Heimskringla - 19.12.1945, Blaðsíða 9

Um jölin
Ennþá draumar aldagamlir
yfir jarðar mýrkrum loga,
eins og yfir loftið leggi
leifturskæran friðarboga.
Hvað er hér á furðuferðum
friðarboð, á jarðar vegi?
eftir hafs- og himin-djúpa
harma, roði’ af betra degi?
Þetta er orðin gömul gáta,
gamal-ný þó ávalt standi,
vonin blind sér byggir hallir
birtu þráir mannsins andi.
Heimsment íklædd yfirgylling
öfugstreym í reynd og hætti,
skyggja fyrir sól og sumar
sóttkveikjur í andardrætti.
Þó er eg svo þankaglaður
þegar lægst er vetrar-sólin:
er sem hulin hönd, minn snerti
hjartastreng, um blessuð jólin.
Jón Jónatansson
PratÉ fyrir - -
Oss dreymir um frelsi og frið á jörð,
að fjötrarnir bresti af mannlífs hjörð,
að kærleikans — renni upp — sigursól
og sigri hvert mannsbarn, um þessi jól.
En helstefnan líður sinn vana veg
og vanans er ákefðin hörmuleg.
Að veita inn lífsstraumi. Nema ný lönd,
er neitað, svo hrökkvi’ ekki vanans bönd.
Vér þráum að góðæri greiði oss braut
til göfugra lífernis, hnekkjandi þraut.
Að þróandans akur í sál vorri sé
ei sveipaður helvítis morðvarga fé.
En þrátt fyrir útlitið ískyggilegt
og undirnar margar, — og friðarins nekt,
skal al-lífsins kraftur, um al-lífsins ból,
einhuga boða þér: — Gleðileg jól!
Davíð Björnsson
FRIÐUR
eru slöknuð þrauta bönd
Þungur kyrrist særinn.
^fir þjóðir, lög og lönd
líður friðar-blærinn.
Lofum þessa guða-gjöf
gott er að mega fagna.
Fleyin sigla frjáls um höf
fallbyssurnar þagna.
■^er um heiminn friðar orð
frelsis vígt af anda,
erru búin bræðramorð
^olvun þjóða og landa.
•^ður fáheyrt fólsku vald
í^ldi, rændi og brendi,
1111 er loksins glæpagjald
^reitt með böðuls hendi.
^"engjumst allir hönd í hönd
^orfum ei til baka,
*reystum ásta og bræðra bönd
k^ðjum guð að vaka.
eigum alvalds æðstu vörn
engan her til vara,
^essi íss og eldsins börn
nti á norður hjara.
^egnar lítið mannleg stjórn
milli hels og vona,
aidrei gleymist okkur fórn
andaðra dætra og sona.
*
^ótt örin megi eftir sjá,
Sem ýmsir hafa fengið,
^ndra heilir Hildi frá
ófum við flestir gengið.
^argan veikan máttinn þraut
móti böli að spyrna,
Vlð sjáum enga sigurbraut
Sem er laus við þyrna.
^orfum upp í heiðið blátt
^ttunum kvíðum eigi,
eíjum friðar-fánann hátt
írelsis móti degi.
„ G. Ólafsson
^auðárkróki, íslandi.
1. DESEMBER 1945
(Ræða flutt á Islendingamóti
í New York af Thor Thors
sendiherra.)
Góðir Islendingar:
Það var bjart yfir Islandi og
vorhugur með þjóðinni, er ís-'
lenzka lýðveldið var stofnað fyr-
ir tæpu einu og hálfu ári. Og
heima fyrir hefir okkur vegnað
vel. Farsæld alls almennings
hefir verið okkar hlutskifit, þjóð-
inni hefir farnast vel og henni
hefir liðið vel. Stórhugur hefir
einkent hug hennar, hún vill
sækja fram og býr sig undir það
að efla og auka atvinnulíf sitt,
afla fólkinu nýrra tækja við sjó
og í svqjt.
En samt sem áður hljótum við
að sjá að alvarlegir tímar eru
framundan. Ófriðnum mikla er
lokið, en víða geysar enn stríð
og skæruhernaður — og langt
er frá því að alheimsfriðurinn sé
ennþá unninn. Friður og sam-
vinna allra þjóða. Samlyndi
þjóðanna er hvergi fundið, en úr
skýjum grúfir ægileg atóms-
bomba, sem alt getur lagt í rústir
á svipstundu, eytt menningu
mannkynsins og fært glötun og
gjöreyðingu yfir mannlega ver-
öld.
Við slík viðhorf verður minstu
þjóð heimsins erfitt að kunna
fótum sínum forráð. Við verð-
um a trúa á bandalag þjóðanna,
leita skjóls þar og fylkja okkur
þétt undir sameiginlegt merki
þess. Við verðum að trúa því að
vel fari, að mannvitið sigri og
friður ríki.
ísland getur hvenær sem á
það er ráðist orðið hverju her-
veldi heimsins að bráð.
En íslenzka þjóðin afhendir
aldrei vitandi vits og af fúsum
vilja land sitt að gjöf til annar-
legra þjóða.
Island er heldur ekki og verð-
f röílK.s’Íjn'ui
i.
Nú þögnuð er röddin, sem radda var bezt,
og rak burtu kvíðann og fróaði mest,
og barst yfir heiminn sem huggunarorð,
er helsinnar blóðferli æddu um storð.
Þá Roosevelt er allur við finnum það fyrst
hvern fögnuð og öryggi jörð héfir mist
og skiljum að hjartað var huganum með
í heimsmálum öllum og beztu þar réð.
Þótt snillings rödd geymist í sögum og söng,
vor samtíð er fljótstíg og sporin oft röng
og hugsjónin fegursta á heljarþröm leidd
en heimskupör ljót yfir snildina breidd.
II.
I hringiðu þjóðirnar hefja sitt skeið,
að heimsstríði loknu, við kreppur og neyð,
og öfund og grunsemd er allsherjar trú,
en andskotans sprengjan til framtíðar brú.
Eftir H. W. Longfellow
Dagur er liðinn, og dimman
drýpur af næturvæng,
sem væri hún fálkafjöður
fallandi í moldarsæng.
Og logandi bæjaljósfn
eg lít, gegn um næturhúm
sem, eins og mara, legst á minn hug,
svo anda minn skortir rúm.
Það er eins og sár mér svíði
er sé eg tíma og rúm,
á sama hátt sorginni líkjast
og sjálfu regninu húm.
Kom þú og les mér ljóðin,
léttvængjuð, stefjahrein,
að sefa þá sorg og löngun,
er sál vekur nóttin ein.
Að voðanum stefnir um veraldarhöf
og viti og framsýni búin er gröf
ef smyrðlingar sitja vor smölunarþing
með smáhuga Truman og Attlee og King.
En þau eru alþýðu örlögin hörð,
sem óskar sér friðar um gervalla jörð,
að fylgja í blindni samt foringjum þeim,
er fóstra þau málin, sem sprengja upp heim.
Þ. Þ. Þ.
Jólaoiótt
• /
Nóttin er þögul, hvergi andar blær,
í húmsins töfraviðjum lönd og sær —
unz rökkurtjöldin rofna fyrir sól,
sem roðar gulli heimsins fyrstu jól.
.... Og undrasögnin ófst frá þeirri tíð
í aldafars og trúarbragða-stríð,
og gegnum mannlífsmyrkrið voða svart
hún megnar enn að lýsa hlýtt og bjart.
— Tímamir breytast — liðin æskuár,
í endurminning ljóma bros og tár.
En framar öllu’ í hugann leitar hljótt —
helgin, sem ávalt ríkti þessa nótt.
Ragnar Stefánsson
Eigi frá meistarans anda,
né aldanna frægsta brag,
er skóhljóðsins bergmál bera
frá bjargi þeirra í dag.
Því, eins og hersöngva hljómar,
huga minn ræna þrótt,
endalaust erfiði og þrautir:
en eg vil hvílast í nótt.
Les þú mér kvæðin ljúfu,
er lækna mín hjartasár,
sem dropar frá skúraskini,
og skyndivakin tár.
Skáldsins, sem erfiði undi,
með andvökuljóð í sál,
og þakklátum huga hlýddi
á hið hljómfagra tungumál.
Hans söngvar, þeir sefa og græða
sár hvert og æðaslag,
sem bros, eða bænarfriður
á brá, eftir þrautadag.
Kveð þú hin ljúfu kvæðin,
sem kýs þú um dægur löng,
með hrynjandi hreinnar tungu
og hreimblæ í þínum söng.
ur aldrei til sölu, jafnvel ekki
til okkar beztu vina.
Á friðartímum lifum við í sátt
og samlyndi við allar þjóðir og
leitum menningarsambands við
þær þjóðir, sem við líka menn-
ingu búa og við.
I ófriði getur Island ekki fram-
ar verið hlutlaust, til þess er
heimurinn of líitll orðinn og við
of fáir og algerlega ómegnugir
að verja okkur sjálfir. Þá verð-
um við að velja okkur vini af
frjálsum vilja, og samkvæmt
venjum hins mannlega lífs og
eðlis. Við viljum geta leitað
þangað, þar sem barist verður
fyrir þeim hugsjónum, sem okk-
ur eru kærastar, þeim hugsjón-
um, sem skópu íslenzka þjóð,
•/ernduðu hana og gerðu hana
siálfstæða. Hugsjónir frelsisins
og framtaksins.
Það hefir oft áður verið dimt i
lofti, ien vel hefir farið.
Við trúum því, að hinn villu-
ráfandi heimur rati heim rétta
götu um síðir.
Og við trúum á þjóð vora og
elskum land vort, þessvegna er-
um við vonglöð um framtíð vors
unga lýðveldis.
Guð blessi ísland.
ÍSLENDINGAFÉLAGIÐ
1 NEWYORK
Aðalfundur, var haldinn, að
Hotel Shelton, þann 1. desember,
að viðstöddum um 160 manns.
Sendiherra Islands, í Banda-
ríkjunum, Thor Thors og frú
voru heiðursgestir félagsins.
Sendiherrann flutti mjög ítar-
Iegt erindi um afstöðu íslands
til utanríkismála. Vakti ræðan
mikla athygli og fékk sérstak-
lega góðar undirtektir.
Hin þekta söngkona Islands,
frú María Markan, söng einsöng.
Var söng hennar fagnað mjög að
vanda og þurfti frúin að syngja
mörg aukalög.
Fröken Agnes Sigurðsson lék
emleik á slaghörpu við mikla
lirifningu hlustenda. Varð hún
einnig að leika mörg aukalög.
Frökén Agnes Sigurðsson er af
íslenzkum ættum og talar ís-
lenzku reiðbrennandi. Hún er
ættuð frá Winnipeg, Canada, og
dvelur í New York um stundar-
sakir við hljómlistanám. Fröken-
in hefir nú þegar getið sér frægð
fyrir hljómleika sína.
Kosin var ný stjórn. Fráfar-
andi formaður Óttarr Möller
baðst undan endurkosningu. —
Taldi hann óvíst hve lengi hann
myndi dvelja í New York. Lagði
Óttarr Möller til að þeir sem hér
fara á eftir yrðu kosnir: Formað-
ur, Hannes Kjartansson; með-
stjórnendur: Hjálmar Finnsson,
frú Guðrún Camp, Grettir Eg-
gertsson, Guðmundur Árnason.
Tillagan var samþykt með öll-
um greiddum atkvæðum.
Fyrverandi formaður gerði
grein fyrir starfsemi félagsins
undanfarið og fer hér á eftir úr-
dráttur úr þeirri greinagerð.
Islendnigafélagið var stofnað
árið 1939. Þá bjuggu í New
York um 40 Islendingar. Starf-
inu var fyrst hagað þannig að
4—5 kvöldvökur voru haldnar
árlega. Fyrirlestrar fluttir og ís-
lendingar fengnir til að skemta.
Er hin nýafstaðna heimsstyrj-
öld skal lá og utanríkisviðskifti
Islands færðust mestmegnis til
Vesturheims, jókst Islendinga-
bygðin í New York, hröðum
skrefum. Borgin varð miðstöð
verzlunar og menta. Þó fluttist
margt skólafólk til mentastofn-
anna víðsvegar um Bandaríkin.
Telja má að flest Islendinga hafi
Ivalið í New York fyrri helming
ársins 1945: eftir beztu heimild-
Og húmið og þreytan hverfur
við hljómanna töframátt,
og fella sitt tjald, sem förumenn,
er fjarlægðin hylur brátt.
S. E. Björnsson
um um 500 manns, eru þá böm
talin með.
Þess skal getið að starfssvið
íslendingafélagsins nær yfir
New York og útborgirnar Brook-
lyn, New Jersey, Bronx o. fl. —
Einnig sóttu samkomur félagsins
landar frá fjarlægum borgum t.
d. Boston, Philadelphia, New
Haven, Washington og Balti-
more.
1 byrjun ársins 1945, tók stjórn
félagsins upp ýmsa nýbreytni í
starfsháttum.
Til að ná sem bezt til hinna
ýmsu dreifðu Islendingabygða
voru stofnaðar deildir innan fé-
lagsins er unnu að íþrótta og
kynningastarfsemi.
Deildir störfuðu í Forest Hills,
Manhattan, New Jersey ogl
Brooklyn. Milli sumra þessara
Islendingabygða >eru 40—60
kílómetrar. |
Þá starfaði sérstök deild að
kynningastarfsemi meðal Islend-
inga í New York er störfuðu að
verzlun, framleiðslu, iðnaði,
flutningum og öðrum greinum
íslenzks viðskiftalífs. 35 til 40
manns mættu að meðalatli einu
sinni á mánuði í hádegisverð. Á
þessum samkomum var fluttur'
fyirrlestur og þeir er nýkomnir
voru frá íslandi fengnir til að
segja fréttir frá Fróni. Leitast
var við að ná í á þessi borðhöld
íslendinga er gistu New York
um stundarsakir í viðskiftaerind-
um. Starfsemi deildarinnar var
að sjálfsögðu óháð stjórnmálum
og öðrum ágreiningsmálum, enda
eingöngu starfrækt til að styðja
ingu meðal Islendinga er við við-
skifti fást. *
Nefnd starfaði innan félagsins,
skipuð sjö íslenzkum konum, til
að hlynna að íslenzkum sjúkling-
um er kynnu að dvelja á sjúkra-
húsum í New York um lengri eða
skemri tíma.
Ásamt öðru í viðleitni félags-
ins til að kynna Island var geng-
ist fyrir kvikmyndasýningu á
móti 29. september. Sýnd var
kvikmynd af Islandi. Einnig var
staðið í bréfaviðskiftum við ís-
lendingafélög víðsvegar um
heim.
Fimm Islendnigamót voru
haldin á árinu, þar á meðal eitt
útimót, júní. Á íslendingamót-
unum mættu að staðaldri um 170
manns. Valdir ræðumenn fluttu
erindi. Islenzkir skemtikraftar
skemtu. — íslenzkir söngvar
sungnir og dans stiginn. Öll
þessi mót fóru sérstaklega vel
fram. Mikið félagslyndi ríkti
meðal íslendinga alment.
iGera má ráð fyrir, að fyrirsjá-
anleg gjaldeyrisvandræði og
endurreisn viðskifta við Evrópu
verði þess valdandi að Islending-
um fækki í New York. Þá ekki
hvað sízt, ber nauðsyn til að
halda við og efla starfsemi ís-
lendingafélagsins. Félagið getur
og á að vera þýðingamikill liður
4 tengslum milli voldugasta og
elzta lýðveldis hemisins.
Ó. M.
Miss Anna Narfason frá Foam
Lake, Sask., hefir dvalið hér í
_ _ borginni síðan um síðustu helgi.
| að auknum skilningi og kynn-1 Hún hélt heimleiðis í gær.