Lögberg - 02.10.1913, Blaðsíða 2

Lögberg - 02.10.1913, Blaðsíða 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. Október 1913. Steingrímur Thorsteinsson, ---o-- FÆDBCR 19. MAt 1831 DAINIÍ 21 KVEÐJA. Hljóð og fögur, harmi lostin. hneigir listagyðjan þér, yfir skæru augun brostin engilmild hún hallar sér, — Eins og ljóö til ljóssins sala líður stilt í kvöl.dsins ró, — himinkveðja hljóðra dala, hugumljúfa skáldið dó. Ást og sól og sumarfriðinn söngst þú inn í þennan stað. Grætur dýra daginn liðinn döggum slungið liljublað. Eins og mænir hljótt til hæða heiðarrós, er ljósið dvín, snortin hreimi haustsins kvæða, hnípir döpur ástin þín. Klökk hún þakkar, þrungin trega, þína blíðu, fasta tryggð, brosið hlýa, hjartanlega, himinborna rækt og dygð. — Sorgin bifar brjóstin ungu barna þinna nær og fjær, — þegar bindur treginn tungu, talar hvarmadöggin skær. Andi þinna ljúfu ljóða líða finnst oss inni hér, eins og hinst þín gígjan góða góðar nætur bjóði þér. — Heim að drottins helgidómi hljómsins vængir lyfta sál, — um þig svífi sumarljómi, Sólarljóð og Hávamál! MINNINGARLJÓÐ. I. Svanurinn þagnaður. Hljóðnaður söngur á heiðum. Harmur og b'ókk faðmast grátandi á almannaleiðum. Fríðgrænum frá frjódölum angurvær þrá líður að brimsölum breiðum. Hnigin er göfgasta gígjan úr meistarans hendi, guðamál listar og snildar er þjóð vorri kendi. Huggeislinn hans hjarta hvers einasta manns unun og sólblíðu sendi. Harmfögur tregar því hjartfólgna þjóðskáldið góða hreimgöfug Fjallkonan, móðir hans síungu ljóða. Bjartasta bar brúðartign hennar um mar mál hans til menningar þjóða. Nú er hann seztur að söngvum með Jónasi’ og Bjama, samstiltum listhreimi bifast hver einasta stjarna! Heiðskír og hljóð haustkvöldin bera þann óð dýpst inn í brjóst vorra barna. II. í “Unadal” söng hann um elskunnar frið, svo æskan komst dreymin í sakleysi við, — hann lýsti’ inn í Huldulands heima. Um lundinn og dalina, lautir og mó, um ládauða vogana’ í blíðkvöldsins ró með skáldinu sælt var að sveima. Og gott var með Steingrími’, er glampaði sið á Gilsbakka skógdrög og Laugardals hlíð, að aftni hin sífagra sunna! Hver blettur varð ljúfari’, er ljóðdísin hans þar lagt hafði skínandi minningarkrans. Og gott er svo góðum að unna! AGC'ST 1913 III Með Aladíns lampann í hægri hönd, að hásæti Persa landa, um æfintýranna Austurlönd að Eldorado og Gósenströnd hann lýsti með eldi’ og anda. Með dísum Ijósum í léttum blæ vér liðum í veldi drauma um Himinfjallanna heiðan snæ og heilaga Ganges strauma. Hann túlkaði sál vorri söngva þá, er svífa’ undir pálmum á Austurvegi. Hann beindi til ljóssins barnsins þrá, við börnin sín skilið gat hann eigi fyrri’ en þeim auðnaðist sólina að sjá og sviptign af ljósum degi. Þá grjetu’ yfir Úndínu íslands-fljóð, er “íslands riddarans” frásögn dýra á fegursta málinu ’ann færði þjóð sem fleira listanna gullið skíra. og svimháan Byron’s og Shakespeare’s anda hann sál vorri fyrir lét skýran standa. Oss hefir hann dýrustu demanta sótt úr tlraumlöndum Heine’s og Goethe’s sölum,— og frætt oss um heilaga himindrótt á hæðunum Olymps, — þann snildar þrótt í litskrúði’ og marmara’, er mænir hljótt frá musterum hrundum í Grikklands dölum, og talar þó skýrar en tungan snjalla um tignarmark andans og fegurð alla! Hann leiddi’ oss og fræddi’ um lindigöng ljóðheimsins, hvar sem hann talaði’ og söng.—■ Af sólskinslöngun var lífsþrá hans sprottin, í listinni hvíldi’ ’ann sig, mælti við drottinn. Þar átti’ hann sinn himin og aðals-skjöld fram á æfinnar hinsta kvöld. IV. Og frjálsari’ og göfgari ættjarðarást er óvst að neinn hafi borið; þann taldi’ hann sinn fjandmann er fósturjörð og fetaði’ í kúgarans sporið . [brást Fyrst geystist hann ólmhuga’ og glóð brann í sál unz gætnin með reynslunni lægði það bál. En sama var vonin hans, víðsýn og há, um viðreisn á komandi dögum, — og hamingju daginn í hylling hann sá, er heimtum vér rétt vorn að lögtlm. Þá varð hann sem brúðgumi blíður og hýr, er brosandi faðmi að unnustu snýr. V. Svo kveðjum vér þig síðasta sinn, vort sólskins barnið kæra! Vér þökkum hlýja hreiminn þinn og hjartans gullið skæra. Þú hefir gefið oss þann arf, sem æðri’ er dýrum seimi. Það lifir alt þitt æfistarf í ódauðleikans heimi. Þér opnast dýrðar ómhvolf víð, þar ymja gullinstrengir, er roðnar lyng í rjóðri’ og hlíð og rökkrin hjá oss lengir. Er faðmar þig hið “fagra haust” og fóstran söngs og ljóða, vér teigum yndi endalaust úr ómlind skáldsins góða! Guðm. Guðmundsson. Um brú á Jökulsá á Sólheimasandi. Vart mnn nokkur maður fara yfir Jökulsá á Sólheimasandi, að ekki standi honum ótti af henni, þegar hún er í fullum vexti, en þeð er hún lielzt um þennan tíma ársins, sem mest er ferðast yfir hana, sem sé frá því í Maí og til Októberloka. Eftir þann tíma fer hún vanalega að smáþverra, nema altaf eiga menn víst, að í hana komi “hlaup”, sem kallað er, og vex hún þá mjög brátt og getur verið ófær til yfirferðar í fleiri daga. Það er engum vafa bundið, að ekkert eitt einasta mál, sem alþingi nú væntanlega hefir með höndum, er eins viðkvæmt þeim, sem búa í austurhluta Rangárvallasýslu og Vestur-Skaftafellssýslum, og það, að fá brú á Jökulsá á Sólheima- sandi. Fyrst og fremst af því, að hún er einn hinn allra skæðasti morðvargur landsins, og svo af þvi, að hún hindrar ferðir manna, auk þess sem hún veldur eigna- tjóni, bæði með þvi, aS menn missa oft af klyfjahestum í hana og svo sauðfé úr rekstrum, og alls ekki dæmalaust að rrtenn missi hesta sína í hana. Á síðastliðnu hausti lágu við Jökulsá fimm fjárrekstrar úr V.- Skaftafellssvslu, með nær 3000 fjár, frá 5 mönnum, sem hlut eiga að máli, miklu eignatjóni, bæði beinlínis og óbeinlínis, er ekki þægilegt að reikna út, en það, sem fljótlega verður séð, er það, að eftir íslenzkum mælikvarða er það stórfé, sem þarna hefir verið offr- að, einmitt vegna þess, að áin er brúarJaus. Eftir því, sem sögur fara af, hefir Jölculsá orðið 40 mönnum að bana. Býður nokkur betur? Getur nokkur Jslendingur bent á vatns- fall í voru landi, sem entt er óbrú- að, en hefir orðið 40 mönnurn að bana Talan getur verið miklu hærri, því nú á síðastliðnum 30 árum hafa fimm menn druknað í henni; það er sem svarar eitt mannslíf fyrir hver 6 ár. Þjað er þung móðgun fyrir þá, sem búa næst ánni og mest tjón liða af völdum hennar, að sjá í öðrum héruðum saklausar ár og læki brúaða, en sjá Jökulsá velta fram kolmórauða og syngja sinn dimma og drungalega sigursöng yfir þvi, að vera hið langskæðasta vatnsfall á íslandi. Þetta má ekki langur svo til ganga. Það er gamalla manna mál, að Jökulsá á Sólheimasandi og Duf- þefja í Vestmannaeyjum sætu á seiðhjallinum og mettust hvor við aðra að verða sem flestum mönn- um að bana. Nú upp á siðkastið er svo að sjá sem Dufþefja hafi gerst undirlægja Jökulsár, hafi séð að hún hafði ekki bolmagn við slíku ofurefli, enda hefir hún slak- að til upp á síðkastið, því á sið- astliðnum 30 árum niun Dufþefja ekki hafa orðið nema einum manni að bana. Eg minnist þess í sambandi við druknanir manna í Jökulsá, að á síðastliðnum vetri kom fram uppá- stunga um, að koma á björgunar- bát við ísland, eða öllu heldur við Faxaflóa, sérstaklega með tilliti til slyssins mikla við Viðeyjartanga 7. Apríl 1906. Þetta var falleg hugsun og mjög mannúðleg, og væri náttúrlega sjálfsögð, ef hún gæti komið að tilætluðum notum. En eftir umsögn Hjalta skipstjóra Jónssonar á ekki slíkt tilfelli sem þetta — á Viðeyjartanga — að eiga sér stað, nema sem svaraði einu sinni á hverjum þúsund árum. Ef að gengið væri nú út frá því, að bátur væri bygður sérstaklega með tilliti til þessa áminsta slyss, og með tilliti til umsagnar Hjalta skipstjóra, þá væri báturinn bygð ur fyrir sem svaraði rúmlega eitt mannslíf á hverjum fimtíu árum. Mundi þá ekki öll sanngirni mæla með því, að byggja brú á Jökulsá fyrir eitt mannslíf á hverjum sex árum, þó ekki væri tekið tillit til annars en aðeins lifshættunnar ? Þþssu liggur þeim næst að svara, sem andstæðir eru brúnni. Heyrt hef eg, að einstöku menn, sem andstæðir eru brúnni, slá því fram, að brú mundi ekki geta haldist við á ánni vegna straum- hörkunnar. Þetta er fjarstæða, sem ekki getur komið til nokkurra mála, enda mun okkar gætni og góði landsverkfræðingur, Jón Þor- láksson, ekki telja nein vankvæði á því; vil eg því, sem kunnugur er öllum staðháttum, lýsa afstöðu ár- innar. Upptökin eru þannig, að hún kemur undan Mýrdalsjökli milli Skógaijalls og Hvítmögufells. Fyrir framan upptökin er stórt gljúfur, en fyrir framan það er annar jökull, afsprengi Mýrdals- jökuls, nefndur fremri jökull. Þessi jökull liggur þversum yfir gljúfrið, Fyrir framan Skógafjall og Hvítmögufell, og liggur þann- ig haft á fulla framrás alls þess vatns, sem kemur undan inri jökl- inum. Myndast þannig með köfl- um afarmikil uppistaða fyrir inn- an fremri jökulinn, en sá jökull er skriðjökull, og er þvi háður afar- miklum breytingum og fer sem annar víkingur ekki að neinum lögum, stoppar ána um lengri eða skemri tima, og veitir henni fulla framrás með köflum, og koma þá hin svonefndu hlaup í ána. Þjessi hlaup eru ókunnhgir hræddir við að geti grandað brú á ánni, en það þarf ekki að óttast, eins og eg hefi áður drepið á. Væri það hlutverk Jökulsár á Sólheimasandi að skera í sundur Kjósar- og Gullbringusýslu frá Ámessýslu, mundi hún hafa orðið með fyrstu vatnsföllum þessa lands sem brúuð hefðu verið, en af því hún liggur svona langt út til sveita, er hún látin sitja á hakan- um. Að síðustu vil eg beina þeirri alvarlegu ósk til hinna háttvirtu þjóðfulltrúa, sem nú um þessar mundir eru að meta og vega í sundur hvar þessar og þessar þús- undir, sem þeir hafa til miðlunar úr forðabúri landssjóðsiris, eigi að lenda, að þeir minnist þess, að Jök- ulsá á Sólheimasandi er allra skæð- asta vatnsfallið á íslandi, sem enn er óbrúað, sem tekur eitt mannslíf til jafnaðar á hverjum 6 árum, sem hindrar ferðir manna um lang- an tima, og síðast en ekki síst, að Eyfellingar eiga að vitja læknis, hvernig sem á stendur, yfir þetta voða-vatnsfall. í einu orði sagt; það er þjóðar- smán, að hafa Jökulsá á Sólheima- sandi óbrúaða. —Lögr. Níðingslegasta verzlun í víðri veröld. Hvernig margt sjúkt kvenfólk er prcttað. Stúlka nokkur hefir skrifað eft- irfarandi ritgerð í eitt Bandaríkja tímarit; Á hverju ári eyðir fólk í Ame- ríku hátt upp i 100 miljón dala fyrir svika lyf. Hávaðanum af þeirri geysimiklu upphæð er eytt af kvenfólki í þá hrappa sem selja læknisdóma gegnum póstinn. Eg skal nú segja ykkur lítið eitt af I þessum tröllauknu svikum og sýna fram á nokkra þá krókavegi, sem farnir eru til þess að svíkja útúr kvEnfólki bæði heilsu og hamingju og jafnvel oft og tíðum svifta þær lifi. Það er ekki langt siðan Banda- ríkja stjórn lét rannsaka stórmik- ið auglýsta heima lækning fyrir kvenfólk með þessari merkilegu niðurstöðu; Auglýst var, að þessi læknis- dómur væri upp fundinn af konu, sem hefði læknað riig sjálfa. Við rannsóknina kom í ljós, að sá kvenmaður sem til nefndur var í auglýsingunum, hefði aldrei komið nálægt meðali þessu, heldur var bóndi hennar höfuðpauri í prangi þessu, en læknisdómana sendu skrifarar og hraðritarar, því að enginn læknir var í nokkurn máta við þetta riðinn. Það var sömuleiðis í prentaða skruminu um læknisdóm þennan, að þessi kona væri að “gefa burt stórfé” til þess að hjálpa “nauð- stöddum systrum”. En í stað þess að gefa burtu, þá græddi þetta fé- lag svo mikið, að hver meðala stokkur, sem það seldi á $1, var aðeins tæplega sex centa virði. Var nokkurt lið að þessum lækn- ingum ? Sá sem rannsakaði málið af stjórnarinnar hendi, tók 31 sjúk- ling til rannsóknar, er auglýstir höfðu verið sem albata. Af þeim reyndust 28 engu bættari eftir lækninguna; tveir voru veikir af einhverjum óljósum veikindum,, Jíklegast innbillingum, en sú þrít- ugasta og fyrsta uppástóð, að hún hefði losnað við stóra bólgu mein- semd við það að brúka meðalið; læknir hennar neitaði að hún hefði nokkurn tíma haft hana. Innihaldið í meðalinu var; fita, lítið eitt af bórsýru og tannín! Mál var höfðað höfðað gegn fé- lagi þessu fyrir svik og það svift rétti til að senda bréf og bögla með pósti. En hvað skieði? Fé- lagið breytti um nafn, seldi svo sama sex centa stokkinn og áður, fyrir $1 og græðir á tá og fingri, rétt'eins og ekkert hefði í skorizt. Annað samskonar lélag hefir aðra aðferð. Það lætur sem það hafi fengið framúrskarandi góðan kvenlækni í sína þjónustu, mjög svo kænan að lækna kvensjúk- dóma. Þegar rannsakað var, kom það í ljós að þessi kvænlæknir var útskrifuð af svo lítilfjörlegum læknaskóla, að hvorki lækna sam- bandið viðurkennir hann né heldur er hann talinn að nokkru nýtur í skýrslum Carnegies nefndar um lækna fræðslu. Hún var sögð hafa “stórmikla reynslu, meiri en flestum konum hlotnast”. Hún tók próf sitt sama ár og þetta kynjalyfs félag komst á laggirnar. Hún hafði þann sið, að senda sjúklingunum sem til fé- lagsins leituðu, lista yfir þá kvilla, sem hún fann hjá sjálfri sér, og hnýtti þar við þessu “og þar með fylgjandi veikindi”! Ráðlegging- ar hennar og meðöl voru sögð al- gerlega ókeypis. En með hverri “ókeypis ráðlegging” var send önnui;, er. sögð var gersamlega nauðsynleg, en hún kostaði $3. Ef nú sjúklingurinn neitaði að borga svo mikið, þá fór prísinn smám saman minkandi, ofan í $2,50, $2,00, $1,50 og loks $1,00. Ábatinn af sölu þessa lyfs var afar mikill, ekki síður en hins fyrr talda. Þessi “specialisti” lézt taka hvert sjúkdómstilfelli fyrir sig til yfir- vegunar. Ein tegund bréfa, sem hún notaði, byrjar þannig; “Eg hef fjarskalega mikið að gera í dag, en samt fynst mér eg mega til með að taka mér tíma til að skrifa þér til”. Þessi bréfa form voru prentuð með ritvélar stíl, til þess að láta líta svo út, sem hvert væri ritað út af fyrir sig. þó að mörg þúsund eintök af því væru send út á hverjum degi. Allsherjar félag lækna í Ameríku kom svikum þessa félags á loft. En hvað gerði það til. Félagið skifti aðeins um nafn. kvenlæknis- ins og heldur áfram prettum sln um alveg einsog áinw. Mörg önnur félög eru þessu lík, mörg lmndruð, vil eg segja. Þau raka öll saman fé til þess að nota sér veikleika og hugleysi sjúkra og hugsunarlausra kvenna. Þau ná sérstaklega i þrenna flokka kven- fólks; Þær sem eru svo uppburðar- lausar og feimnar, að þær forð- ast að láta lækni skoða sig; þær sem eru svo fákænar, að þær halda skurðlækningar einskis virði eða jafnvel verk hins vonda, og loks þær fátæku, er ætia að spara sér læknis kostnað, með því að eiga við þessi svika lækninga félög. Með því að telja konunni trú um, að hægt sé að lækna hana heima fyrir, þá halda þessi félög henni frá þvi að láta skoða sig og þar með frá því að fá þann lækn- isdóm, sem sjúkdóm’ hennar hent- ar. Þáu' selja henni sull, sem enga verkan hefir, eða þá deyf- andi meðöl, eða hvorttveggja; það svíar undan þeim í svip ef til vill; jafnframt gefa þau henni hvort- tveggja, lýsingu af “blóðvelli” skurðlæknanna og hræða hana með þvi frá <jð leita nauðsynlegr- ar læknishjálpar, svo mánuðum eða árum skiftir, þartil meinsemd hennar er orðin ólæknandi eða erf- ið viðfangs, þó vel læknandi hafi verið í upphafi. Með því að taka af henni einn dal í einu eða fáa dali i einu, með nokkurra vikna eða mánaða millibili, þá narra þau hana til að halda, að hún borgi þeim miklu minna heldur en hún mundi þurfa að borga lækni. Áður en hún skilur við þau, er hún oftlega búin að borga þeim miklu meira fyrir sull sem er alv- eg ónýtt, eða jafnvel skaðlegt, svo sem hressingarlyf eða “tonics” (sem eru mestmegnis alkohol; og með þessu móti hjálpar hún þjóf- um til að raka saman fé. Aðrar blóðsugur finnast, er nota sér kvíða þeirra, sem eiga bams- fæðingu í vændum. Eitt slíkt félag skrumar þannig af sulli sínu, að það “stytti fæð- ingar þjáningar”, “sefi kvalir sem fæðingunni eru samfara”„ og “komi í veg fyrir að vöxturinn aflagist”, eftir að fæðingin er af staðin. Þetta mikla kynjalyf reyndist að innihalda tvö efni — oliu og dálitið af sápu! Annað félag, sem kennir sig við læknir nokkurn, auglýsir undur- samlegt jurtalyf. er það ábyrgist að gera barnsfæðing “algerlega kvalalausa”. Það var fengið efna- fræðing til rannsóknar og segii svo í skýrslu hans, að í því sé “nokkrar jurtir, helzt trjálauf, rætur og börkur” og aðeins ein lyfjategund, er læknar séu alment hættir að brúka! Kostnaður við að búa þennan hégóma til, er enginn annar en sá, a'ð safna ruslinu saman og búa um það; eigi að síður kostar lítill pakki af þvi heilan dal. Ennþá verri heldur en þessir prettir við kvenfólkið eru þeir sem beitt er við þær, og niður koma á börnunum. Þessi félög selja mik- ið af meðölum handa bömum, sem alment eru nefnd “baby killers” eða barnamorðingjar. Þeir sem þau meðöl selja, græða á tá og fingri. Það er látið í veðri vaka, að þau eigi við flestalla barna- sjúkdóma, jafnvel barnaveiki, en hitt hafa þau öll sameiginlegt, að verkanir þeirra stafa frá því alko- holi sem í þeim er, eða öðrum deyfandi «meðölum — opium, mor- phin eða kloroform. Ef ofmikið er tekið af þeim í einu, þá eru þau bráðdrepandi. Ef notuð eru eftir fyrirsögn, sem þeim fylgir, þá verða þau smámsaman nauðsynleg fyrir barnið, til þess að því líði vel, og þá fer svo að foreldramir hafa, áður en þau vita af, vanið barn sitt á að’ neyta áfengis, eða annara engu óskaðlegri deyfu- lyfja, en þann vana eiga þau erf- itt eða alls ómögulegt með áð losa sig við, þegar þau vaxa upp. Stjórn Bandaríkja lét rannsaka sjö tegundir af þessum barnameð- ölum nýlega, og urðu þá þessi svik uppvís og alkunn. En engin lög voru til að hefta sölu þeirra; stjórnin gat ekki annað gert en þvingað þessa hrappa til að taka orðið “skaðlaus” burt af miðunum og setja á þá, hvaða efni væru í meðalinu. Þetta hefði verið nóg til að að- vara almenning; en þeir 'sem bjuggu til og seldu meðölin sáu við þvi. Þeir hættu að nota morfin og opium og önnur hættuleg efni, sein almenningur þekti deili á, og settu í jæirra stað önnur alveg eins skaðleg, sem almenningi var ókunn ugt um, svo sem codein og heroin, og öll hin sömu meðöl, þannig grímuklædd, eru seld þann dag í dag! Eitt af þeim er auglýst á þá leið. að það “sefi og dragi úr alls- konar verkjum”, að það sé “alger- lega hættulaust”, svo að maður “þurfi ekki að hika við að gefa jiað kombörnum, með ]>ví að engar illar verkanir stafi af því, þó að lengi sé brúkað”. Samkvæmt skýrslum lækna höfðu tólf börn sýkst hættulega af því á fyrsta ár- inu eftir að farið var að selja það, og af þeim höfðu níu dáið. Annað af þessum barnameðöl- um Var selt á Englandi; heilbrigð- is stjórnin þar í landi skarst strax í leikinn og þvingaði félagið, sem seldi það, til þess að setja á mið- ana, að eitur væri i meðalinu. Þá hætti það vitanlega að seljast, og tók félagið það ráð, að taka úr því morfinið og setja annað hættuminna efni í staðinn. Þegar j>að meðal verður sett á lyfjaskrá landsins, verður félagið að setja annað enn óskaðlegra efni í stað- inn fyrir það. En að hugsa sér, að þurfa að aftra mönnum með lögum frá j>ví að skemma heilsu ungbarna eða jafnvel ráða þeim bana! Mjög svo áþekk þessum “barna morðingjum” eru höfuðverkjar lyfin, sem hið taugaveiklaða kven- fólk í Ameriku er svo sólgið i. Þau eru líka kölluð “óskaðleg” og innihalda “engin eitruð eða skað- leg efni”. En þgear stjórnin lét rannsaka unt þetta fyrir fám ár um„ þá kom í ljós, að þau höfðu valdið mörg hundruð dauðsföllum, og að um fimtíu þúsund kven- menn hefðu eitrast og orðir veikir af þeim; aðalefni allra höfuðverkj- ar meðala reyndust vera acetanilid, antipyrin og phenacetin. Þau lyf eru hættuleg fyrir hjart- að, og hinir beztu læknar eru hætt- ir við að brúka þau. Þeir læknar, sem bezt fylgjast með og eru sam- vizkusamastir, teljast hættir við að nota þau við sina sjúklinga, enda er það alment viðurkent, að verk- anir þeirra: séu næsta hættulegar, þegar til lengdar lætur. Stærsti skamtur af acetanilid, sem ráð- lagður er af lærðum læknum, er hálft þriðja grain, ekki oftar en með þriggja klukkustunda milli- bili. í mörgum af hinum umræddu meðölum finst acetanilid í skömt- um sem nema sex til tíu grains og á forskriftinni stendur að sjúk- lingar megi nota þau með einnar stundar og jafnvel fimtán mínútna millibili! Hvaða kvenmaður mundi ganga í aðra eins nættu, ef hún vissi af henni? Eg skal nefna eitt eða tvö dæmi, er sýna hve hættuleg er brúkun þessara “meðala”. Eg veit af konu, sem tók inn eitt sýnishorn af meðaladufti, sem kastað var inn um dyrnar hjá henni; hún fékk krampa kvalir von bráðar, og eftir eina klukkustund var hún liðið lík. Af öðru slíku meðali voru þrjár plötur gefnar stórum .rakka af skozku fjárhundakyni (colliej, en honum varð svo við að hann /lrapst eftir litla stund. Jáínvel þó J>essi kynjafullu höfuðverkjar meðöl séu ekki lífshættuleg, þá fylgir J>eim þó sú hætta, að sá sem brúkar þau um stund venjist á þau, og geti ekki losað sig við þann ávana. Þau eiga að því leyti sammerkt við barna meðölin eða “baby killers”. Þér konur og stúlkur, sem hafið reynt þau til muna, skuluð lita í spegilinn og skoða ykkur vel. Er hörundslitur ykkar grágulur, með dökkleitum blæ kringum augu og munn, og pokar skinnið kringum augun? Ef svo er, þá eru hættumerkin komin i ljós. Eina rétta aðferðin er, að taka þessi “skaðlausu með- öl” og fleygja þeim í ruslaskrín- una og lofa höfuðveknum að eiga sig. “Lækningin” er verri en veikindin. Þessi eitruðu meðöl eru allstað- ar til sölu! Og gróðinn á þeim! Frá fjögur til sex hundruð per cent í ágóða sagðist eitt slíkra fé- laga hafa nýlega, er það gaf út boðsbréf til hlutafjárkaupa, og er vel líklegt, að sum þeirra græði ennþá meira. Hættuminni heldur en höfuð- verkjar meðöl eru “taugastyrkj- andi lyf”, sem fjölda margt kven- fólk í Ameríku sækist eftir, en þau eru þó engu stður svikin en hin. Eitt af þeim, svo kallað “nerve food”, er ráðlagt af fimtán þúsund læknum, eftir því sem á umbúðunum stendur, en er þó ekkert annað en hlaupin mjólk eða skyr, er hefir sama sem ekkert næringar gildi í þeim smáu skömt- um, sem það er selt í; eigi að síð- ur kosta þeir skamtar einn dollar hver! Gróðamest allra svikameðala eru þau, sem seld eru kvenfólki í j>ví skyni að halda fegurð sinni eða hörundslit. Til dæmis um þau meðöl skal eg nefna eitt, sem rann- sakað var ekki alls fyrir löngu af þar til settum mönnum af Banda- ríkja stjórn. Kvenmaður stændur fyrir þvi félagi og selur smyrsli, sem hún kallar “hörunds fæðu”, — “aðdá- anlega næringarmikið efni, sem seitlar inn um svitaholurnar og nærir hörundið”, og “er ábyrgst að það taki burtu allar hrukkur og ellimörk af andlitinu”. Rannsókn sýndi að þetta smyrsli var nálgea, eintóm feiti — og má það heita dálaglegur áburður á andlit og hársvörð. Krukkan sem feitin var í, var seld á $1.50, en ekki var hún meir en þriggja centa virði. Sami kvenmaður seldi líka “hressingar meðal handa kven- fólki” ftonicj, er hún sagði áreið- anlega lækna hver þau veikindi, sem að kvenfólki gætu gengið. 1 því “meðali” reyndist vera vatn,, sykur, alcohol og meinlaust og gagnslaust efni, til að setja lit á blönduna. Meðalstórt glas af þesku samsulli kostaði einn dollar. Ennfremur selur þessi sama kona, eða það félag, sem kennir sig við hana, meðal til að “bleikja” hörundið; skrumið sem því fylgir ségir að “það taki áreiðanlega alla galla og öll óhreinindi úr hörund- inu”, að j>að “framleiði náttúr- lega hörundsprýði” og “styrki taugar, vöðva og sinar”. Frúin segir að samsetningur þessa kynja- lyfs sé “leyndarmál”, en efna- fræðingar stjórnarinnar voru ekki lengi'að finna út, að í því var mestmegnis vatn með buris og meinlausum efnum til að gera blöndunina fallega á litinn og þægilega á bragð og lykt. Glasið af j>essu kynjalyfi kostar 2 dali en er aðeins sex centa virði. Um andlits vatn sitt segir hin sama frú, að J>að sé “hressandi eins og morgundögg”; að það geri sviþinn andlegri . . . gefi útlitinu prýði, Jx>kka og fegurð æskunnar og varðveiti æskuljómann óendan- lega.” Þessi blanda, sem á að vera jafnsnjöll eplum Iðunnar, inniheldur ekkert annað en vatn, alkohol og glycerin með litarefni og ilmvatni. Hún er seld á $3, En kostar að eins niu cent. Um hármeðal sitt skrumar hún, að það “taki fyrir hárlos, væru, alla kvilla í hársverði og sömuleið- is fyrir það að skalli og hærur gangi í erfðir”. Níutiu og sjö per cent af þessum vökva reyndust vera vatn og ilkohol ásamt dálitlu af glycerine og ilmsmyrsli! Glasið er selt fyrir 50 cent, en er að eins fimm centa virði. Sum af þeim lyfjum sem seld eru til að lita hár með, eru mjög hættuleg. Eitt þeirra sem rann- sakað var, meðal margra annara, reyndist innihalda eitrað litunar- efni. Á níu mánuðum skýrðu fimtán læknar frá J>vi, að 23 kon- ur hefðu orðið veikar af að nota hárlitunar efni. Fjöldamörg önn- ur efni eru seld til hárlitunar, flest meir og minna eitruð og öll skreyta þau sig með lánuðum fjöðrum og lognu lofi. Eitt mikið brúkað augnvatn er notað af fjöldamörgu kvenfólki, með því að það á að gera augun frán og bj‘rt. Við rannsókn J>ess kom í ljós, að ekkert var í því nema vatn og buris! Það kostar ekki nema 5 cent að búa til eitt gallon af því; en Jx> er það selt á $1 unzan. Ágóðinn af sölunni er 256 þúsund per cent! Forsetinn í félaginu sem býr Jxetta augnvatn til. er formaður í skólanefnd eins stórbæjar í land- inu! Það þarf ekki að geta þess, að hann og hans félagar eru stór- auðugir orðnir af að pretta kven- fólk. — Þann 23. September féll snjór i Duluth, Minn. og hefir það ekki fyrir komið í þeim bæ siðan 1884, að farið var að halda veðurbækur þar. Árið 1907 kom snjór í Duluth þann 24. Sept. í þetta sinn kom snjór víða með fram Lake Superior, og var sagt vetrarlegt í Port Arthur. Nýjustu tæki GERA OSS MÖGU- LEGT AÐ FRAM- LEIÐA PRENTUN SEM GERIR VIÐ- SKIFTAVINI VORA ANÆGÐA The Columbia Press, Lyimiteci Book, and Commeccial Printers Phone Garry2156 P.O.BoxH72 WINNIPKG

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.