Lögberg - 27.09.1917, Síða 4

y
4
Jögberg
Gefið út hvem Fimtudag af The C#l-
umbia Preii, Ltd.,(Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, M»n.
TALSIMI: CARRY 2156
SIG. JUL. JÓHANNESSON, Editor
J. J. VOPNI, Business Manasier
Ijtanáskrift til blaðnnc
TlfE OOLUNIBIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipog. Maf).
Utan&akrift ritatjórana:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipof, R|an.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um ánð.
•4^-27
Úr tveimur áttum,
“Lögberg” er vant að fá brcf með viðurkenn-
ingum frá vinum sínum og stuðningsmönnum og
mundi ekki vera í blaðinu mikið rúm fyrir annað
ef þau væru öll birt.
En að fá viðurkenningu frá erki andstæðing-
um vorum, það er oss nýnæmi, og við því höfum
vér satt að segja aldrei búist.
J?etta er nú samt komið á daginn. Fyrra laug-
ardag birtist grein í enska blaðinu “Telegram” þar
sem frá því var skýrt að “Lögberg” væri svo sjálf-
stætt að það héldi fram alveg andstæðri skoðun í
velferðarmálum þjóðarinnar við það sem háttsett-
ir stjómmálamenn hafi og við það sem “Telegram”
finst sjálfsagt að “Lögberg” ætti að fylgja.
Vér vorum upp með oss í hæsta máta af þess-
ari viðurkenningu um sjálfstæði; vissum auðvitað
að hún var bókstaflega verðskulduð, en væntum
ekki svo mikillar sanngimi úr þessum stað, sem
raun á varð,
En svo var ekki búið með það. Á miðviku-
daginn næsta á eftir tritlar “Kringla” litla á stúf-
ana og tekur í sama strenginn. Kunnum vér henni
sérstakar þakkir fyrir viðurkenmnguna, og áttum
sízt von á slíku úr þeirri átt.
“Heimskringlu” þótti það sjálfsagt að “Lög-
bergi” væri stjómað á sama hátt og henni sjálfri,
það er að segja þannig að ritstjórinn í stólnum
yrði að hlýða og beygja sig í auðsveipni undir alt
og sérhvað, sem annaðhvort einhvef þingmaður
eða ritstjóri í Austur glugganum skipaði fyrir.
Og það er auðlesið á milli línanna að “Kringlu”
maðunnn öfundar oss af því að mega óhindrað og
óhikað segja skoðun vora.
Aðalatriðið er þetta: “Heimskringla” og “Tele-
gram” álíta það sjálfsagt af því að Thos. H. John-
son ráðherra er þingmaður frjálslynda flokksins
og “Lögberg” blað frjálslynda fíokksins, þá eigi
það að spyrja hann að því í hverju máli og hvert
skifti hvað það megi segja og hvað ekki.
En afturhalds blöðin þekkja auðsjáanlega ekki
Thos. H. Johnson; þekkja yfir höfuð ekki hugar-
far frjálslyndra manna.
Thos. H. Johnson er enginn þræla höfðingi
sem haldi tyrkneskri Rogers-svipu yfir öllum þeim
er hann hefir eitthvað saman við að sælda.
Thos. H. Johnson er ærlegur, frjálslyndur
maður, sem telur það meira virði að vinna með
mönnum en yfir þeim. Hann veit það og skilur að
tveir menn geta aldrei hugsað algerlega eins, hann
veit það að allir eiga jafnan rétt skoðana sinna.
Hann veit það að ritstjóri “Lögbergs” er ekkert
hugsunarlaust, auðsveipt vinnudýr; hann veit það
að hann hefir jafnan rétt til skoðana og verka-
málaráðherrann í Manítoba.
Hann virðir þá menn meira — eins og allir
sannir menn — sem vita hvað þeir hugsa og þora
að segja það; sem eiga til sannfæringu og dirfast
að standa við hana, jafnvel þá þcgar það er óvin-
sælt, heldur en einhverjar mannráfur sem þora
upp á engan að líta og geta í hvorugan fótinn
stígið.
Eins og þeir Thos. H. Johnson og ritstjóri
Lögbergs geta unnið saman í þeim málum sem þá
greinir ekki á um, eins geta þeir með fullkomnu
drenglyndi unnið hvor eftir sinni sannfæringu,
þegar svo vill til að sínum augum lítur hvor þeirra
á silfrið.
Og þeir geta unnið þannig sem tveir sjálf-
stæðir menn sem hvor um sig hefir sínar eingin
hugsanir, sem stundum falla saman og stundum
ekki, án þess að óvinátta verði af og án þess að
annar grípi til nokkurrar Bordens aðferðar og
skipi hinum að þegja.
J?essi rógsaðferð Heimskrinelu er alveg mis-
hepnuð; hún hefir ekki þekt lyndiseinkenni T. H.
Johnsonar né heldur ritstjóra Lögbergs; hún hef-
ir ekki vitað það að sá fyrri er frjálslyndur mað-
ur á borði ekki síður en í orði og hún hefir ekk
vitað það að hinn síðarnefndi er ekkert tjóðurnaut
sem láti bindast fyrir utan einhvem “glugga” og
bauli þar eftir vissum nótum sem út um gluggan
heyrast.
Ef Kringla hefði þekt hinn ærlega og sanna
íslending Thos. H. Johnson þá hefði henni aldrei
komið til hugar sú ógufuga hugsun um hann að
hann gæti ekki þolað neinum aðra skoðun en hann
sjálfur hefði.
Sú skoðun Heimskringlu að þingmenn flokk-
anna eigi blöðin nær að eins til afturhaldsliðsins;
hún er rússnesk.
J?að gleður Lögberg að því skuli vera sá gaum-
ur gefinn sem hér hefir komið í ljós, ekki einungis
meðal fslendinga heldur einnig meðal enskumæl-
andi manna.
Einarðlegt ávarp til forsætisráð-
herrans.
S. C. Oxton skrifar bréf til Sir Robert Bordens.
J?að sem oss hefir verið boðið; hvar vér stönd-
um og áhyggjur fyrir framtíðinni. Ekkert
efni til þess að brúa með veginn til helvítis.
“Til ritstjóra “Voice” í Winnipeg. \
Kæri herra. — Eg fæ yður hér með í hendur
opið bréf, sem eg hefi í dag sent Sir Robert
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. SEPTEMBER 1917
Borden, og er yður heimilt að birta það ef yður
þókanst.
Yðar einlægur
S. C. Oxton.
503 Dominion St.,
Winnipeg, 19. sept. 1917.
Sir Robert Borden P. C., K. C. M. G., M. P.
forsætisráðherra í Canada, Ottawa.
Herra! Eg sendi yður þetta opna bréf, sem
þeim manni, sem Canada þjóðin hefir falið stjóm-
mál sín á ófriðartímum og vellíðunar, og sem þeim
manni er hélt því trausti og hefir haft það í þrjú
síðastliðin ár stríðs og styrjaldar.
Um það hvemig yður hafi tekist að stjóma
landinu á þessum óvenjulegu viðburða tímum ætti
yðar eigin samvizka að vera fæmst að dæma.
Svo lítur út eftir því að dæma hversu föstum
tökum þér reynið að halda embætti yðar, að sam-
vizka yðar hafi felt þann dóm að yður hafi tekist
vel stjómin og ráðsmenskan.
Mætti eg geta þess til að yður hafi ef til vill
misheyrst og þér haldið að rödd klíkufundanna
hafi verið rödd yðar eigin samvizku.
J?egar stríðið hófst lofuðuð þér því að Canada
skyldi taka þátt í því (og það réttilega) að berjast
fyrir frelsi mannkynsins, og skyldi þar til lagður
fram síðasti maður og síðasti dalur ef þörf gerðist.
Hvemig hafið þér farið að því að efna þessi
loforð? og hvernig hefir yður hepnast í tilraunum
yðar?
Hefir stjóm yðar verið slík að hún verðskuldi
framhaldstraust ? Eigið þér skilið að það traust
sé endumýjað sem yður var sýnt 1911?
Hafið þér sýnt nokkrar alvarlegar tilraunir
til þess að losna við þá pólitísku ræningja, sem
hafa klest og klessast enn eins og leðja utan um
hjól stjórnarvélanna og stöðva þau frá réttum
hreif ingum ?
Haldið þér í raun réttri að elleftu stundar til-
raunir yðar til þess að mynda “stríðsvinninga”,
“samsteypu”, “bræðings”, “þjóðfulltrúa” eða
hvaða aðra stjóm sem þér viljið kalla það, verði
skoðaðar öðru vísi en sem athlægi af nokkrum
hugsandi mönnum? Sérstaklega þegar þess er
gætt að á meðan þér emð að burðast með þær til-
raunir þrælið þér með hnefarétti í gegn um þingið
öðmm eins lögum og “hermanna atkvæðalögun-
um”, “C. N. R. lögunum”, og “kosningalögunum” ?
Haldið þér virkilega að þjóðin sjái það ekki
að öll þessi lög eru búin til sem sérstök þrautaráð
til þess að halda völdum áfram í höndum yðar
eigin sérstaka pólitíska flokks?
Getið þér virkilega látið yður koma það til
hugar að|nokkrum hugsandi manni dyljist það að
þér eruð að gera yðar bezta til þess að hafa rangt
við í spilunum ?
f stuttu máli sagt hafið þér stigið niður úr
hásæti stjómmálamannsins og tekið að yður starf
og stöðu hins pólitíska lítilmennis, sem auðsjáan-
Iega er ekki á því máli að “guð sé sá sem tali
fólksins raust”, heldur hinu að “klíkufundurinn
sé sá, sem talar fólksins raust”.
Mætti eg mælast til þess að þér vilduð lesa
nákvæmlega bók Daníels, sérstaklega 5. kapítul-
ann, þótt öll bókin eigi vel við, þar sem þér getið
séð hveraig fer fyrir þeim sem hvorki vilja né
geta lesið skriftina á veggnum!
Hvað hefir stjóm yðar unnið til framkvæmda
þessi þrjú stríðsár, til þess að efna það loforð sem
þér gáfuð?
Hvað er að segja um mannaflann? J?ér hafið
með reglu, eða réttara sagt óreglu, sjálfboða að-
ferðar fengið næstum 450,000 manns að öllum
deildum töldum. J?etta hefir samt sem áður hafst
þrátt fyrir en ekki fyrir þá óreglu sem þér hafið
fylgt, og er það að þakka einlægri þjóðrækni
mannanna sjálfra.
Yðar svokallaða regla hefir drepið og eyði-
lagt sjálfboðaaðferðina, og nú reynið þér að efna
loforð yðar með því að lögleiða herskyldu. Gott
og vel; látum það vera. Eg er alveg á sama máli
og þér að því leyti að nauðsynlegt sé að fá menn.
og ef herskylda er eina leiðin möguleg til þess þá
framfylgið herskyldu í herrans nafni og fjörutíu
eins fljótt og mögulegt er; en gætið þess að henni
sé framfylgt jafnt við ríka sem fátæka, æðri sem
lægri.
Mér til mikillar hrygðar verð eg þó að lýsa
því yfir að undanþágur þær sem þegar hafa verið
auglýstar veita engar vonir í þá átt að framfylg-
ing herskyldulaganna verði að nokkru leyti frá-
brugðin því sem þjóðin hefir þegar átt að venjast;
það er: stofnun á nýjum vildarflokki.
J?að væri að bera í bakkafullan lækinn að
telja upp í einstökum atriðum hin óheyrðu
skammastrik, sem einkent hafa hermálastjóm
yðar. J?að nægir að nefna orðin: “Pólitískir her-
foringjar”, “Skór”, “Olivers áhöld”, “Ross byss-
ur”, “Einkaleyfis skotgrafatól” o. s. frv. Alt
þetta gæti látið menn veltast um af hlátri ef
þjóðin væri ekki í baráttu upp á líf og dauða.
pað sem ágengt hefir orðið er aðeins fyrir
hið ódauðlega hugrekki hermannanna, en stjórain
á sannarlega litlar þakkir skilið í því efni!
Hvað getið þér sagt yður til vamar að því
er snertir hina mörgu óþörfu embættismenn í
hemum, bæði hér í landi og á Englandi, embætt-
ismenn sem lítið eða ekkert hafast að annað en
það að lifa á og eyða efnum þjóðarinnar? En eg
býst við að yður hafi fundist sem þér yrðuð að
skapa embætti fyrir þá sem hundspakastir hafa
verið í fylgi sínu og þeim embættum yrði að vera
óhætt fyrir öllum kúlum.
En hverju getið þér svarað um efndir þess
loforðs að leggja fram síðasta dalinn, ef þörf væri
á? Hvað hefir stjóm yðar gert til þess að efna
það heit? J?ér eggið þjóðina á að vera sparsöm,
að spara, spara, spara! Og til hvers? Auðsjáan-
lega til þess að það sem fólkið sparar geti komist
í vasa og sparisjóði gróðafélaganna.
Aldrei í sögu þjóðarinnar hafa miljónaeig-
endur þotið upp jafnört og nú, eins og gorkúlur á
mykiuhaugi, og það á jafn stuttum tíma. Og
stjóra yðar er ein sek um þetta.
pér hafið þózt ætla að leggja skatt á ósann-
gjaman ágóða. Vitið þér ekki að með þessu viður-
kennið þér að ósanngjara ágóði eigi sér stað, og
vitið þér ekki enn fremur að með því að leggja
skatt á slíkan ágóða eruð þér samsekir ræningj-
unum og fyrirgefið glæpina?
pér hafið fundið upp skringinafn meðal þjóð-
arinnar, sem er þó ekki nothæft skringinafn; þér
hafið látið yður þóknast að rangnefna þetta “pjóð-
þjónustu” (National Service). Fomgripir þeir
sem skipa þessa nefnd yðar væru einnig til þess að
láta menn veltast um af hlátri væru kringumstæð-
uraar ekki of alvarlegar til þess.
pá er vistastjóri yðar með kjötbannsdagana,
sem sjáanlega gjörir enga tilraun til þess að
hafa hemil á okurverði, og jafnvel reynir ekki að
sjá um að vistir séu til.
Á sama tíma sem hann fyrirskipar kjötbanns-
daga lætur hann það viðgangast að hundruð vagn-
hlassa séu flutt til Bandaríkjanna. pessi hái
herra virðast þjást af óreglulegri flogaveiki, sem
verður til þess að hann fálmar út í loftið í einhverj-
um óráðstilraunum og hnígur síðan niður í sæti
sitt aftur og horfir á hvað fram fer með getgátum
um hvað muni verða. Og dýrtíðin sem alt er
kent, eykst og margfaldast dag frá degi án þess
að nokkur hjálp eða vægð sé sjáanleg.
Getið þér ekki séð að það er ekki dýrtíð sem
þjáir oss, heldur dýr lifnaðarháttur?
Að þvi er fjármáladeild stjóraar yðar snertir
þá sjáum vér ekki að neins betra verði vænst þeg-
ar eini tilgangur hennar virðist vera að hlusta á
og fara eftir ránsmjálmi hinna svokölluðu fjár-
málamanna, sem betur þekkjast með nafninu
“Toronto hyskið”.
Á þeim tímum þegar allir eru ámintir um að
spara eru lög eins og C.N.R. lögin móðgun við og
hnefahögg á skynsemi þjóðarinnar yfir höfuð.
En fjármálaráðherrann yðar hefir vanið sig á það
að leika með hundruð miljóna af fé þjóðarinnar
eins og böra leika sér að marmarakúlum.
Og piltana sem koma heim aftur úr skotgröf-
unum, særðir og limlestir og alla vega brotnir
andlega og líkamlega, er reynt að mýkja með þeim
smyrslum að kalla þá hetjur, sem ekki er hægt
að taka nema sem háð þegar því fylgir það að
þeir eru látnir lifa við sult og seyru og þeim
skamtað úr hnefa.
Gætið þess Sir Robert, að þér eruð að verzla
með manna blóð!
Aldrei í sögu brezka ríkisins, og sérstaklega
aldrei í þeim hluta þess, sem kallast Canada hefir
það erindi þjóðsöngs vors sem ekki er notað átt
eins vel við og einmitt nú; vitna eg því til þess
hér í þessu bréfi:
Drottinn vors lýðs og lands,
liðsveitir hatarans
hrek þú og hrjá;
öll þeirra svörtu svik,
svívirður, skammastryk
blás þú í burt sem ryk;
bú þú oss hjá.
pað er ekkert vafamál að keisarinn hlýtur að
glotta í kamp með sérstökum ánægjusvip yfir því
hversu laglega spilum hans er spilað fyrir hann í
sæti hinna voldugu stjórnenda í Ottawa.
Stjóm yðar þessi þrjú stríðsár hefir verið
gjörsneidd tveimur aðal grundvallaratriðum, sem
hefðu komið í veg fyrir fjárdráttar hneyksli þau
og svívirðingar þær sem átt hafa sér stað. pessi
grundvallaratriði eru “meðal ráðvendni” og “með-
al sanngirai”. pessi atriði hafa verið óþekt hjá
stjóm yðar.
Samt sem áður er til gamalt orðtak sem seg-
ir: “Látið hina dauðu grafa sína dauðu”, og er
það frekari bending til vor um það “að hafast að;
hafast að meðan vér lifum í þessum heimi”. pví
fylgir þó þetta orðtæki ennþá “að aldrei sé of seint
að bæta það sem brotið hefir verið”. pað er til-
tölulega auðvelt að finna að og rífa niður. en
erfiðara að byggja upp eða koma með stefnu sem
hryndi í lag. Eg hefði ekki látið mér koma til
hugar að rífa niður, ef eg væri ekki reiðubúinn
til þess að gefa ráð til uppbyggingar aftur.
Látum oss fyrst horfast í augu við veruleik-
ann eins og hann er og sannfærast um hvað fyrir
oss liggur og að er og sjáum síðan hvert sé bezta
meðalið sem læknað ,geti.
pað sem fyrir liggur.
Vér höfum heitið því, ekki einungis sem part-
ur brezka ríkisins, heldur einnig sem sjálfstæð
þjóð að taka þátt í stríðinu til enda. Vér erum
stríðsbióð iafnt öllum öðrum þjóðum bandamanna.
Um það getur enginn leitt neinum getum
hversu lertgi stríðið muni endast, og um það bland-
ast engum hugur að auðsuppsprettur vorar í öll-
um efnum verða að þola alt sem þeim er bjóðandi;
ef til vill verður svo fast á þeim tekið að gjaldþol
vort bresti (þó það verði undir því komið hveraig
öllu verði stjómað).
Fiármál eru ekki lengur það atriði sem leiði
til úrslita í þessu stríði (enda þótt þeir sem kalla
sig fjármálamenn muni mótmæla þeirri staðhæf-
ingu). Annað æðra afl kom til sögunnar áður en
ár var liðið af stríðinu. Síðan hefir það verið
auðséð að úrslitin eru komin undir þrotum vista
og manna; það er heili og mannafli sem til þess
þarf að vinna stríðið. pó vér höfum efni til þess
að framleiða eftir þörfum vopn og verjur, vistir
og fatnað og öll áhöld, til hvers væri það ef heila
brysti til þess að stjóma og mannafla.
Vér höfum alt við hendina sem vér þurfum.
Vér höfum ef til vill meiri óunnar auðsuppsprett-
ur í voru góða landi Canada, en nokkur önnur þjóð
í heimi.
Vér höfum einnig heila og mannafla. Hvem-
ig eigum vér að fara að því að nota þetta hvort-
tveggja til þess að það verði málefni voru til sem
mestra nota á sem allra skemstum tíma?
Svarið er bæði einfalt og stutt. pað er með
“þjóðarþiónustu” í orðsins réttu merkingu.
“pjóðar þjónusta” ætti að þýða það að hver
einasti maður, kona og bara væri innritað í þjón-
ustu ríkisins eða þjóðarinnar, og ef það fæst ekki
á neinn annan átt þá ætti að gera það með her-
skyldu.
SÓNHÆTTIR
(Sonnets).
XIII. Landsnytjar.
pótt þægilegt sé heim að flytja’ í hlað
úr hlýrri löndum margt, sem fengið er,
þá alt sem geymir heimland handa þér,
er hollast, drýgst og bezt í allan stað.
í framtíð lands eg aðeins óttast það
hve ónóg þjóðarbúið virðist sér. —
í hólf og gólf er hlýrra torfið mér
en hús úr kvista-timbri fengnu að.
En hæst og bezt í huga mínum rís,
sú huldukongsins borg, sem dreymt var til.
Sú klettahöll, sem dvergur átti’ og dís
og draumar einir bygðu' og kunnu’ á skil.
Úr björgum lands míns bæinn helzt eg kýs,
sá bergkastali lifði’ öll stofuþil.
P• P- P-
THE DOMINION BANK
SIR EDMUND B. OSLER. M.P.
Prcsident
W. D. MATTHEWS.
Vice-Pre»ident
T* E. THORSTEINSSON, R&ðsmaður
Co William Ave. og Sherbrooko St.t
Winnipeg, Man.
Hagsýni hjálpar til að vinna stríðið
Byrjið sparisjóðs reikning og bætið við hann reglulega
Notre Dum Brancb—W. M. HAMTLTON, Mxnagtr.
Selklrk Brancb—M. 8. BURGER, Maaafta.
NORTHERN CROWN BANK
Höfuðitóll löggiltur $6,000,000 Höfuðatóll graiddur $1,431,200
Varaajóðu..... $ 846,554
formaður - -- -- -- -- Capt. WM. ROBtNSON
Vlce-Presldent - JAS. H. ASHDOWN
Sir D. O CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWLF
K. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMJ’BELL, JÖHN STOVKXi
AUskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum relknlnga vlð elnstakllnga
eða félög og sanngjarnlr skilmálar veittir. Avlsanlr seldar tll hvaða
staðar sera er á. lslandl. Sérstakur gaumur gefinn sparipjóðslnnlögum,
sem byrja m& með 1 dollar. Rentur lagðar vlð fl. hverjum 6 mflnuCum.

“pjóðar þjónusta” ætti að
þýða alla mögulega þjónustu,!
bæði borgaralega og stríðslega J
undir hana ætti sá að beygja sig
sem framleiðir, sá sem verzlar
og sá sem neytir. “Sá sem ekki
vill vinna, á heldur ekki mat
að fá”.
“pjóðar þjónusta” sanngjam-
lega notuð eyðilegði alla tvöfalda
vinnu; kæmi í veg fyrir öll lið-
laus störf og óþarfa stöður og í
stuttu máli mundi gera lífið ó-
mögulegt fyrir sníkjudýr á þjóð-
líkamanum.
“petta er býsna mikil breyt-
ing og alveg ómöguleg til fram-
kvæmda” virðist mér eg heyra
einhvera segja.
Kraftaverkatímamir eru enn
ekki liðnir; þvert á móti er sól
þeirra í upprás og ef vér hefð-
um sterka trú, þá mundum vér
segja við fjöllin: “Færist úr
stað og flytjist út í haf” og þau
mundu hlýða oss.
Ef vér heföum stjóm með
hreinum mönnum, sem hefðu
það hugfast að þjóna þjóð sinni,
þá væri alt annað tiltölulega auð-
velt.
J?að er yður, að sjálfsögðu
fullljóst, og eg held meira að
segja að það hafi verið yður
ljóst um langan tíma að undan-
fömu, að hvaða flokksstjóm
sem er, virðist alveg óhæf nú
sem stendur til þess að ráða
fram úr þeim málum sem fyrir
liggja. pess vegna er það að
flokkunum verður að fóma og
fram hjá þeim að ganga, en
“þjóðar þjónusta” að koma í
þeirra stað. Nema því aðeins að
þér séuð til þess reiðubúinn að
gjöra þetta, ejgið þér ekkert lyf
er lækna megi.
Aðeins getur verið um einn
eínasta flokk að tala með því fyr-
irkomulagi, og stefna þess flokks
verður að vera sú að öll þjóðin í
þessu voru góða landi Canada
geti og vilji samþykkja hana.
“Hér kemur önnur stór krafa,
sem erfitt er að framkvæma”,
heyrist mér sem einhver segi.
En hún er ekki nálega eins erfið
og virðast mætti. Mikill fjöldi
fólksins bíður eftir leiðtoga.
pér eruð eðlilega það höfuð sem
þjóðarlíkaminn á að hafa og all-
ir horfir á. Spumingin er þessi:
eruð þér fær um starfið?
Stefnan.
Og enn þá komum vér að orð-
inu “þjóðar þjónusta”, hún er
aðeins það sem orðið bindur í sér
og ekkert annað. En hvað þýðir
það? pað þýðir það að allir og
alt gefi sig eða sé tekið í þjón-
ustu þjóðarinnar, hversu lítil-
fjörlegt og hversu voldugt sem
það er.
Og hvað er innifalið í því?
petta:
1. Að þjóðin eigi alt sem til
framleiðslu hevrir, alla verzlun
og öll flutningstæki; alla geymslu
og alla notkun alls þess sem orð-
ið getur til sigurs í stríðinu.
2. Fasta kaupgialdsreglu þarf
að setja í öllum störfum, hvort
sem er við framleiðslu eða flutn-
ing: hvort sem eru borgaraleg
störf eða herstörf. Trygging fyr-
ir hvera einasta mann sem viljug
ur er til starfa eftir bezta megni
um það að hann geti lifað þægi-
lega fyrir sig og sína.
3. Afnám allra óþarfra em-
bætta og starfa, og það að hver
einasti maður, kona og barn sé
látið þar, sem það er bezt fallið
til vinnu og getur orðið að mestu
gagni. }?að þarf að taka fer-
kantaða staura út úr kringlótt-
um götum og láta í þau sívala
staura.
4. Að stjórna öllu því sem til
stríðsins þarf, bæði vörum og
vistum, vopnum og verjum og
öllu viðhaldi þjóðarinnar; ekki
einungis þannig að skiftingu
þess sé stjóraað, heldur einnig
framleiðslu þess, pað þarf að
ákveða annars vegar það verð
sem framleiðandinn skuli fá fyr-
ir vöru sína og hins vegar það
verð sem neytandinn verður að
borga; með öðrum orðum það
.þarf að hafa eftirlit bæði með
framleiðslu og neyzlu.
5. pað þarf að eyðileggja öll
tvöföld störf og kraftaeyðslu
hvort sem er við framleiðslu eða
flutninga. Með öðrum orðum
það þarf að taka upp samvinnu-
aðferð í stríðinu fyrir samkepnis
aðferð.
6. pað þarf að setja fasta
reglu fyrir öllum ágóða, og allur
iðnaður á að vera eign þjóðar-
innar eins og upp á er stungið í
fyrsta lið, með þeirri einföldu að-
ferð að stjómin ráði yfir öllu án
þess að koma framleiðslunni og
iðnaðinum á ringulreið. Ætti
að borga hluthöfum sömu vexti
og stjórain heíir borgað fyrir
stríðsíán, það eru 5% af höfuð-
stól.
Hverjar hljóta að verða afleið-
ingamar af þessu? Framleið-
andinn fengi trygging fyrir sann-
gjörnum launum verka sinna.
Verkamaðurinn fengi trygging
fyrir því að hann gæti lifað af
kaupi sínu, þvi hann er sá sem
framleiðslunnar neytir um síðir.
Fjármálamennii-nir fengju trygg
ing fyrir því að þeir fengju rent-
ur af fé sínu, sanngjama og
jafna og að þeir töpuðu ekki
neinu; eftir betra geta þeir ekki
vænst. Með þessu væri komið
í veg fyrir dýrtíðina.
Að vísu mætti búast við því
að hinir miklu fjármálamenn og
auðfélög létu til sín heyra og
stórgróði af stríðsstörfum væri
úr sögunni. En látum þá kveina
og þvingum þá til þess að leggja
hönd á plóginn. J?að er einmitt
það sem þetta fyrirkomulag á
að afreka.
Alt þetta er auðvelt að fram-
kvæma með því að viðhafa hæfi-
lega þau tvö meginatriði sem
eg mintist á að framan: meðal
ráðvendni og meðal sanngirni,
og meðal skynsemi mætti bæta
við.
Áhöldin til þess að gera þetta
eru fyrir hendi; þar á eg við
fylkisstjómimar, sem ættu að
vinna í sameiningu við Ottawa
stjómina í stað þess að verða
að berjast og etja kappi við hana
petta útheimtir það auðvitað að
ganga alveg fram hjá flokkum;
og til þess held eg að sé kominn
tími.
Eg held að mér sé alveg óhætt
að segia að betri og fleiri tæki
séu til sem stendur, bæði hjá
Ottawa stjóminni og fylkis-
st jóminni er hægt væri að nota
til þess að koma öllum málefnum
bióðarinnar í gott og heilbrigt
horf með því fyrirkomulagr sem
eg begar hefi bent á.
Sem fylki hefir Manítoba ekki
fyrir mikið að þakka yður Sir
Robert. par sem vér höfum
stöðugt verið að reyna að hreinsa
upp hið þefilla pólitíska hreiður
til þess að sýna I.eiminium að til
séu menn í opinberri stöðu hrein-
ir og einlægir, þó hafið þér tekið
hvert tækifæri, sem yður hefir
verið unt til þess að snoppunga
oss þangað til að oss blæddu
kinnar. En þrátt fyrir þetta er
það víst að ef þér viljið nú á
elleftu stundu bæta ráð yðar og
hugsið yður að koma einhverju
miklu til leiðar, þá er ekki ör-
vænt um að vér kynnum að fyr-
irgefa yður og gleyma glöpum
yðar. En eg verð að geta þess
með djúpri hrygð að þér sýnið
þess enn þá enginn merki að
þér iðrist synda yðvarra.
Eg hefi verið að leita um nokk-
urn tíma að undanfömu að ein-
hverju því í stjómarfari yðar
sem oss er sagt að til þess megi
nota að brúa með helvíti. Enn
sem komið er hefir mér ekki tek-
ist að finna neitt slíkt.
Eg dirfist að segja að ef yður
væri í raun réttri nokkur alvara
með að koma á nokkrum slíkum
umbótum sem eg hefi bent á hér
að ofan, þá yrðu forsætisráð-
herrar fylkjanna viljugir og fús-
ir til þess að taka saman við yð-
ur höndum og veita yður alla þá
aðstoð sem í þeirra valdi stæði
og bera málefnið upp fyrir þjóð-
ina.
pingmenn yðar gætu á þann
hátt verið kosnir gagnsóknar-
laust að mestu leyti, þar sem all-
ir fulltrúar væru kosnir opinber-
lega en ekki á neinum klíku-
nefndar fundum.
Undanfærslu tíminn er liðinn.
P. T. Barnum sagði einhverju
sinni að hægt sé að blekkia alt
fólkið stundum, sumt af fólkinu
alt af, en alt fólkið verði ekki
blekt alt af.
Opinbera borgarafundi ætti að
halda á sama tíma í öllum stór
bæjum og ætti að bjóða öllum
þar hluttöku. Engar skúma-