Lögberg - 06.02.1919, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. FEBRÚAR 1919
Móðurmálið
(Eíftir Fr. N. S. Grundtvig.
MoðurmáLið á himneök thljóð
Hvar ‘helzt sem að öldur blána,
Móðurrödd kætir kornung jóð
Og kempur, ])á hárin grána, —
Sætt og blítt í sæld og neyð,
Sætt og blítt í lífi og deyð,
Sætt í sögn og kvæði.
Móðurmálið er ljufiingslag,
Það læra fyrst allar þjóðir,
Það kveður svo engilblíðan brag,
Er barn fer að hjála: móðir;
Sætt og blítt í sæld og neyð,
Sætt og blítt í lífi og deyð,
Sætt í sögn og kvæði.
Móðurmál talar drósin dýr,
Sem dansar með fótinn smáa,
Móðurmál kennir kvinnan slkýr,
Er kembir oss lokkana gráa;
Sætt og blítt í sæld og neyð,
Sætt og blíbt í lífi og deyð,
Sætt í sögn og kvæði.
Móðurmál kunnu kóngar þeir,
Er keyptu sér frægð svo háa,
Móðurmál ikváðu og kap]>ar þeir,
Vér köllum feður og áa;
Sætt og blítt (o. s. frv.)
Sætt og blítt í sæld og neyð,
Sætt og blítt í lffi og deyð,
Sætt í sögn og kvæði.
Móðurmálið er máttarorð
I munni lifandi þjóða,
Sem hljómar íhvelt yfir höf og storð,
Og helgast af unun ljóða;
Sætt og blítt í sæld og neyð,
Sætt og blítt í lífi og deyð,
Sætt í sögn og kvæði.
Móðurmálið er blómsturband,
Sem bindur eins stóra og smáa,
Og geymir fortíð og fósturland
Með fegurðar draumnum háa;
Sætt og blítt í sæld og neyð,
Sætt og blíbt í lffi og deyð,
Sætt í sögn og kvæði.
Móðurmálið á hjartans hreim,
Sem hljómur er útlend tala,
Það eitt ihefir vald um víðan geim,
Að vekja þjóðir af dvala;
Sætt og blítt í sæld og neyð,
Sætt og blítt í l'ífi og deyð,
Sætt í sögn og kvæði.
Móðurmál vort við fossa og fjöll,
Þín frægð ber af hyerri tungu,
Þín rödd er oss sveinum svás og anjöll,
En sætust hjá meyjunum ungu;
Sæt og blíð í sæld og neyð,
Sæt og blíð í lífi og deyð,
Saitt í sögn og kvæði.
• Matth. Jochumsson.
Svanhvít.
VI. Stund.
Óánœgja'með hið nœrveranda.
1. Þú hælir oft þeirri hamingju sem þú áttir
áður við að búa; þú minnist æskudaga þinna með
viðkvæmum fögnuði.
2. Þú hefir jafnvel gaman af að tala um yfir-
sjónir ogheimskupör æsku þinnar, þú minnist með
ánægju á sérhveni leikvöll, sérhvert smáatvik
liennar.
3. Með þessu spillir þú fyrir þér þeirri gleði,
sem þú nýtur í svipinn, og gætir þess ekki, að sá
tími, sem yfirstendur, er ánægjusamari en sá, sem
liðinn er.
4. Þú hælir fyrri vinum þínum og vinkonum
semþú ert búinn að missa; en þxí minnist þess ekki
hversu oft þú leiddir þau hjá þór, eða jafnvel hafð-
ir af þeim leiðindi.
Þú munt einnig með viðkvæmri gleði minnaat
vinanna, sem þú átt, og hæla þeim, þegar þú hefir
þá ekki lengur.
6. Þú hæhr þeirri hægð og rósemi, sem þú
ha/fðir um mörg undanfarin ár; en þú manst ekki
hve oft þér leiddist sú rósemi, hve óánægður þú
varst og vildir kornast í stöðu, sem fengi þér meira
að starfa.
7. Þú minnist með gleði og ánægju þeirra
daga, er þú lifðir í alls konar unaðsemdum; en þú
gætir þess ekki hversu oft þér leiddust þessar nn-
aðsemdir, hversu oft ógeðfeldir atburðir voru sam-
ferða þeirri gleði og glaum, sem þú lifðir í.
8. Þú ihefir þér alt af fyrir hugdkotssjónum
það sem liðið er, en virðir ekki hið nálæga þess að
líta á það. Þú heldur að þú verðir aldrei eins sæll
og 'þú þykist áður hafa verið, fyr en seint og síðar.
9. Þú lætur vonina lofa þór öllu fögru, og
metur svo viss gæði einskis hjá óvi-ssum.
10. Þannig sækist þú sí og æ eftir einhverju,
sem þú kallar betra, oft, ef til vill, eftir einhverju,
sem þér þykir nýtt.
11. Þessa eftirsókn ætlaði forsjónin fyrir
spora á þig, er vekja skyldi þig af deyfð og dáð-
leysi og þrýsta þér áfram til fuilkomnunar.
12. Láttu hána því verða þór að gagni en ekki
að óláni. Láttu hana ekki hamla þér frá að meta þá
gæfu, sem þú átt við að búa.
13. Annars værir þú eins og ferðamaðurinn,
sem ætlar að deyja af þorsta, meðan hann hleypur
eftir laikjarbakkanum til að leita sér að stað, þar
sem hann eigi ihægra með að drekka, en iðrast svo
eftir að hann hljóp fram hjá mörgum stað, af því
honum þykir aldrei næsti staður nógu góður.
14. Láttu ekki ímyndunaraflið hlaupa í gön-
ur með þig! Það leikur sér helzt að því sem í f jar-
lægð er; það lýsir Ihinu umiliðna fyrir þér glæsileg-
ar en það var; það sýnir þér yndisleg blóm langt
fram á æfinni, en skýlir fyrir þér þymunum, sem
þar eru innan um.
15. Þií mátt trúa því: kjör lífsins eru aldrei
svo aum og ískyggileg, að ekki megi finna einhver
gæði samtvinnuð vandkvæðunum.
3 6. Lærðu að leita að þessum gæðum og finna
þau. Hafðu þau þér svo ætíð fyrir hugskotssjón-
um, og þá muntu sætta þig við kjör þín og telja þig
sælan fyrir þau.
17. Jörðin er líka blómstrum stráð stjómar-
svið margvíslegra unaðsemda; helvíti býr að eins
í brjóstum þeirra manna, sem vilja hýsa það.
18. Með óseðjandi óskum spilla þeir friði
hjartans, með óhóflegri nautn heilsu líkamans.
19. Með þeirri þolinmæði, sem þeir bíða eftir
því gæfuihnossi, er þeim þytkir ®ig vanta, spilla fyr-
ir sér nærverandi unaðsemdum og ánægjunni af
þeim gæðum, sem þeir hafa.
20. Þannig fæðir hin óstjómlega löngun eftir
einu eða öðru keppihnossi flestar þær girndir, sem
kveflja þig og særa.
21. Ef þú viit lifa sæll fyr og síðar, þá vertu
sjálfur ánægður og gjörðu aðra það líka! Búðu
þig út með þeirri staðfestu sálarinnar, sem lofar
þér að njóta með rósemi nálægra stunda og þeirra
gæða, sem þær veita þér, brynjaðu þig með því
isálartþreki, að geta ineð glöðu geði verið án þess,
sem forsjónin synjar þér um.
22. Vertu ánægður við forsjónina fyrir það,
sem hún ihefir úthlutað þér. Möglaðu ekki yfir
kjörum manmlegs lífs, yfir því, sem þú kallar ó-
jöfnuð af ihendi hamingju þinnar eða tilviljunar-
innar.
23. Óánægja þín umbreytir ekki hlutanna rás;
þú þrjóskajst með henni gegn hinni eilífu speki og
gjörir þig sekan í glæp.
24. Vertu þá líka ánægður með ájálfan þig!
En eigi máttu byggja þá ánægju á hégómlegum
sjálfsþótta, heldur á þeirri samkvæmni við sjálfan
þig, að athafnir þínar aldrei mótsegi skyldurækt
þinni.
25. Breyttu svo að þú getir borið virðingu
fyrir sjálfum þér, að þú sért þér ekki meðvitandi
um nokkra yfirsjón eða afbrot, heldur geymir á-
valt heitt hjarta og eigir að minnast góðra áforma
og athafna.
26. Þegar þú í þessum skilningi getur verið
ánægður með sjálfan þig, þá hefir þú lært til hlít-
ar þá ment að vera þinn eigin luklcusmiður.
27. Og sú ment skilur ekki við þig, heldur
fylgir þér inn í eilífðina; því 'hún er kostur og tign
sem þú aflaðir þinni ódauðlegu sál, enn ekki dauð-
legum líkama.
28. Vertu líka ánægður við meðbræður þína.
Ætlastu ekki til þess að þeir séu betri og fullkomn
ari enn þeir eru, heldur farðu vægilega og hyggi-
lega að við þá. Enginn er svo spiltur, að alls
góðs sé varnað, eins og enginn dauðlegur er full-
kominn og flekklaus.
29. Og þegar þú ert sjálfur ánægður, þá
reyndu til að gjöra aðra það líka. Sú hamingja
sem þú býrð öðrum, sú ánægja sem þú veitir þeim,
er útsæði á þínum eigin akri, sem fyr eða síðar
lætur þér í té gullvæga uppskeru.
30. Geislar sólarinnar eru eins blíðir þegar
hún gengur niður, eins og þegar hún kemur upp.
Hún hefir unnið og aflokið sínu fagra dagsverki
og endar nú sitt skeið.
31. Hún hefir hrest og endurnært, vermt og
lífgað; hátignarfull sígur hún að fjallabaki, og
lengi eftir að hún er sjálf horfin, geislar ljómi
hennar á tindunum; þetta er ímynd af andláti
dánumannsins.
V arnargarðurinn.
Um áraskiftin 1813 og 1814 voru hrygðardag-
ar fyrir Þjóðverjaland. Alt var í uppnámi, því
Frakkar höfðu vaðið inn í landið. Saga sú, er hér
segir frá, fór fram í litlu þorpi á Þjóðverjalandi.
Ibúarnir í því kviðu einkum fyrir 5. degi janúar-
mánaðar, því þá var á enda stutt vopnahlé, sem
samið hafði verið, og þá mátti búast við að alt yrði
fult af dátum, sem rændu og rupluðu hverju sem
þeir náðu í.
Rétt fyrir utan þorp þetta, fast lijá alfaraveg-
inum, og einmitt þar, sem búist var við að dátam-
ir mundu koma, stóð einstakt hús, sem var stærra
og reisulegra en kotin í kring um það. 1 því lifði
öldungur og ráðvönd kona, ásamt dóttur sinni, sem
var ekkja, og syni liennar. Gamla konan var alt af
að biðja til guðs, og bað hún hann að reisa varn-
argarð kringum þau, til að varðveita þau fyrir ó-
vinunum.
“Móðir mín”, sagði dóttir hennar, “hvað
meinarðu með því að vera að biðja guð að byggja
varnargarð í kringum okkur? heldurðu að hann
gjjöri þaðf”
“Dóttír góð”, sagði garnla konan, “eg meina
ekki bókstaflega það, en eg bið guð, að hann varð-
veiti oss frá óviriunum á hvern þann hátt, sem hon-
um þóknast. En þú veist, að drotni er ekkert ó-
máttugt; og ef hann vildi, gæti hann þá ékki einnig
bygt varnargarð í kiúngum oss?”
Nóttina eftir var vopnáhléð liðið, og mátti bú-
ast við hermönnunum. Þá nótt var ofsaveður og
snjókyngi mikil. Brátt heyrðu þau, sem bjuggu í
sérstaka húsinu, að óvinimir mundu vera komnir
í þorpið, 'það heyrðu þau á failbyssuskotunum, sem
dundu alla nóttina. Þau vöktu alla nóttina og báðu
til guðs fyrir iþorpsbúunum, og á ihverju augna-
bli'ki bjuggust þau við, að óvinirnir mundu koma
til þeirra; en það var ekki einu sinni barið að dyr-
um ’hjá þeim. En morguninn eftir, þegar birta fór
sáu þau hvernig á öllu stóð. Um nóttina liafði ver-
ið skafbylur, og hafði lagt stóra fönn á milli húss-
ins og alfaravegsins, svo að þeir, sem um veginn
fóra, höfðu ekkert iséð til hússins.
Dóttir góð”, sagði þá gamla konan, “sérðu
nú hve auðvtílt það var drotni að byggja varnar-
garð í kringum oss?”
Enginn þeirra, sem átti heima í þessu húsi,
glejundi nokkurn tíma þessari nótt, og endurminn-
ingin um hana styrkti jafnan traust þeirra á guði.
Damon og Phytias.
Það var einu sinni maður, sem Fhytias hét.
Hann hafði gjört sig brotlegan í augum harðstjór-
ans Dionyses, er lét taka hann fastan og setja í
varðhald. Svo var mál hans rannsakað. Hann
var fundinn sekur, og kveðinn upp yfir honum
dauðadómur.
Foreldrar Phytiasar bjuggu í fjarlægu landi,
oghan n þráði að sjá þá og vini sína áður en hann
dæi. Svo hann sendi orð til Dionyises, og beiddi
hann að lofa sér að fara heim til sín, að kveðja
foreldra isína og vini, og ráðstafa eigum sínum,
áður en hann væri tekinn af lífi. Og kvaðst skyldi
koma til baka tafarlaust að því búnu.
En iharðstjórinn hló að þessari beiðni Phyti-
asar, kallaði hann fyrir sig og mælti:
“Hveraig veit eg að iþú munir koma til baka ?
Þetta er aðeins bragð frá þinni hendi, til þess að
komast pndan hegningunni. ”
En Phytias átti vin, sem var viðstaddur. Hann
hét Damon. Þessi vinur tók til máls og sagði:
“Herra konunugr, leyfið vini mínum Phytias
að fara þessa ferð — til þess að kveðja frændur
sína og vini og ráðstafa eigum sínum. Eg veit að
hann muni koma til baka aftur að því búnu, því
hann er maður, sem aldrei hefir svikið loforð sitt.
Og sem tryggingu fyrir því, að hann komi, býðst
eg til þess að sitja í fangelsinu meðan hann er í
burtu. Og ef hann verður ekki kominn fyrir af-
tökudaginn, lofast eg til þess að gjalda þá skuld
fyrir hann — deyja í hans stað.”
Dionyses varð algjörlega forviða yfir slíku
boði, en lét Iþó tilleiðast og skipaði fangaverðinum
að láta Phytias lausan, en setja Damon í fangels-
ið í hans stað.
Svo leið langur tími að ekki kom Phytias til
baka. Og eftir því sem nær leið aftökudeginum,
áminti Dionyses fangavörðinn um að hafa sterkar
gætur á Damon, að hann kæmist ekki á burtu líka.
En Darnon reyndi ekki til þess að strjúka. Hann
treysti vini sínum Phytias fyllilega, og sagði við
sjálfan sig: “Ef að Phytias kemur ekki til baka
í tæka tíð, þá veit eg að það er ekki honum að
kenna, heldur tálmunum, sem hann getur ekki ráð-
ið við.”
Og loks kom að aftökudeginum, og enn var
Phytias ókominn. Damon var hinn rólegasti, og
ætlaði auðsjáanlega að taka öllu með jafnaðargeði.
Ilann treysti vini sínum Phytias jafnt nú sem fyr,
, Og sagði að hann gengi ótrauður út í dauðann fyr
ir svo ágætann og einlægan vin.
Nú var stundin komin. Fangavörðurinn lauk
upp hurðinni á klefa Damons, og tilkynti honum
að hann ætti að fara með sér á aftökustaðinn. Da-
mon sagðist vera albúinn, og þeir sneru sér við og
ætluðu að ganga út úr fangelsinu. En þá sjá þeir
að í dyrunum stendur maður. Það var Phytias.
IJann heilsaði vini sínum glaðlega, og sagði að
hknn hefði lent í sjóhrakningum, brotið skip sitt,
og þess vegna tafist svoan lengi. Hann bauð
fangaverðinum að láta Damon lausan, og hrósaði
happi yfir að hann hefði komið í tæka tíð.
Þegar Dionyses frétti um að Phytias væri
kominn, og eins hitt, að Damon hefði viljugur ætl-
að að gefa líf sitt fyrir vin sinn, varð hið góða í
eðli hans yfirsterkara, og bauð hann fangaverð-
inum að láta þá báða lausa, og mælti síðan:
“Eg vildi gefa allar eigur mínar til þess að
eignast einn slíkan vin.”
Engillinn
(Þýtt úr þýzku fyrir frú Láru Bjamason í Winni-
peg og ætlað í síðari útgáfu “Laufblaða” hennar)
Með himneskum. söng gegnum heiðblámans laug
til harmdala engillinn flaug;
og hógvær skein máninn og heiðstjarnan smá,
sem hlýddu með lotningu á.
Ilann söng um það hlutskiftið indæla eitt,
sem aðeinis er guðs'börnum veitt.
Til ^egs og til dýrðar drotni var það,
Ihið dýmiæta ljóð, sem ihann kvað.
í örmum svo viðhvæma bamssál hann bar
til bölheims í sorgirnar þar,
en ódáins hljóm inn í ungbarasins sál
söng engilsins ljóðandi mál.
Þótt löng yrði æfin og lítlegðin ströng
það æ geymdi hljóm af þeim söng;
og aldrei svo lífsæll, heilagur, lireinn
steig hljómur frá jarðdölum neinn.
Jón Runólfsson.
Bjarmi.
Lífgjafinn.
Eggert ríki Bjarnason, sem bjó á Skarði á
Skarðströnd á 16. öld, fór einhverju sinni gangandi
á vetrardag inn að Búðardal í góðu veðri. Leið
’hans lá yfir skarðið milli Búðardals og skarðs. A
'heimleiðinni hrepti Eggert hríðarbil svo svartan,
að hann sá ekki ’hvað hann fór. Hélit hann þó áfram
ferðinni. En þegar hann hafði gengið nokkra
stund, datt hann ofan um snjóhuldu, sem lá yfir
svo kölluðum Áramótum utanvert í skarðinu. Hafði
alt vatn sigið undan huldunni eftir thláku, sem var
nýlega afstaðin. En svo hátt var *upp að opinu,
sem Eggert datt ofan um, að Ihann gat ekki á nokk-
urn ihátt komist upp um það. Leit eklki út fyrir
annað en hann mundi farast þar úr bungri undir
skaflinum. Eggert átti góðan hund, sem fylgdi
honum í þetta sikifti eins og endranær, þegar hann
fór eitthvað. Hundurinn fór, nokkru eftir að
Eggert hafði hrapað ofan í Ármótin, inn að Búð-
ardal. Snýkti þar roð, ugga og þunnildi, hljóp svo
með það út í hríðina, og létti ekki fyr en hann kom
að opinu þar sem ihúsbóndi ihans var niðri. Lét
■seppi þá feng sinn detta ofan til hans. Hélt hund-
urinn þannig lífi í húsibónda sínum í þrjá sólar-
hringa. Þá var tekið eftir því í Búðardal að rakk-
inn át ekki það, sem honum var gefið en stökk með
það út í bilinn, Þótti það kynlegt, og var hann þess
vegna eltur og varð það Eggert til lífs. En fyrsta
verk Eggerts var það, þegar hann var heim kom-
inn, að láta sjóða heilt hangikjötskrof handa
hundinum; upp frá þeim degi lét hann skamta hon
um fullkomið karlmannsfæði og búa um hann á
sæng á hverju kveldi.
Skrítlur.
Hann: Þegar eg gifti mig þér, hélt eg að þú
værir hreinasti engill.
Hún: Já, þú hefir víst haldið að eg þyrfti
tíkki að ídæðast.
Hún: Næsta vor höldum við silfurbrúðkaup
okkar.
Hann: Við skuluin fresta því um fimm ár,
og höldum þá minningardag þr játíu ára stríðsins.
Náungi einn kemur inn í kökubúð og pantar
lagkökú og fær hana. Hugsar sig lítið eitt um og
sendir hana svo fram aftur og fær aðra kökuteg-
und í staðinn. — Þegar hann hefir etið kökuna,
ætlar hann að fara, en kökuisalinn kallar á eftir
honum og spyr hvort hann aítli ekki að borga kök-
una. Hinn kveðst hafa skift á henni og lagkök-
unni. Þá biður kökusalinn hann að borga lagkök-
una, en hinn kvaðst ekki borga hana, því hajm
hefði ekki etið hana, og með það skildu þeir.
Kennarinn (við inntökupróf): Hvað heitir
þú, drengur minn ?
— Pétur.
— Hvað er faðir þinn?
—<- Hann er dáinn.
— Hvað var hann áður en bann dó?
— Lifandiy
Lísa: Eg skal segja þér, mamima, hvað stelp-
an hún María, dóttir bakarans, sagði við mig í
gær; hún kallaði hann pabba minn bókaorm, af því
að hann les svo mikið.
Móðirin: Hvað sagðir þú við hana?
Lísa: Eg sagði, að verri væri hann pabbi
hennar, því hann væri kornmaðkur.