Lögberg - 12.05.1932, Blaðsíða 4

Bla. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. MAl 1932.
/
Högberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITO»LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Verð $3.00 um drið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
PHONES 86 327—86 328
Af ásettu ráði
Þingnefndin, sem verið hefir að rann-
saha orsakirnar til þess, að sparibanki Mani-
tobafylkis varð að hætta störfum í vetur,
lagði skýrslu sína fyrir fylkisþingið í vik-
unni sem leið. Er hún all-löng og gefur
ýmsar mildlsverðar upplýsingar í þessu
máli, en ein aðal niðurstaðan, sem nefndin
kemst að, er sú, að það sem aðallega, eða
að minsta kosti að miklu leyti, hafi ráðið
niðurlögum þessarar stofnunar, hafi verið
árás, sem af ásettu ráði og meo samtökum,
hafi verið hafin gegn henni.
Þetta er samt ekki svo að skilja, að árásin
á sparibankann hafi verið gerð vegna þess,
að þeim sem hana gerðu, hafi verið nokkurt
sérstakt áhugamál, að koma honum fyrir
kattarnef, sjálfs hans vegna, heldur er þetta
gert í pólitiskum tilgangi og í þeirri von, að
ef sparibankinn félli, þá félli núverandi
fylkisstjórn jafnframt og þar með mundi
íhaldsflokkurinn komast til valda í Mani-
toba.
Þetta sýnist vera nokkurn veginn ljóst,
eða það er að minsta kosti mjög torvelt, að
skilja eða skýra þetta á nokkum annan veg.
“Tilgangurinn helgar meðaílið’ ’, sögiðu
Jesúítamir. Ihaldsmönnunum, sem þátt
tóku í þessu, hefir líklega fundist það sama.
Þeim hefir líklega skilist, að það væri að
minsta kosti vel afsakanlegt, að leggja þessa
fylkisstofnun í sölumar, ef það gæti orðið
þessum stjómmálaflokki til stundar hagnað-
ar.
Þingnefnd sú, sem þetta mál hafði til með-
ferðar, var skipuð átta mönnum. t henni
vom: Stuart S. Garson, formaður; W. J.
Major, dómsmálaráðherra; I. B. Griffiths;
Dr. John Munn; S. J. Farmer; W. Sanford
Evans; James McLenaghen og Tvan Schultz.
Hinir fjórir fyrst töldu teljast til stjómar-
flokksins; Mr. Farmer er verkamannaflokks
maður; Mr. Evans er óháður íhaldsmaður;
Mr. McLenaghen íhaldsmaður og Mr. Schultz
er einn af þingmönnum frjálslynda flokks-
ins. Allir skrifuðu þeir undir nefndar-
skýrslna, nema Evans og McLenaghan. Mr.
Evans kom fram með sérstakt nefndarálit,
sem er mjög efnislítið, að öðru en því, að
hann afsakar afskifti sambandsstjómarinn-
ar af málinu, en þó á þeim grundvelli einum,
að hennni hafi ekki borið skylda til, að sinna
þessu máli, þar sem það væri eingöngu fylk-
ismál.
Um það atriði sýnist heldur þýðingarlítið
að þræta. Enginn neitar því, að hér sé um
fylkismál að ræða, en hitt getur hver og einn
sagt sér nokkum veginn sjálfur, hvort sann-
gjarnt er að búast við því, að stjórn lands-
ins hlynni að hagsmunum fylkjanna eftir
föngum, þegar hún hefir tækifæri til þess,
og þegar til hennar er leitað í þeim efnum.
Þegar búið var að veikja svo traust á
sparibankanum, að fólk tók þaðan peninga
sína miklu örar, en eðlilegt var, fór fylkis-
stjórnin fram á það við sambandsstjómina,
að hún ábyrgðist það fé, sem fólk ætti þar
inni. Mundi það að sjálfsögðu hafa orðið til
þess, að enginn hefði lengur óttast um pen-
inga sína á sparibankanum og fólk hefði
hætt að taka þá .þaðan. Þessu neitaði Mr.
• Bennett hreint og beint, en ábyrgðist bönk-
unum hins vegar, að þeir skyldu ekki verða
fvrir neinu tapi, þó þeir tækju við sparibank-
anum eins og hann var. Um þetta segir
þingnefndin meðal annars:
“Nefndin er á þeirri skoðun, að ef sam-
bandsstjórain ■ hefði veitít þá nauðsynlegu
ábyrgð, sem farið var fram á, þá hefði
sparibanka fylkisins verið borgdð. Þó þessi
beiðni hefði verið veitt, þá hefði 'sambands-
stjómin ekki þar með tekist neitt þvngri
ábyrgð á herðar, heldur en hún að endingu
gerði, þegar hún gekk í ábyrgð fyrir bank-
ana. ”
Neitun sambandsstjóraarinnar um þessa
ábyrgð, sem fylkisstjórnin fór fram á, “get-
ur ekki verið réttlætt, þegar tillit er tekið til
þeirrar ábyrgðar, sem hún veitti. bönkun-
um og til þeirrar hjálpar, sem hún hefir
veitt öðrum fylkjum,” segir þingnefndin enn
fremur.
Þingnefndin segir einnig í nefndarskýrslu
sinni:
“Nefndin hefir sannfærst um, að sú
fregn, að Braeken forsætisráðherra hafi
Eg treysti Islandi
* Eftir Max Keil.
Á þremur vegamótum æfi minn-
ar hefi eg einkum borið tiltrú til
íslands, og eg get sagt ykkur
strax, að það hefir aldrei brugðist
mér.
Fyrsta tækifæri til þess hlotn-
aðist mér, þegar eg var ungur
stúdent, nýkominn til háskólans í
Berlín. Þar ávaraði mig einu sinfti
ljóshærður félagi, sem eg þekti að-
eins í sjón, og spurði, hvers ve!gna
eg sækti ekki fyrirlestra hjá pró-
fessor N. “Hvað kennir hann”
“Hann kennir gotnesku; þú verð-
ur fyrst að læra gotnesku, ef þú
ætlar að lesa þýzk fræði.” Mér
virtist hann hafa rétt að mæla.
Hvers vegna ekki trúa því, að það
væri bráðnauðsynlegt að lesa gotn-
ensku ! Eg fór að sækja fyrirlestra
þessa prófessors. Áður en hann
byrjaði að tala gotnesku, bauð
hann okkur hjartanlega velkomna.
Hann sagði, að «ér þætti mjög
gott, að við ætluðum nú að hætta
að stunda hin fornu grísku og
rómversku fræði. Gamla ger-
manska menningin væri að minsta
kosti eins mikils virði. “En sér-
lega gott tækifæri til að kynnast
henni, er að lesa forníslenzku.”
Svo bað hann alla að taka þátt í
íslenzkum æfingum, er haldnar
voru undir eftirliti hans. í þess-
um æfingatímum lásum við nokkra
kafla úr Njálu, ásamt fleiru. Síð-
an hefi eg aldrei hætt að treysta
þeim uppeldisáhrifum og hinum
siðferðilega krafti, sem eru falin
í íslenzkri menningu að fornu og
nýju.
Nokkrum árum seinna var eg
svo heppinn að fá að koma til ís-
lands í stúdentaskiftum. Eg get
játað án þess að roðna: eg vissi
harla lítið um ísland. Það er svo
villandi, að trúa ferðasögum, sem
aðrir hafa ritað. Einn góðan veð-
urdag lögðum við af stað frá
Hamborg. Nafn skipsins vissi eg.
Þegar eg kom um borð, sá eg þar
nokkra menn, sem var áreiðanlega
trúandi til að koma manni heilu og
höldnu til íslands. Það næ'gði
mér alveg. Hvað gerði það til,
þótt eg vissi ekki um heiti fólks
þess, sem eg ætlaði að fara til og
dvelja hjá sem gestur í heilt ár?
Eg þurfti ekki að vita það, fanst
mér. Og það get eg sagt ykkur,
að alt reyndist prýðilega, skipið og
skipverjar, heimilið og heimilis-
fólkð, borgin og borgarbúar. Hvað
hefði það þýtt, að vera að brjóta
heilann um það fyrirfram?
Þannig kyntist eg Fróni og Frón-
búum að nokkru leyti. En margt
var eftir, nefnilega að sjá alt
landið, að ferðast milli fjalls og
fjöru. Eg lagði af stað upp í
sveitirnar. Lítið vissi eg um vegi
og brýr. En sæmilega bjó eg mig
undir ferðalagið. Eg gleymdi að-
eins olíubuxunum, því að sólin
skein, þegar eg fór úr bænum.
Enginn kann sig í góðu veðri
heiman að búa. Hvernig sem því
var farið, þá hafði eg það á til-
finningunni, að alt myndi ganga
vel. Og alt gekk vonum betur.
Nú er eg sannfærður um, að það
er óhætt að bera traust til lands
og þjóðar — ef maður að eins lít-
ur með velvild og skilningi á það,
sem fyrir augu ber.
Eg gekk fram og aftur við
Tjarnarbrúna, þegar eg var að
hugsa um þessar línur. Áður
hafði eg setið kvöldboð á góðu
heimili. Þar voru bæði bæjarbú-
ar og sveitamenn. Þótti mér sem
óhætt væri að treysta fólki þessu,
ef það ynni að framtíð landsins í
sameiningu. Þegar eg rölti þar
um, var dimt og skýjað. En ein
stjarna blikaði á norðurhimni.-
1 meir en þriBjung aldar hafa Dodd'a
Kidney Pills veriB viBurkendar rétta
meBaliB viB bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum fleiri sjúkdómum. F&st hjA.
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eBa
sex öskjur fyrir $2.60, eBa belnt frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
Hún kastaði ljósi sínu að norðan
til mín, sem ættaður er frá suður-
löndum. Eg trúi á það ljós, sem
skín að norðan í suðurátt.
—Stúdentablað.
Ef þú þjáðist
af nýrnaveiki
Lestu Það, Sem Mrs. M. Gauthier
Segir Um Dodd’s Kidney Pills.
Kona í Manitoba Segir í Fáum
Orðum Hversvegna Dodd’s
Kidney Pills Ættu að Vera á
Hverju Heimili.
Ross P.O., Man. 12. maf (Einkaskeyti)
“Eg reyndi Dodd’s Kidney Pills viS-
bakverk, sem eg hafði býsna oft,” seg-
ir Mrs. M. Gauthier, sem hér á heima.
“pær reyndust mér ágætlega og
græddu fljótt nýrun.”
Ef þö hefir einhvern snert af bak-
verk, þá máttu reiBa þig á aB hann
stafar frá nýrunum. Dodd’s Kidney
Pill hafa bein áhrif á nýrun og gera
þau sterk og heilbrigB. Ef nýrun eru
heilbrigð þá er blöðið f lagi og heilsan
yfirleitt.
Með því að styrkja lfkamann og nýr-
un sérstaklega, þá verður heilsan gðð
og þolir áföll, sem annars gætu orðið
hættuleg, ef vanrækt eru. Kauptu
öskjur af Dodd’s Kidney Pills hjá lyf-
salanum nfl strax og bættu þannig
heilsu þína eins og þúsundir annara
hafa gert. pú getur hæglega fengið
þær.
P-7
farið austur, með öðram, einum eSa fleirum,
í J>eim tilgangi aS ‘selja sparibankann, eSa
hann hafi, eSa nokkur fyrir hans hönd,
nokkum tíma boSiS hann til sölu, er alger-
lega gripin úr lausu lofti.”
Eins og fyr segir, er þingnefndin ekki í
neinum efa um þaS, aS þaS voru samantekin
ráS fleiri eSa færri Thaldsmanna hér í fylk-
inu, aS útbreiða þann orðróm, að sparibank-
inn væri ótryggur, og í því að ráða fólki til
að taka þaðan peninga sína, sem allra fyrát.
Telur nefndin sex menn, sem hún hafi feng-
ið sannanir fyrir, aS tekið hafi þátt í þessu.
Þessir menn eru: John T. Haig, K.C., íylk-
isþingmaður; F. Y. Newton, fyTkisþingmað-
ur; Eric Willis, sambandsþingmaður; Val-
more Schweitzer, útbreiðslustjóri íhalds-
flokksins í Manitoba; Dr. L. B. Wilmont og
Dr. C. Rice. Vitanlega eru þeir miklu fleiri,
sem þátt tóku í þessu, þó ekki hafi verið
sannað hverjir þeir eru. Var þessi orðróm-
ur breiddur út með ýmsu móti, en sérstak-
lega meS því að síma mönnum, sem peninga
áttu í sparisjóSnum, eða sem haldið var aÖ
peninga ættu þar, og segja þeim þessa sögu,
að sparibankinn væri að fara á höfuðið, eða
væri að mins'ta kosti mjög ótryggur, og þeim
væri því ráðlegast að taka þaðan peninga
sína, eins fljótt og þeir mögulega gætu. Oft-
ast vissu þeir, sem símaS var, ekkert hver
eða hverjir þaS gerðu.
ÞaS er vanalega heldur auðvelt, að vekja
gmn hjá fólki og tortryggni, ekki síst þegar
um peningamál er að ræða, enda hepnaðist
það hér svo vel, að fjöldi þeirra, sem þaraa
áttu peninga inni, keptust um það hver við
anna, að ná þeim út og koma þeim fyrir ann-
arsstaðar.
Sjálfsagt má sanngjarnlega gera ráð
fyrir, að sumir þeirra, er þátt tóku í að út-
breiða þenna orðasveim, hafi ekki fyllilega
vitað hvað þeir voru að gera, eða ekki skilið
það. En slík afsökun dugar naumast fyrir
þá menn, sem að framan era nefndir, að
minsta kosti ekki þingmennina. Þeim var
vorkunnarlaust að vita hvað satt var í þessu
máli og skilja hvað þetta þýddi. Þeim væri
ekki gert rótt til, ef sagt væri að þeir hefðu
ekki vitað hvað þeir gerðu. ÞaS væri að
gera of lítið úr þeim.
Edward Brown, fyrverandi fjármálaráð-
herra Manitobafylkis, hafði komið fram með
nokkrar athugasemdir, eða aðfinningar við
það, hvernig stjóm þessarar stofnunar væri
hagað. Vildi hann að 80 per cent af því fé,
sem fólk ætti inni hjá stofnuninni, hefSi ver-
ið varið þannig, að fyrir það hefði veriÖ
kej-pt Canada skuldabréf. Sýnir þingnefnd-
in fram á, að ekki hafi þetta veri.S gert, þeg-
ar Mr. Brown hafði sjálfur yfir þessum
sparibanka að segja, og ekki sé svo fyrir mælt
í lögum stofnunarinnar, sem samin voru og
samþykt að hans' ráði. Segir nefndin, að
stofnuninni hafi verið nákvæmlega stjórn-
að samkvæmt gildandi lögum. Má óhætt
fullyrða, að svo hafi verið. Vitanlega gild-
ir hið sama um sparibanka Manitobafylkis,
eins og um allar aðrar stofnanir, að jafnan
má segja, og oftast með nokkram rökum,
að hægt hefði verið að stjóma þeim betur,
en gert hefir verið.
ÞaS er ekki nema rétt og sanngjamt, að
taka það fram, aS oss dettur ekki í hug að
allur íhaldsflokkurinn í Manitoba eigi hér
hlut aS máli. Oss dettur ekki í hug að efast
um, að þar sé margt af svo heiðarlegu fólki,
að því gæti ekki dottið í hug að vinna slíkt
verk sem hér hefir unnið verið. Að því er
séð veiÖur, hefir leiðtogi flokksins, Mr.
Taylor, heldur ekki tekið þátt í þessari her-
ferð gegn sparibankanum, þó hann hafi hins
vegar reynt, að halda uppi nokkurri vöm
fyrir félaga sína og flokksmenn.
Hér hefir ekki verið skýrt svona ýtarlega
frá þessu máli vegna þess, að oss skiljist, að
íhaldið 'hafi ekki oft unnið þessu fylki og
þessu landi, miklu meira tjón, heldur en hér
er orSiS. En þetta mál sýnir betur en flest
annað, hve.óskaplega langt pólitískt ofstæki
getur leitt menn af réttri leið, þegar jafnvel
opinberum stofnunum er ekki hlíft, ef álitið
er, að það gæti ohðið einhver ávinningur
fyrir vissan stjómmálaflokk.
BlaSið Winnipeg Free Press fer fáeinum
orðum um þetta mál, auk þess að skýra ná-
kvæmlega frá öllum gangi þess. Þar segir
meðal annars:
“Sá viðburður, sem hér hefir orðið, að
ógleymdu því, sem gerst hefir annars staS-
ar, bendir til aS engum opinberam stofnun-
um sé óhætt, ef stjómmálaflokkur sér sér
hag í því, aS ráðast á þær. Þetta eru nýir
og mjög alvarlegir örðugleikar, þegar um
aukning þjóðeigna fyrirtækja er að ræða.
ÞaS lítur svo út, að almenningur verði að
stíga alvarlegt spor í þá átt, aS kenna
stjómmálasnápum, að það era takmörk fyr-
ir því, hvað þeim líðst í þessum efnum.
TækifæriS til að veita slíka uppfræðslu í
Manitoba, er nú fyrir hendi, sem betur fer,
og vér hyggjum, að það tækifæri verði ekki
látið ónotað af kjósendum fylkisins.”
Minningar
“Vestr fór ek of ver”,
Þó að víða mér,
væri ógreið braut
við íslands skaut,
því að úlfur og örn
og Ynglings börn,
vildu tröð tálma
og taka Pálma.
Fagurt var á frosnum heiðum,
fjöllin lyftu herðum breiðum
upp til dags, frá dala leiðum,
dýrð að lofa skaparans, —
alt var r-íkt af auðlegð hans:
Fjöldi kristalls stjarna í snjónum,
stöðuvötnirl fyrir sjónum,
ljómuðu við geisla glans.
Fjörur krin!g um kalda barma,
kvikar öldur vöfðu arma,
litlu utar kystu hvkrma,
kletta skers, í felu-leik
undir þeirra úða-reyk.
Yztu hafs-brún ísinn vafði,
allar skipa ferðir tafði;---
köld var himins brúnin bleik.
Eg var sekur. — óalandi,
óferjandi’ á mínu landi,
yfir höfði ógn, en fjandi
undir fótum skreið,
um þá gömlu Grettis leið. —
Æskan þekkir engar þrautir--------
oft þó séu luktar brautir,
gatan virðist björt og breið.
Skildi’ eg þar við elda og ísa, —
orð þó tæpast megni’ að lýsa------
öldur sem í anda rísa
æfintýra manns,
insta dulið eðli hans.
örlögin, sem ýmsu ráða,
atvikanna sögu skráða,
leika þar við lífsins dans.
Oft það, sem mér örðugt þótti,
ýmsra daga stríð og flótti,
jafnvel stundum efi’ og ótti
urðu mér að hag, —
myrkur boðar bjartan dag.
Mér hefir reynslan máttug skapað
mikinn gróða-------fátt er tapað,
— jafnvægi er lífsins lag.
Vel, sem Egill, vini eg þekki,
vel þeim skipa’ á fremstu bekki;
það eru’ ei undur oft þó drekki
Arinbjarnar skál,-------
trútt er vinar tungu-mál.
Þó að uglur 'guði’ á glugga
og glampa sýnir fylli skugga,
geymi’ eg vina glóð í sál.
Lengi verður mér í minni,
margt þó annað gleymast kynni,
þegar eg í síðsta sinni
sá við hafsins brún, —
Grettis fornu griða tún.
Sagan gamla’ á bláum bárum
brosti þar í gullnum tárum,
napra gegnum norna rún.
Heima þótti hlíðin fögur,
hjartans ljóð og æsku bögur,
æfintýra unaðs sögur
anda um blómin þar,---------
mörg þar minning var.
Huldur bjuggu’ í hverjum steini — —
huldu-fólk í dragi og leyni, —
töfrasvip hver tindur bar.
Æfintýra íslendingur,
enn á fornri tungu syngur,
ýmsum löndum útlendingur,
elskar feðra þjóð,------
kveður Kórmáks ljóð.
Þó hér fáir fagni’ hans kvæðum,
finnur hann í sínum æðum
íslenzkt eðli’ og blóð.-----—
Tónar, sem að til vor líða,
töfrar sólskins daga og hríða,
litaskifti láns og kvíða
lífsins kenna mál-------
opna rós í eigin sál.
Ekkert verður aftur tekið, —
engan hefir reynslan svikið — —
drekk því fornum dögum skál!
Alt er jafnt, þá upp er staðið,
ekki er verra dýpra vaðið, —
mörgum er til feóta baðið,
bakkanum hinum ef þeir ná,
ef — þeir reynslu-sannleik sjá.
Lífið sjálft á bleikum blöðum,
berst með tímans öldum hröðum, —
haust og vetur verkin á.-------
Fagurt er á frosnum heiðum,
fjöllin lyfta herðum breiðum
upp til dags frá dala leiðum,
dreymandi um vor og sól,---------
útlaginn þar átti skjól.
Lengi er heitt í gömlum glóðum,
gneistar búa’ í þeirra ljóðum,
sem að trúa’ á Tindastól..
Pálmi.
/