Heimskringla - 24.01.1934, Qupperneq 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. JANÚAR, 1934.
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
Hófa hljóðið var nú komið mjög nærri, og
nær mér enn heyrði eg þrusk og sá hvar svart-
flekkóttur hundur hljóp meðfram limgarðin-
tuln; eg bjóst við að hann stæði við og liti á
mig augum, ólíkum þeim sem í hundum ger-
ast, en ekki varð af því. Þar næst kom hest-
urinn í ljós, mjög stór og maðu'r á baki; við
það rénaði mér hjátrúar hræðslan, útburðir
voru altaf einir sér og aldrei í manns líki, það
eg hafði heyrt getið um. Þetta var þá ekki
yfirnáttúrleg vera, heldur ferðamaður, að
stytta sér leið til Millcote. Hann fór hjá og eg
mína leið, en í sama bili heyrði eg dynk og
hljóð til mannsins. Hesturinn hafði mist fót-
anna á svellbunkanum og þar lágu þeir báðir.
Hundurinn kom þjótandi til þeirra og hljóp
hnusandi kringum þá og gelti gildum rómi,
svo að undir tók í hæðunum. En er því hafði
gengið litla stund, þaut hann til mín, svo sem
til að leita hjálpar; eg hlýddi honum og sneri
þangað sem slysið vildi til; þá var maðurinn
að slíta sig frá hestinum, svo rösklega, að eg
þóttist vita, að hann gæti ekki verið mikið
meiddur, eigi að síður spurði eg hann hvort
hann hefði meitt sig.
Eg hugsa að hann hafi blótað, þó eg
væri ekki viss um það, en hann hafði eitt-
hvert mál í munni, svo hann gat ekki svarað
mér.
“Get eg nokkuð gert?” spurði eg enn.
Maðurinn losnaði við hestinn. og brölti á
knén, stóð upp og segir: “Þú mátt til að fara
frá!” og þar næst byrjuðu umbrot og ógurlegt
spark, með gjammi og gelti í hundinum, svo
eg hrökk frá, en vildi ekki fara burt, fyr en
eg sæi hvað verða vildi. Hesturinn brölti fljótt
á fætur og maðurinn þaggaði niður í rakkan-
um með því að segja. “Hættu, Pilot!” Að því
búnu fór maðurinn höndum um annan fót
sinn, svo sem til að vita hvort heill væri, eitt-
hvað gekk auðsjáanlega að honum, því að
hann haltraði að þrepinu, sem eg hafði setið á,
og settist þar.
Eg var í skapi til að vera til gagns eða
nærgöngul að minsta kosti, því að nú gekk eg
til mannsins og segi:
“Ef þú ert meiddur og þarft hjálpar, þá
get eg sótt hjálp til Thomfield Hall eða til
Hay”
“Þökk fyrir, eg kemst af án þess. Þetta
er ekki beinbrot, aðeins dofi.” Hann stóð upp,
reyndi að stíga á fótinn og æjaði við, ósjálfrátt.
Þessi maður var í reiðkápu með bryddingu
af loðskinni og stálspennum, meðalmaður á
hæð og bringubreiður, dökkur yfirlits, brúna-
mikill og harður á svipinn, varla miðaldra, svo
sem hálfertugur. Eg var alls ekki hrædd við
hann og varla feimin. Ef þetta hefði verið
fríður, ungur herramaður, þá hefði eg ekki
haft kjark til að standa svo frammi fyrir hon-
um og spyrja hann spuminga og bjóðast til að
gera honum greiða. Eg hafði aldrei varla séð
fríðan ungan mann, á æfi minni, og því síður
talað við hann. Eg bar í huganum mikla lotn-
ingu fyrir fegurð, þokkalegu fasi, liprum látu'm
og töfrandi, en-ef eg hefði mætt ungum karl-
mönnum, sem höfðu alt þetta til að bera, þá
hefði eg ósjálfrátt vitað, að þeir gátu ekki
fundið neitt, þeim sjálfum líkt, hjá mér, og ee
hefði forðast þá sem heitan eld, eða leiftur,
eða hvað annað, sem er bjart og öðru mjög
sundurleitt.
Jafnvel ef þessi ókunni maður hefði bros-
að til mín, og verið með léttu bragði, þegar eg
talaði til hans, — ef hann hefði hafnað boði
mínu glaðlega, með liðlegum þakkar orðum.
þá hefði eg farið mína leið og ekki fundið
neina köllun hjá mér til ítarlegri eftirgrenslun-
ar, en við það að þessi ferðamaður var ófrýnn
og óþýður, varð eg djörf og örugg, stóð kyr,
þegar hann benti mér að fara, og sagði:
“Mér dettur ekki í hug, að skilja við þig,
Sir, á þessum tíma dags, fyr en eg sé, að þú
kemst á bak.”
Hann leit við mér, þegar eg sagði þetta,
þangað til hafði hann varla rent augum þang-
að sem eg stóð.
“Mér finst, að þú ættir að vera komin
heim sjálf, ef þú átt heima hér nærlendis.
Hvaðan ertu?”
“Rétt hérna að neðan og eg er óhrædd
að vera seint á ferð í björtu tu'nglsljósi. Eg
skal hlaupa upp til Hay fyrir þig, ef þú vilt, eg
er á leiðinni þangað, hvort sem er, að láta bréf
í póstinn.
“Þú átt heima hérna neðra — í húsinu
með múrburstunum?” sagði hann og benti á
Thomfield höllina, er blikaði við, hvítgrá, í
tungsljós birtunni, og bar glögglega af við hina
dökku skógarlunda.
“Já, herra.”
“Hver á það setur?”
“Mr. Rochester.”
“Þekkir þú Mr. Rochester?”
“Nei, eg hefi aldrei séð hann.”
“Hann er þá ekki heima?”
“Nei.”
‘Getur þú sagt mér hvar hann muni vera?’
“Ekki get eg það?”
“Þú ert ekki þénandi í höllinni, vitan-
lega—Hann hætti talinu og rendi augum
yfir búning minn, en hann var viðhafnarlaus,
að vanda, yfirhöfn úr svörtu merinó, svart
höfuðfat með bryddingu úr bjórskinni, hvorugt
nærri nógu fínt fyir frúar þernu. Hann virtist
ekki geta skorið úr, hverrar stéttar eg væri,
sva eg hjálpaði honum.
“Eg er kennarinn.”
“Kennarinn! Skollinn taki mig, ef eg var
ekki búinn að gleyma því.” Enn var búningur
minn skoðaður vandlega. Eftir litla stund stóð
hann á fætur.
“Eg get ekki falið þér að sækja hjálp,”
mælti hann, “en þú mættir gera mér annan
greiða, ef þú vilt svo vel gera.”
“Já, herra.”
“Þú varst ekki með regnhlíf, vænti eg,
sem eg gæti stu'tt mig við?”
“Nei”
“Reyndu að ná í tauminn á hestinum
mínum og teyma hann til mín. Þú ert ekki
hrædd?”
Eg hefði ekki þorað að koma nærri hest-
inum, ef eg hefði verið ein, en nú vildi eg gera
eins og mér var sagt. Eg færði mig að hest-
inum stóra, og reyndi að ná í tauminn, en
hann var pratalegur, og lofaði mér ekki að
koma nærri höfðinu á sér, þó eg margreyndi,
enda var eg dauðhrædd við framfætuma á
honum. Ferðamaðurinn beið á meðan og horfði
á þessar aðfarir. Á endanum fór hann að
hlægja.
“Eg sé, að aldrei verður fjallið fært til
Múhammeðs, svo þú getur víst ekki annað
gert, en hjálpa Múhammeð til fjallsins. Eg
verð að biðja þig að koma hingað”. Eg gerði
svo.
“Afsaka mig,” mælti hann, “nauður rekur
á eftir.” Með það studdi hann hendinni á
herðarnar á mér, ærið þungt, og haltraði svo
til reiðskjótans. Hann náði strax í beizlið,
stökk á bak og segir við mig, og beit sundur
orðin, af tilkenning:
“Réttu mér nú svipuna mína, hún liggur
þama út við girðingu.”
Eg fann svipuna og rétti honum.
“Þökk fyrir Haskaðu þér nú með bréfið
og flýttu þér heim aftur.” Með það reið hann
leiðar sinnar.
Eg gekk og mína leið og þótti nú betra en
áður; það sem fyrir hafði komið var, þó lítið
væri, nýtt fyrir mig; eg hafði verið beðin
hjálpar og hana hafði eg veitt, eftir því sem i
mínu' valdi stóð. Eg hafði aðhafst nokkuð, en
þó lítið væri, var það þó tilbreyting frá kyrset-
um mínum og aðgerðaleysi. Nýtt andlit hafði
eg séð, en það var ólíkt þeim sem fyrir voru
í minni mínu, fyrst, af því það var karlmanns
andlit og í öðm lagi, af því það var harðlegt,
dimt yfirlitum og svipmikið. Eg sá það fyrir
mér, er eg gekk til Hay og enn horfði eg á
það á leiðinni til baka. Eg stóð við er eg kom
að krossrellunni, leit í kring og hlustaði, eins
og eg ætti von á hófaskelli og ríðandi manni
með stóran, loðinn hund. Limgarðinn sá eg,
og háa viðirhríslu teygja sig beint og hljóða-
laust, eftir geislum tunglsins, og annað ekki;
lítinn þyt heyrði neðan að, er vindurinn þaut
í trjánum umhverfis Thornfield, og er eg
horfði þangað, sá eg ljós kvikna í glugga; þá
mintist eg þess, að áliðið var og hraðaði mér
heim á leið.
Mig langaði ekki inn, í kyrstöðu' og deyfð.
Eg hugsaði til hins þögula forsalar, dimmu
stiga og míns einmanalega herbergis, og er eg j
hugsaði til að hitta þá hæglátu Mrs. Fairfax *
og vera með henni alla vökuna, og engum
öðrum, þá þótti mér það því líkast, sem að '
steypa yfir mig ósýnilegum fjötmm einkennis
búnings og ofmikils hóglífis, enda kunni eg
þá alls ekki að meta kosti þeirrar ágætu vistar
sem mér hafði hlotnast. Þá hefði eg haft mjög
mikið gagn af að reyna, þó ekki væri nema
litla stund, ofviðrin sem fylgja því, að basla og
berjast fyrir lífinu ,reyna svo mikla beizkju, að
mig langaði í þá ró og það næði, sem eg nú
undi svo illa. Mér hefði komið það álíka vel og
manni að fara út, og viðra sig fótgangandi, ef
hann hefir setið í “of hægu sæti”, og eins og
slíkum væri útivera holl, eins var mér eðlilegt,
að langa í tilbreyting og að hreyfa mig.
Eg stóð við, þegar kom að gestahliði, eg
stóð við í hliðvarpanum, eg gekk fram og
aftur um hlaðið. Hlerar voru fyrir gleri í úti-
hurð, svo að ekki sá inn, og bæði augu mín og
andi hörfuðu frá hinu dapurlega stórhýsi —
gráu byrgi með mörgum dimmum klefum,
fanst mér — til hinnar víðu', heiðu hvelfingar,
er blasti við mér, skýlau's og dimmblá; þangað
steig máninn, hærra og hærra, var nú laus
við alla hæðakolla og virtist horfa til hins ó-
mælandi hyldýpis háloftsins, er niðdimt var í
firna fjarlægð; hinar tindrandi stjörnur sem
fylgdu rás hans, ollu því að hjarta mitt skalf
og blóðið svall funandiT æðum mér, er eg virti
þær fyrir mér. Smámunir kippa öllum til
jarðar: Klukkan í forsalnum sló, það nægði til
þess, að eg sneri baki við tungli og stjörnum
og fór inn.
Þegar í forsalinn kom, sá eg þá nýlundu,
að báðir hurða vængir að hinu'm stóra matsal, |
voru opnir, og rauða birtu lagði í forsalinn og 1
á eikarstigann, frá glöðum eldi á hlóðum mat- *
salarins, svo að marmara hlóðin blikuðu við og j
skörungur og tangir og kolaskrín of látúni og i
rauðbláir reflar og glítfágaðir húsmunir. Eitt-
hvað fólk var hjá hlóðunum og þaðan var að
heyra glaðlegt mannamál, þar á meðal Adelu i
litlu, hélt eg, og í sama bili voru hurðirnar ,
látnar aftur. i
Eg flýtti mér til herbergis Mrs. Fairfax, '
þar brann líka eldur, en ekkert kerti var þar 1
og engin Mrs. Fairfax. í þessa stað sat þar j
stór, loðinn, svartflekkóttur hundur og starði á
eldinn með alvöru svip. Hann var svo líkur
rakkanum sem eg hafði séð fyr um kveldið,
að eg kallaði til hans: “Pilot”; þá stóð þessi
skepna á fætur, kom til mín og þefaði af mér;
eg klappaði honum og hann dinglaði rófunni
vinalega; en það var hálf ægilegt, að vera ein
með svo gífurlegu hræi, og vita ekki hvernig á
því stóð, svo eg hringdi. Lea kom.
“Hvaða hundur er þetta?” spurði eg.
“Hann fylgdi húsbóndanum.”
“Hverjum þá?”
“Húsbóndanum — Mr. Rochester — hann
er nýkominn.”
“Jæja! og er Mrs. Fairfax inni hjá hon-
um?”
“Já, og Miss Adela, þær eru í matsalnum.
Og John fór að sækja læknirinn, því húsbónd-
anum vildi slys til; hesturinn datt með hann og
hann meiddi sig á fæti.”
“Datt hesturinn með hann á leiðinni frá
Hay?”
“Já, ofan í móti, á svelli.” t
“Það er svo. Færðu mér kerti, viltu,
Lea?”
Hún kom með kertið og jafnframt kom
Mrs. Fairfax, og sagði sömu tíðindi og það
með, að læknirinn væri kominn, þar næst
skundaði hún burt, til að sjá fyrir beina, en eg
fór upp, að fara úr utanhafnar fötum.
XIII Kaptuli.
Það kveld fór Mr. Rochester snemma að
hátta, víst eftir fyrirmælum læknis, kom seint
ofan næsta dag, og þá til að ljúka erindum
þeirra sem komu að finna hann, svo sem ráðs-
manns og leiguliða.
Við Adela urðum nú að flytja okkur úr
bókastofu, með því að þar tók húsbóndinn
móti þeim sem komu. Til kenslunnar var
fengin stofa uppi á lofti og þangað bar
kenslu plöggin. Eg fann, þegar leið á daginn,
að Thornfield Hall hafði tekið stakka skiftum,
þar var ekki þögult sem í kirkju, lengur,
heldur var barið á útidyr eða bjöllu hringt,
öðru hvoru, fótatak kvað við í forsalnum og
þaðan heyrði mannamál: lítinn straum frá
veröldinni lagði gegnum hina hljóðu höll, hús-
bóndinn var kominn. Mér, fyrir mitt leyti,
líkaði það betur.
Adela var óstöðug við námið þann dag,
gat varla kyr verið og hafði ýmsar viðbárur til
að fara ofan, til bókastofu, þóttist eg vita, þar
sem hún var ekki vel séð, milli þess að hún
skauzt fram að stigagati, til þess að gægjast
eftir Mr. Rochester; og þegar eg varð snögg
og krafði hana kyrsetu, þá tók hún til að
masa á frönsku ,u'm sinn vin Monsjör Edouard
Fairfax de Rochester,” og gizka á, hvaða gjafir
hann hefði fært henni, því að kveldið áður
hafði hann getið um kistil í farangri sínum,
sem henni væri æltaður. “Svo það er auðséð,
að hann ætlar mér einhverja gjöf og þér
kannske líka, mademoiselle. Monsjör de Ro-
chester mintist á þig, spurði hvað þú hétir og
hvort kennarinn minn væri ekki lítil stúlka
og nett og lítil fyrir mann að sjá, og eg sagði
jú, því það er satt, er ekki svo mademoiselle?”
Við snæddum miðdegismat í herbergi Mrs.
Fairfax, eins og vant var, en síðan dvöldum
við í skólastofu; þá var bylur. Þegar fór að
skyggja, lofaði eg Adelu ofan, því að eg þóttist
vita, að Mr. Rochester væri laus við gesti, með
því að hljótt var og dyrabjallan hætt að
glamra. Þegar eg var orðin ein, fór eg út að
glugga, en þaðan var ekkert að sjá nema
rökkrið og snjógusumar. Eg hleypti niður
glugga tjaldi og settist við eldinn„
Eg horfði í eldinn og var að gera myndir
úr glæðunum, þegar Mrs. Fairfax kom inn.
Við það truflaðist myndasýning sú og jafn-
framt þu'ngar hugsanir, sem voru famar að
stríða á mig í einverunni.
“Mr. Rochester mundi líka vel, ef þú og
litla stúlkan vilduð drekka te með honum í
kvöld, í viðhafnar stofunni,” sagði hún; “hann
hefir haft svo miklar annir í dag, að hann gat
ekki gert boð fyrir þig fyr.”
“Hvenær er hans tetími?” spurði eg.
“Ó, klukkan sex, hann hefir tíðlegar hætt-
ur, í sveitinni. Þér er hentugast, að skifta
strax um kjól; eg skal koma með þér og
krækja hann fyrir þig. Hér er kerti.”
“Þarf þess endilega, að skifta um?”
“Já, það fer betur á því: eg bý mig alla tíð
til máltíða, meðan. Mr. Rochester dvelur hér.”
Þessi auka viðhöfn virtist æði hátíðleg; eg
fór til herbergis míns o gklæddist svörtum
silkikjól, þeirri einu spariflík sem eg átti til,
fyrir u'tan annan Ijósgráan kjól, sem eg ætlaði
aðeins til hátíðlegustu tækifæra.
“Nú vantar þig sylgju í hálsmálið,’ ’sagði
Mrs. Fairfax. Eg átti eina nælu í eigu minni,
nísti með perlu, sem Miss Temple hafði gefið
mér að skilnaði; það lét eg duga og fór svo
ofan. Eg var óvön ókunnugum, og var ekki
laus við feimnis hroll, er eg var svo hátíðlega
kölluð á fund Mr. Rochester. Eg lét Mrs.
Fairfax ganga á undan inn í matsalinn og trítl-
aði á eftir henni upp tröppurnar að hinum
refluðu kórdyrum hinna skrautlegu salkynna,
er fyr var lýst.
Tvö logandi vaxkerti stóðu á borði og
önnur tvö á syllu yfir hlóðum, þar logaði glað-
ur eldur og við hann bakaðist Pilot, hjá hon-
um var Adela á hnjánum. Mr. Rochester lá
upp við hægindi, með sessu undir öðrum fæti;
hann hafði augun á Adelu og hundinutn, og
ljósið frá eldinum og kertunum skein framan
í hann. Þar þekti eg ferðamanninn sem eg
hafði mætt, með þungar .slútandi augna briín-
ir, hátt enni, jafnt á allar hliðar, undir hrafn-
svörtu hári, karmannlegt nef, ekki nettlegt en
þrekmannlegt; nasirnar dálítið flsætar, sem
sýndi bráðlyndi held eg; munnur, haka og
kjálkar, öll þrjú stórskorin og í harðlegasta
lagi. Líkams vötxturinn var á borð við and-
litið, herðar breiðar og bringa, mittið mjótt,
sjálfsagt burðalegur maður, en hvorki hár né
liðlegur.
Hann hefir hlotið að vita af okfeur, en
hann gerði ekki svo mikið sem líta upp, þegar
við komum nær.
“Hér er Miss Eyre, Sir,” sagði Mrs. Fair-
fax, með sínu hógværa fasi. Hann hneigði sig
til okkar, en tók ekki augun af rakkanum og
barninu.
“Miss Evre taki sæti,” mælti hann stutt-
lega og kuldalega, líkt og hann vildi sagt hafa:
“Hvern ólukkann varðar mig um það, hvort
Miss Eyre er til staðar ellegar ekki. Nú er eg
ekki í skapi til að veita henni viðtal.”
Eg settist og nú var af mér öll feimni. Ef
eg hefði fengið viðtökur, fágaðar af stima-
mjúkri kurteisi, þá hefði líkast til komið fát á
mig. Eg hefði ekki þózt kunna að mæta slíku,
með tilvarandi prýði eða þokka af minni hálfu';
en tiktúrur eða höstugt mislyndi heimtuðu
ekki prúðleg læti af minni hendi, heldur átti
stillilegt fálæti bezt við því. Þar að auki var
þesQi framgangs máti óvenjulegur og mér
vaknaði forvitni, hvernig hann mundi halda
áfram.
Hann gerði hvorki að tala né hreyfa sig.
Mrs. Fairfax fanst á endanum, að einhver
þyrfti að vera viðfeldinn og hóf máls. Góð-
mannlega eins og vant var — og hversdags-
lega, eins og henni var líka lagið — byrjaði
hún með því, að vorkenna honum gestagang-
inn allan daginn og annríkið ,og hrósa þolin-
mæði hans að standast það, og hann með
svona meiddan fót.
“Madam, mér þætti gott að fá te,” voru
allar undirtektimar sem hún fekk. Hún var
fljót til, að hringja bjöllunni og þegar bakkinn
kom, var hún rösk og handfljót ,að koma sam-
an bollapörum, spónum og öðru. Við Adela
gengum að teborðinu' en húsbóndinn var kyr.
“Viltu færa Mr. Rochester bollann hans?”
sagði Mrs. Fairfax við mig; “það gæti helzt úr
honum hjá Adelu.”
Eg gerði sem eg var beðin. Adelu litlu
þótti víst það tækifæri hentugt til að flytja
bón fyrir mig, og segir:
“Er ekki svo, Monsjör, að þú hafir gjöf
handa Miss Eyre í kistlinum þínum?”
“Hver er að tala um gjafir?” svaraði hann
óþýðlega. “Áttir þú von á gjöf, Miss Eyre?
Þykir þér vænt um að fá gjafir?” og hann setti
á mig augu, sem eg sá, að voru dökk, reiðileg
og hvöss.
“Eg veit það varla, Sir; eg þekki ekki
mikið til gjafa. Það er alment álitið, að það
sé gaman að fá þær.”
“Alment álitið? Hvað finst þér sjálfri?”
“Eg þyrfti tíma til að hugsa fíiig um, áður
en eg gæti gefið þér andsvar, sem væri við þitt
hæfi; gjöf horfir víða við, er ekki svo? Þau
viðhorf ættu að athugast, áður en sagt er af
eða á, hvernig gjöfin sé.”
“Miss Eyre, þú ert ekki eins opinská og
Adela; hún heimtar gjöf, hátt og snjalt, undir
eins og hún sér mig, en þú krýpur um lyng.”
“Adela treystir meir, að hún sé gjafa mak-
leg, hún hefir gamlan kunningsskap fyrir sig
að bera, og líka hefð, því að hún segir mér, að
þú hafir alla tíð verið vanur að gefa henni
leikföng; en ef eg ætti að segja til minna verð-
leika, þá kæmist eg í vanda, með því að eg er
ókunnug og hefi ekki unnið til gjafa.”
“Ó, ofmikið lítillæti! Eg hefi yfirheyrt
Adelu og skil að þú hefir lagt alúð við að
kenna henni; hún er ekki gáfuð, en hefir tekið
miklum framförum.”