Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi


Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 15.10.1914, Side 1

Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 15.10.1914, Side 1
Þ JÓÐVIL JINN. 51.-52. Reykjavík 15. október 1914. XXYIII. árg. f Þorsteinn skáld Erlingsson 27. sept. 1858 Nú er „árgalinn“ þagnaður. Ekki ónáðar hann tíðar svefnpurkur og náttcröll þessa lands. — Þó má reyndar vænta þess, að bergmálið ómi enn all-lengi meðal Islands fjalla. Nú er hann þá sigldur á „svarta djúpið“, er hann kallaði svo. Það heö eg fyrir satt, að hann haíi lagt í þá langferð með óskertri einurð sinni gagnvart guði og mönnum. Að minnsta kosti heyri jeg nú færsta hafa í fullu tré við hann, þeirra manna, sem vanir eru að ausa dauða menn oflofi fyrir sáluhjálpleg sinnaskipti undir andlátið. Þetta tel jeg vel tarið, og eins hitt, að engum hefur þótt annað sýnna, guðsmanni né guðleysingja, en að hjálpa til þess, að gjöra útför hans sem virðulegasta og unna honum sannmælis dauðum. Slíkan sigur hefir skáldsnilli hans og aðrir góðir kostir nú unnið, þótt hann væri lengstan hluta æfinnar vargur i véum samtiðar sinnar. Svo margt hefir venð sagt um skáldskap Þorsteins þessa dagana, síðan hann lézt, að hér mun verða fáu við það bætt. Fáir munu lýsa honum betur en hann hefir sjálfur gjört í ljóðabréfi til móður sinnar, Fjallkonunnar. Tvo átti hann strengina, þá er hann lék optast á. Annan mildan og mjúkan, þrunginn ást og unaði, hinn þungan og þrymjandi, svo sem þeyttur væri herlúður. Fyrri stenginn snart hann þegar hann kvað um vor og ást, um góða drengi eða saklausar skepn- ur, í stuttu máli um allt það, sem var gott og fagurt, sem hann unni, — og hann unni manna heitast. Þessum strengnum lýsir hann svo í ljóðabréfinu: Langt í burt á lágri strönd hann ljóðin flytur og á strenginn leika lætur læki þína og sumarnætur. Svo eru þessi kvæði Þorsteins göfug og góð, að þau hafa gjört þá orðlausa, sem annars langaði til að vista hann í hóp misindismanna. Það er ekki til neins, að reyna að halda því fram, að rotið tré beri svo fríðan ávöxt. Að sá sé bófi, sem svo kveður í alvöru. Og alvara var Þorsteini það sem hann kvað, það sá hver heilvita maður. En þegar þessi „öflgi og ástgi“ hugur mætti andstæðum þess, er hann unni, eða sá þvi traðkað, þá kvað við annan tóu. Sumarnæturblikið yfir kvæðum skáldsins varð að elding- ura og lækjarniðurinn að þrumugný og brimhljóði. Þessu er svo lýst í ljóðabréfinu: Aðeins þegar fram af flugum fossinn æðir, ólgan sú sem undir freyðir eins og brim í strenginn seiðir. Og ástæðan til skapskiptanna er tekin fram í þessari vísu: Allra mest hans innstu taugar allt af særðu þeir er sína þræla börðu — það var eins á himni’ og jörðu. 28. sept. 1914 „Indignation“ er ekki íslenzkt orð. Það er vafasamt, hvort nokkurt orð er til í íslenzku, sem nær því, enda er lítið um sanna „indignation“ með þessan þjóð. „Gremja“ dugir ekki. íslendingum getur gramist hitt og þetta, svona með sjálfum sér, en við það sit-ur að jafnaði. Það er ekki tylgt á eptir. Hér helzt mönnum allt uppi, nema þá einhver afbrigði í einkamálum þeirra, sem náungann varðar einna sízt um. Hve opt skyldi t. d. íslenzkur þingmaður þurfa að svíkja land sitt til þess, að eiga það víst, að verða ekki endur- kosinn? Eða íslenzkur kaupmaður til þess, að menn hættu að skipta við hann? — En Þorsteinn Erlingsson var ekki fremur að þessu leytinu en öðru eins og fólk er flest. Hann hefði getað tekið undir með Juvenal, sem sagði að „indignationin" skyldi yrkja fyrir sig, þegar hann fór að yrkja ádeilukvæði á gamals aldri. Eða þá með fyrirrennara sínum og fyrirmynd, Byron, er hann sór að berjast í orði og verki gegn öllu þvi, er berðist gegn skynsamlegu viti. Heimska, kúgun, hræsni, lygi og hvers konar íllska áttu hvergi griða- stað fyrir Þorsteini, hvar sem hann þóttist verða, þeirra var, þótt það svo væri á vígóum stað. Má vera að hann hafi stundum sært fleira en skyldi eða fleira en hann vildi, en fallega hitti hann opt og maklega, er hann vóg að fjanda- flokki þeim, er áður var nefndur. Einu sinni var svo kveðið: Djöfla óðum fækkar fans fyrir góðum penna, unz á hlóðum Andskotans engar glóðir brenna. Það á vel við þessa viðureign. Að vÍ8U er nú Þorsteinn fallinn, en fjandarnir ekki, en hví skyldi þó eigi mega vænta þess, að takast muni með tímanum að vinna nokkurn bug á því liði? Þorsteinn er fallinn frá, en ferskeytlurnar lifa, og hví má þá eigi trúa því, að einhvers staðar lifi „indignation“ til þess að yrkja þær, — það geð, að menn gjöri sér vísa féndur af vélöndum. Þorsteinn var kallaður trúleysingi, en þó kvað hann þessa trúarjátningu: Jeg trúi því, sannleiki’, að sigurinn þinn að síðustu vegina jafni; og þér vinn jeg, konungur, það sem jeg vinn, og því stíg jeg hiklaus og vonglaður inn í frelsandi framtíðar nafni. Það mundi Þorsteini einna hugleiknast verið hafa, að ekki ryðguðu of lengi vopnin hans, þótt hann félli, og það fer aldrei svo heldur, þótt autt sé nú rúm í stafninum. **

x

Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi
https://timarit.is/publication/131

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.