óttalausir, sem þá tíðkaðist í inn-
anlands ófriði, komu aftur og kváðust hafa séð
Harald í fylkingarbroddi, og væri hunn eigi
herklæddur. j
Þetta þótti uppreisnarþegnum góðs viti,
pg sendu nú um tuttugu höfðingja að norðan
á fund konungsliðsins. .
Við hlið Haralds — alvopnaður og and- ;
litið hulið nefbjörg þeirri sikileysku, er þá
tíðkaðist meðal flestra norrænna þjóða — reið
Tosti er slegist hafði í för með jarli á leið-
inni, með fimmtíu eða sextíu hinna dönsku
húskarla sinna. Fleiri menn hafði hann eigi :
getað lokkað eða keypt í fylgd við sig í öllu j
Englandi. * Vhlist þegar hafa orðið ágreining- j
ur meðal þeirra bræðra, því Haraldur var lit-
verpur og rödd hans alvarleg, er hann mælti:
“Álasa mér sem þú vilt, bróðir, en eigi
mun eg leiða til slátrunar samþegna vora án
þess að reyna við þá að semja — svo sem ætíð
hefir siður verið vorra forngarpa og ættar
vorrar.’’
“Við alla djöfla að norðan!” grenjaði
Tosti. “Svívirða er það að tala um samninga
við ræningja og uppreisnarm^nn! Til hvers
ert þú hingað kominn, ef ekki til þess að hegna
og hefna?”
“Til þess að dæma rétt, Tosti.”
“Þú kemur þá ekki til þess að veita bróð-
ur þínum!”
“Jú ,hafi hahn lög og rétt sín megin, sem
eg vona.”
Áður en Tosti fengi svarað, var braut rudd
gegnum herinn, og koum þar danskir menn
frá Norðimbralandi jneð múnk einn í farar-
broddi, er bar róðukross á lofti.
“Við hið blóðuga sverð hins helga Ölafs!”
hrópaði Tosti, “þarna koma svikararnir, Bjöm
hinn gamli og Glendion! Þú ætlar ekki að
veita þeim áheyrn? Ef þú gerir það, geng eg
á brott. Slíkum þrælum greiði eg aðeins svar
með exi minni.”
“Bróðir, bróðir! Þessir menn eru hraust-
ert til Englands kominn, tigni jarl — þá kom-
um vér viljugir. En er þú varst utanlands, þá
virtist réttlætið hafa vikið fyrir ofbeldi og ax-
arhöggum.”
“Þakka vil eg ykkur traust ykkar,” sagði
Haraldur, er mjög koimst við. “En rétt'ætið á
Englandi er ekki undir einum manni koniið eða
lífi hans. Og eigi fæ eg þakkað ræðu þína,
því ihún gerir rangt til konungi vorum og ráð-
gjöfum hans. Sakir hafið þér fram borið, en
eigi sannað. Vopnaðir menn eru eigi sönn-
unargögn. Og þótt vanstilling Tosta og skort-
ur á nægilegri dómgreind hafi valdið rang-
sleitni hans, þá hugsið til þess hvílíkur höfð-
ingi hann er því ríki að stýra, er ætíð á ægi'aga
heimsóknarvon frá norræmum sækonungum.
Hvar finnið þér hraustari dreng eða hugprúð-
ari? Skyldur er hann yður í móðurætt. Og
ef þér takið hann aftur í sætt, þá legg eg við
drengskap minn, er þér treystið, að gleynia því
sem liðið er, og ábyrgjast að hann stjórni yður
vel og viturlega framvegis, samkvæmt lögum
Knúts konungs.”
“Það viíljum vér eigi heyra!” hrópuðu
þegnarnir einum rómi, og bar hæst af öllum
rödd Bjarnar hins gamla — “því vér erum menn
frjálsbornir. Drembilátan og illan höfðingja
vilum vér eigi þola. Kenndu oss forfeður vor-
ir líf að láta eða lifa sem frjálsbomir menn!”
Gnauð nokkurt, en þó ekki fjandsamlegt,
heyrðist við þessi orð frá hinum saxnesku
höfðingjum í liði Haraldar; og svo ástsæll sem
hann var, þá fann hann það á, að þótt hann
hefði viljann, þá myndi hann tæplega hafa
valdið til þess að neyða menn sína til herferð-
ar gegn löndum sínum, er fyrir slíkum mál-
stað var að berjast. FJn hann sá fyrir að hættu
legt væri að afsala bróður sínum öllum haigs-
munum, bæði með því að rýra álit konungs að
láta kúgast af uppreisnarliðinu, og líka að því
að reka úr landi svo bráðráðan, hefnigjaman
og ágjarnan mann sem Tosta, er slíkan mága-
styrk átti í Danmörku og Normandíi. Skaut
jarl því málinu á frest, en stefndi höfðingjum á
fund í borginni og bað þá þangað til, að endur-
skoða kröfur sínar og að minnsta kosti stilla
þeim svo í hóf, að hann gæti borið þær fyiúr
konung.
é