Heimskringla - 30.07.1947, Blaðsíða 1

W« recommend for
vour crpproval ouz
"BUTTER-NUT
LOAF
//
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
htal*.
We recommead fot
yonr approTal our
//
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeq Phone 37 144
_________Frank Hannibal, Mgr
LXI. ÁRGANGUR
WINNIPBG, MIÐVIKUDAGINN, 30. JÚLI 1947
NÚMER43. og 44.
ÁRNUM ISLENDINGUM HEILLA 4. ÁGUST Á GIMLI
AÐSTOÐAR-MEYJAR FJALLKONUNNAR
FJALLKONAN
Forseti Islendingadagsins Ritari Islendingadagsins
Ungfrú Thora Asgeirson
Ungfrú Lilja Johnson
FYRIR SJ0TÍU ÁRUM
Heimskringla hefir nokkur
undanfarin áj minst atriða úr
sögu Vestur-Islendinga fyrir 70
árum í tölublaðinu næst á undan
íslendingadeginum. 1 þetta sinn
er ýmislegs fharksverðs að geta,
því árið 1877 markar nokkur
djúp og merkileg spor í þjóðltífi
íslendinga hér vestra. Þeir áttu
þá langflestir heima í Nýja-ls-
lendi. Það var ekki fyr en eftir
það, að þeir tóku að dreifa úr sér
neitt að iláði.
Tvö landniám9árin 1875 og ’76
hiöfðu verið löng og ströng. Úr
bólunni 1876-7 dóu yfir hundrað
manns auk alls annars harðrétt-
is, sem við var að búa. En þrtátt
fyrir þetta hafði bygðarbúum
fjölgað vegna innflutnings svo
að 1877, var Nýja-ísland orðið
all fjölment. Segir svo frá, að
um 400 búendur hafi verið í
Nýja-lslandi áður en burtflutn-
ingurinn hófst þaðan á næstu ár-
um, fyrst aðallega til Dakota, en
um 60 aðeins eftir að honum
lauk. En fjölmenninu og dreif-
ingu innflytjendanna, fylgdi að
skipuleggja þurfti þjóðfélagið og
það var þá sem Stjómarlög Nýja-
Islands voru samin, sem einstök
eru í sinni röð og hvergi í öðrum
bygðum innflytjenda áttu sér
stað.
Nýja-lslandi var skift niður í
fjóra hreppa, eða bygðir, eins og
hér var kallað: Váðinesbygð, Ár-
nesbygð, Fljótsbygð og Mikleyj-
arbygð. 1 hverri bygð voru
kosnir fimm menn í bygðar-
nefndina (hreppsnefnd) og var
einn þeirra bygðarstjóri eða
hreppstjóri. En svo var skipað
“Nýlenduráð”, en í þvií voru
hreppstjóramir fjórir. Það var
nokkurs konar yfirráð alls ný-
lendusvæðisins eða sýsluráð.
Skipulagning þessi hélzt í 10
ár eða til 1887. Það átti sér
hvergi stað nema þarna. Það var
hvergi annars staðar hægt að
koma því við. Þarna var þess
kostur, vegna þess, að þetta ný-
lendusvæði Islendinga lá utan
hins forna Manitoba-fylkis. Það
var í svo nefndu Keewatin-hér-
aði og náðu því eigi lög fylkisins
yfir það. Hvar annars staðar
sem Islendingar settust að, fleiri
eða færri, lutu þeir hérlendum
lögum.
Stjórnarlög Nýja-Islands hafa
vakið mikla eftirtekt hérlendra
manna, er sögu og fróðleik unna.
Þau verða að líkindum eitt af
þvá í fari Vestur-lslendinga, er
lengi verður vitnað í sem vott
þess, hvað þjóðfélags hugmyndir
þeirra voru háar er þeir komu
hingað.
Annað sem á þessu ári (1877)
skeður í þjóðiífi Vestur-lslend-
inga, er stofnun fyrsta íslenzks
prentaðs blaðs, Framfara. Verð-
ur það ávalt talið stórt spor í
menningaráttina. Á þessu ári
var einnig stofnsett kirkjusafn-
aðariíf á meðal Islendinga í
Nýja-lslandi. Voru einir 10
söfnuðir myndaðir, lúterskir að
sjálfsögðu, en þeir komu sér ekki
saman um einn og sama prestinn
og urðu þeir því tveir og tvö
kirkjufélögin: “Hið lúterska
kirkjufélag Islendinga í Vestur-
heimi”, með 5 söfnuðum er séra
Jón Bjarnason varð prestur fyrir
og “Hinn íslenzki lúterski söfn-
uður í Nýja-lslandi”, en prestur
þeirra kirkna var séra Fáll Þor-
iáksson og vom söfnuðir hans 3.
SKÁLD ÍSLENDINGADAGSINS
Ragnar Stefánsson
Guðmuodur A. Stefánsson
Steindór- Jakobson
Davíð Björnsson
Frá Vestur-íslendingum
(Eftirfarandi grein birtist 15. I því sambandi verða mikil há-
júná á Morgunblaðinu og mun
með þökkum verða lesin af Vest-
ur-lslendingum. Ritstj. Hkr.)
Frú Kristín Hilda Stefánsson
Séra Páll vakti fyrst máls á stofn
un kirkna í Nýja^íslandi, en
hann var prestur norskrar sýn-
odu í Bandaríkjunum, en það
þektu menn ekkert, vissu aðeins
að hún var lútersk og forn í
anda og kenningu. En reipdrátt-
ur varð þó um þetta og þar byrj-
aði ein fyrsta félagssundmng Is-
lendinga hér vestra. Meiri hlut-
inn kaus að mynda óháð kirkju-
félag, með séra Jón í broddi fylk-
ingar. Þótti það frjálsara. Er
sagt að sundrung þessi hafi að
nokkm orðið orsök burtflutn-
ings manna úr Nýja-íslandi.
Á þessu ári voru barnaskólar
stofnaðir á Gimli og við Islend-
ingafljót.
Að rifja þetta upp er gaman.
Þó ekki hafi verið á margt bent,
er það augljós vottur þess, að
menningarláf Islendingas hér
vestra hófst mikið í aukana á ár-
inu 1887, eða fyrir 70 ámm, og
langt fram yfir það, sem það
hafði áður gert. Þess er vert að
minnast þó langt sé síðan.
endurreisa hagkvæma hluttöku
Canada í verzlun og viðskiftum
í framtíðinni, á verzlunarstöðv-
um og höfnum í þeim hluta
heimsins.
tíðarhöld í Ohicago, þar sem Sví-
ar eru fjölmennir. Heima Svíar
gera margt og mikið til að
heiðra sína amerísku bræður og
spara ekkert til. Þeir ætla að
senda einn meðlim konungs-
björnssón forstjóra um för hans fjölskyldunnar vestur um haf
til elliheimilisins að Gimli. Þetta °§ yfirleitt ^113 ÞJoðarbroti sánu
mun vera í fyrsta sinni sem Gásli vestan hafs allan ^11 sóma 56111
hittir Vestur-lslendinga i heima- ÞeÍr §eta ***** 1 te tótið'
1 Morgunblaðinu í fyrra dag
er stutt viðtal við Gásla Sig-
landi þeirra. Hann varð eins og
aðrir Austur Islendingar, er
þangað koma, hrifinn af mót-
tökunum, hlýjunni og gestrisn-
inni, sem Islendingar mæta
hvarvetna.
Hann kynntist þvá hvernig
Þannig eigum við einnig að
fara að.
Þegar við förum að hugsa um
það hvað við getum best gert til
þess að heiðra Vestur-lslend-
inga á afmælinu kemur fyrst í
hug, að senda þurfi héðan virðu-
legan fulltúa, helst æðsta mann
Vestur-íslendingar eruað heq-! þjóðarinnar ef því verður við
Erindrekar til Japan
Hon MacKenzie King, tilkynti
nýlega, að sendinefnd frá Can-
ada færi um þessar mundir
skyndiferð til Japan, og yrði
forstjóri þeirrar nefndar Gen.
H. D. G. Crerar, er í sáðasta stráði
var yfirhershöfðingi alls Canada
hersins.
För þessi, sagði Mr. King,
væri farin til Japan, samkvæmt
heimsboðs-tilkynningu frá Gen.
Douglas MacArthur, aðal yfir-
manns Sambands þjóðanna, (the
Allied Powers) í Japan, og Gen.
Röbertson, aðal-yfirhershöfð
ingja hersetuliðs Brezka ríkja-
sambandsins í Japan.
Sagði Mr. King, að heimsókn-
arferð þessarar Canadisku
. sendinefndar að þessu sinni,
væri til þess að auka efla og
Ásakar gerðir Hollendinga
M. J. Coldwell, CCF leiðtog
inn, skoraði á Canadastjóm í
framlögðu skjali sáðastl. föstu-
dag, að snúa sér tafarlaust að
því, að vekja athygli Samein-
uðu þjóðanna á herárásum Holl-
endinga í Indlandseyjunum, og
krefjast fljótra og skörulegra að-
gerða af öryggisráðinu. Sagði
hann, að þar sem Canada væri
meðlimur Sam. þjóð., með sömu
áhyrgð og aðrar þjóðir, mætti
hún ekki ávalt treysta þvá, að
aðrar þjóðir riðu á vaðið með að
sjá um að öryggisráðið geri til-
raun til þess, að ráða slíkum
málum sem þessum til lykta.
Aðgerðir Hollendinga, (Nið-
urlandanna) kvað Mr. Coldw^ll
hafa komið eins og afar óvænta
og óþægilega þrumu úr lofti,
yfir heim allan, og auðvitað
komið þvá til leiðar, að hin
hættulegasta afstaða hafi mynd-!
ast þar eystra.
Mikið verk
H. Mitchell, atvinnumála ráð-i
herra, hefir lýst því yfir, að at-
vinnu og ráðninga skrifstofa
landsins, hafi haft til meðferðar
yfir 2,250,000 manns í atvinnu
leit, á þeim 26 mánuðum, er liðn-
ir eru sáðan VE-Day. 1 skýrsl-
um verkdeildar sinnar, sagði Mr.
Mitchell, að tala þjónustuliðs við
útvegun vinnu, og tryggingar
atvinnulausra (unemployment-
insurance) hefði verið 7,895 1.
júní, borið saman við 9,896 —
hæðsta tala um stríðið. 308 at-
vinnu skrifstofur (miðstöðvar),
kvað hann í öllu landinu.
“* fy* að halda 1 móðurnflið;ikomið. eða ’að minsta kosti tor-
íslenzka mennmgu og samband
við gamla landið. Þetta þekkja
allir, sem komið hafa í Islend-
ingabygðir, en er við Gásli vor-
um að ræða um þetta fram og
aftur datt okkur þetta í hug.
Á næsta ári eru 75 ár liðin!
sætisráðherra landsins.
Sáðan mætti athuga hvort
ekki væri hægt að efna til hóp
ferða austur og vestur um haf.
Einskonar ferðamannaskifti.
Við eigum að rétta vinarhendi
i yfir hafið til bræðra og systra
frá því, að fyrstu íslenzku vestan hafs og við getum verið
frumbyggj arnir fóru vestur um
haf og settust að á sléttum Kan-
ada. 1 tilefni afmælisins munu
I viss um, að það verður tekið
| hlýlega á móti því handtaki.
Og við þurfum að gera meira.
Islendingar vestan hafs hugsa. yjg eigum að láta kennara okkar
til hátíðahalda. Og þá verðum
við hér heima, að muna eftir
hér í barnaskólunum segja nem-
endum sínum meira frá baráttu
þjóðarbrotinu vestan hafs, sem Vestur-íslendinga og sigrum
þeirra. Við gætum fengið kenn-
ara að vestan til þess að ferðast
hér um skólana og segja börn-
unum frá lífi frænda þeirra vest-
an hafs og við eigum að senda
kennara vestur til að segja frá
högum Islendinga heima.
Það er svo ótal margt, sem
gera mætti til að styrkja böndin
milli heimaþjóðarinnar og þjóð-
arbrotsins fyrir vestan. —
í 75 ár hefir stritað og barist í
fjarlægð frá heimahögunum.
Muna eftir frumbyggjunum,
sem komu sér svo vel í fjárlægu
landi meðal ótal erlendra þjóða-
brota, að nafnið Islendingur er
heiðursnafn og bestu meðmæli
hverjum sem það ber vestur þar.
Á þessu ári eru 100 ár liðin
frá þvi að fyrstu sænsku frum-
byggjamir fluttu til Ameráku.
Ræðumenn á íslendingadeginum á Gimli 4. ágúst
Séra Einkur Brynjólfsson
Heimir Thorgrímsson