Lögberg - 31.01.1935, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. JANÚAR 1935.
Sagnir af Vatnsnesi
NitSurl.
Hlíðarsystkin.
Af börnum Bjarna frá Katadal,
síðast í HlíÖ, komust sex úr æsku.
Fjögur þeirra fluttust vestur um
haf. Voru þau oft nefnd Hlíðar-
systkin, og skal nú víkja nokkuS aS
hverju þeirra.
Sigurbjörg Bjarnasdóttir er fædd
a8 Tungu á Vatnsnesi 14. jan. 1844.
Dvaldist hún í föðurhúsum til 1864.
Eftir það var hún í vist á nokkrum
stöðum þar til hún fluttist vestur
með föður sínum. Þar giftist hún
og átti eitt barn, sem dó á undan
henni, og er ættstuðull hennar al-
dauða.—Sigurbjörg var fríð stúlka,
prýðilega greind og fíngerð. Varð
hún ekki gömul. — Bera nokkur
kvwði Sigurðar bróður hennar þess
ljósan vott að hann unni þessari
systur sinni mjög.
Elínborg Bjarnasdóttir er fædd
30. jan. 1848, Árið 1873 giftist hún
Jóni Bjarnasyni frá Múla á Vatns-
nesi, og fluttust þau vestur um haf
1883. Námu þau land í svonefndri
Sandhæðabygð í N. Dakota, og
bjuggu þar til dauðadags. Um heim-
ili þeirra Jóns og Elinborgar segir
Thorstina Jackson meðal annars, í
Sögu íslendinga í N. Dakota:
“Heimili þeirra hjóna var sönn
fyrirmynd að iðjusemi, guðrækni,
góðgerðasemi og góðum siÖum. Jón
var maður fáskiftinn og sló sér lítið
út frá heimilinu. Elínborg var aftur^,
á móti félagslyndari, og starfaði
hún mikið utan heimilis. Ungling-
um, sem ólust upp í hennar ná-
grenni, mun lengi verða í minni
hennar trúa og dygga sunnudaga-
skólastarf. — Einnig lagði hún sig
eftir Iæknisfræði. Las hún mikið af
bókum þess efnis, og fékk tilsögn
hjá Einari lækni Jónassyni. Fyrst
var hugmynd hennar að nota þekk-
ingu sína aðeins við heimilið, en
skortur á læknishjálp og hjúkrun, á
frumbýlisárunum, knúðu hana til að
starfa mikið njeðal sjúkra fjær og
nær heimili sinu, og lagði hún á sig
miklar vökur og ferðalög. — Elín-
borg var mesta afkastakona hvað
handiðn snerti, sérstaklega prjón-
les. — Trauðla hefði hiín getað
unnið annað eins starf út í frá, hefði
ekki maöur hennar veriÖ henni svo
framúrskarandi vel samtaka. Hann
lagði alt sitt fram fyrir heimilið. Var
hann fáorður, seintekinn en vin-
fastur. BæÖi höfðu þau hjón skýr-
ar gáfur, vorit föst og ákveðin í
skoðunum, en höfðu þó til mikið af
umburðarlyndi. Þau voru vel hag-
mælt og höfðu gaman af að kasta
fram tækifærisvísum.”
Samson Bjarnason er fæddur 6.
nóv. 1849 að Tungu á Vatnsnesi.
Ólst hann upp meÖ föður sínum, og
fluttist með honum vestur uin haf
1874. Haustið 1875 kvæntist hann
Önnu Jónsdóttur frá Skarði á
Vatnsnesi, en misti hana eftir mjög
skamma sambúð. Eitt barn áttu
þau, og dó það ttngt. Arið 1878
kvæntist Samson í annað sinn, önnu
Jónsdóttur frá Syðra-Vatni í Skaga-
firði. Eignuðust þau sex börn og
lifa þrjú þeirra enn.
Um Samson farast Thorstínu
Jackson svo orð i áðurnefndri hók:
“Samson var ötull og framtaks-
samur í landnámsstríðinu. Hann
eignaðist bjarkarbát fyrir milli-
göngu séra Páls Þorlákssonar, og
flutti Samson fólk og vörur milli
Gimli og Winnipeg. Dálitla verslun
byrjaði hann á Gimli. Þegar út-
flutningarnir hófust til Dakota,
flutti Samson fjölda af fólki á bát
sínum frá Nýja-fslandi til Winni-
peg.
Til Dakota flutti Samson búferl-
urn 1879, og nam land austarlega í
Sandhæðabygð. Sýndi hann sömu
búhygnina og framtakssemina þar
eins og áður í Nvja-fslandi. í bygð-
armálum hefir Samson ávalt tekið
drjúgan þátt. Var hann 20 ár 5
skólanefnd og 30 ár oddviti bygðar
sinnar.
Heimili þeirra hjóna hcfir ávalt
verið þekt fyrir gestrisni við alla
þá, sem að garði hefir borið.”
Eftir að Samson kom vestur, hafði
hann lengi bréfaskifti við Jakob
bróður sinn, á Illugastöðum. Var
gaman að mörgum þeirra, því Sam-
son var greindur og hafði ákveðnar
skoðanir á hlutunum. í einu þeirra
segir Samson frá, að þar hafi verið
á fyrirlestraferð Norðmaðurinn
Björnsjerne Björnson. Lofar hann
Björnson ákaflega fyrir mælsku,
skörungsskap og víðsýni, en einlcum
dáist hann mjög að framkomu hans
allri og útliti. Þó var eitt í fari
Björnsons, sem hann gat ekki sætt
sig við: Björnson trúði ekki á sama
hátt og Samson á annað líf,—trúði
varla á það. Þvi segir Samson, að
lyktum, að hann haldi að Björnson
sé meistarastykki Djöfulsins, sem
Anti-kristur, til að taka guðstrúna
frá fólkinu, en án hennar geti það
ekki lifaÖ. Hún hefði gefið því
kraftinn til að komast yfir land-
námsörðugleikana, og hún yrði aö
vísa því veginn fram til fullrar sið-
menningar í svo hálfnumdu landi.
Mjög eggjaði Samson Takoh
bróður sinn að flytjast vcstur. Þar
væri nægilegt olnbogarvmi fyrir
dugandi menn, þar væru möguleikar
til að komast í álnir, en hér væri
engin framtíðarvonj aðeins harðindi,
framaksleysi og skortur. Jakob
svaraði þessu svo að, hér væru nóg-
ir möguleikar dugandi mönnum, hér
vantaði ekkert nema framsýna menn
og framtakssama og hann tryði ekki
öðru en að þeir sem vestur fóru
hefðu-einnig komist vel af hér
heima, ef þeir hefðu lagt eins mikið
á sig hér eins og landnámið krafð-
ist af þeim þar. Því taldi hann þeim
íslendingum fara litilmannlega, sem
rynnu hér af hólmi, þó nokkur ár
kæmu erfið, í stað þess að vinna að
þvi að íslendingar gætu gengið móti
batnandi tímum á íslandi. Sýndist
þeim bræðrum svo mjög á sinn veg
hvorum að þeir hættu að skiftast á
hréfum.
Samson var duglegur og mjög
sýnt um fjármál, varð og efnaður
maður. Hann andaðist 1933.
Friðrik Bjarnason er fæddur að
Tungu 4. júlí 1851. Átta ára fjam-
all fluttist hann að Katadal með for-
eldrum sínurn. Þar misti hann móð-
ur sína 12 ára gamall. Ari síðar,
1864, fluttist Bjarni faðir hans að
Hlíð á Vatnsnesi, en systkinin Sig-
urbjörg og FriÖrik vistuðust þá að
Tungu. Leið þeim þar miðlungi vel.
Eftir eins árs dvöl þar, fluttust þau
að Ásbjarnarncsi til Ásgeirs Ein-
arssonar alþingismanns og GuSlaug-
ar Jónsdóttur, og voru þar tvö ár í
yfirlæti.” Þaðan fluttist Friðrik að
Hlíð til föður síns. Bjó Bjarni þá
meÖ Kristinu Jóhannsdóttur, og seg-
ir Friðrik svo síðar, að hún hafi
verið þeim systkinum eins og góð
móðir. Til Kanada fluttist Friðrik
1874 með föður sínum og systkin-
um. Haustið 1875 kvæntist hann
Mildríði Árnadóttur frá Grafarkoti
á Vatnsnesi Sigurðssonar.
Lengst bjuggu þau í Pembina-
fjöllum og Wynyard bvgð og þar
andaðist Mildríður 9. október 1911,
en Friðrik lifði til 1927.
Þeim Friðriki og Mildríði varð
átta barna auðið Dóu tvö í æsku,
og lifa fimm þeirra eðn.
í endurminningum sínum frá
Garðar segir Stephan G. Stephans-
son skáld svo um Friðrik:
“Hann hefir verið og er skýrleiks-
maður á marga lund. Um eitt skeið
æfinnar fékst hann nokkuð við smá-
skamtalækningar og þótti takast vel.
Andlegum og íslenzkum félagsmál-
um hefir hann æfinlega verið hlynt-
ur. Hann hefir ávalt tekið mikinn
í félagsmálum sveitar sinnar.
Hann er frjáIshyggj uma8ur í besta
skilningi þess orðs.”
Friðrik var greindur maöur og
prýðilega hagmæltur, og róma þeir
er þektu hve gott hjónaband þeirra
Mildríðar var og heimilið glaðvært,
?ó þar væri aldrei miklum efnum til
að tjalda. Mildfríður var mjög dug-
Ieg kona, eins og henni stóÖ ætt til,
en Friðrik var veikbygður maður
og heilsulítill, og þoldi illa vosið og
erfiðið, sem fylgdi landnámsárun-
um. Hefir það að sjálfsögðu geng-
ið hart að Friðrik, þvi í einum stað
Iýsir hann því svo:
Kuldasteytings frost og fjúk
feril rlimman næddi.
Þó'var hann alla tíð þess umkom-
inn að gefa þeim hlýju og gleði er
næst stóðu hontim. Því unna hon-
um allir, sent einhverntíma þektu
hann. — Þvi ver hefi eg ekki feng-
ið afskrift af ljóðasyrpu hans, en
sel hér aðeins eina visu, h'klega hans
síðustu, þvi hún lýsir honum nokk-
uð:
Vinir, ekki hafið hátt
hinst er kveð eg foldu—
en fellið blóm aÖ leigi lágt
hk þar fer i moldu.
SIGURDUR Og'hELGA.
Eg get ekki skilið við þessar
sagnir um Katadalsfólkið svo, aÖ
tilfæra ekki fáeinar vísur eftir Sig-
urð Bjarnason. Eru þær aÖ mestu
teknar af ítandahófi og sýna þvi
nokkurnvegin hagmælsku hans.
Á barnsaldri orkti Sigurður þessa
vísu:
Höttótt rolla og rauður klár
reyna að tolla saman,
Laufaþollum leit við fjár
list það skolli gaman.
Þessar vísur, ósamstæðar, lýsa
Sigurði nokkuð, skoðunum hans og
hugsunarhætti:
Innra-manninn ef að sjá
ertu fast í 'sólginn,
augun skoða áttu þá,
andinn þar er fólginn.
Til að þekkja þankánn hreint
þetta eina dugar;
augun geta engu leynt
eðlisfari hugar.
I
Fvrst þú auðtir firrist mig
farðu hvert þig lystir.
Ekki skal eg elta þig,
aðra meira þyrstir.
Þú á lífsins völtum veg
vanda ntörgum semur.
Minnar sálar auðinn eg
elska langtum fremur.
Reyndu flárra að forðast stig,
falsi mægjast tregur; i
vinskap fárra festu þig,
flestum þægilegur.
Heims um glaum eg hirði’ ei neitt,
hann þvi vil afsegja;
eg í guði girnist heitt
glaður lifa’ og deyja.
(Líklega síðasta vísa SigurÖar).
Sigurður kom þar inn í Reykja-
vik er menn voru kliptir. Vildu
þeir að hann léti einnig klippa sig,
því hann var orðinn loðinn. Kast-
aði hann þá fram þessum vísum:
Ljós á brá og mjúkhent mær,
máluð klárum sóma,
skar mitt hár þá skildum. vær
—skærri báruljóma’1.
Koll þó lýða klippi hér
1 klaka hlíðir mundar,
hárið síða‘ á höfði mér
hennar bíði fundar.
Kunnar eru nokkrar vísur Sig-
urðar, sem sýna að hann óraði fyrir
endalokum sinum:
Hrollur króar hvggjubæ,
helst sem þróar trega,
þegar sjói séða fæ
svona ógalega.
Þá vill grunur glæðast minn
geigblöndunarstrangi,
að eg muni síðast sinn
sjóriðunum fangi.
Síðar var það, að hann kvað og
nefnir “Svefnvisu.”
Finn eg vanda þrjóta þráÖ
þegar landið hverfur.
Sjóarandlát sætt er tjáð:
sá mér blandast skerfur.
Ekki var Sigurður einhliða í ljóð-
um sínum, þótt flest sé það alvar-
legt, sem birt hefir verið eftir hann
Set eg hér nokkrar vísur, sem þetta
sanna, sina úr hverri áttinni. Þess-
ar nefnir hanrt Óyndi.
Hér er drungaeðli inni.
—Eg fæ sungið Ijóð,
svo að þungum þanka linni
—þó miðlungi góð.
Farðadallar hér þó hjá sér
happa galli seim,
eg rak alla ólund frá mér,
yndið kalla heim.
Frá mér reykiar- skyrpa -skýlu
skáldaleikirnir,
en sjálfir steiki sína fýlu
sorakveikirnir.
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
hjá
THE EMPIRE SASH & DOOR CO., LTD.
HENRY AVENUE AND ARGYLE STREET
WINNIPEG, MAN. PHONE 95 551
Vík eg f jær þá sorinn sóða
svika nærir bál,
því mín kæru ljósin ljóða
ljóma skær í sál.
Við þann una einn eg nenni
yndisfunastað,
þó mig gruni að gungumenni
gremjast muni það.
Fyrst sá nýtir flærðarhita
frómlund víta nam,
hann má sýta og sig á skíta,
sveipaður lýtaham.
Vermenn komu að Fornahvammi
og voru við vín. Þá kvað hann:
Best er að tala greitt um gjöld
og góðra kosta borgun.
Við skulum brúka kjaft í kvöld,
en kuteisina á morgun
Þessi vísa er kveðin í Revkjavík,
og mundu sumir ætla að yngri væri
en frá dögum Sigurðar. En ekkert
er nýtt undir sólunni:
Vikur mjóu meybrotin,
menn við sjóar áleitin,
eins og tóu útspýtt skinn
Amors þróa verganginn.
Um nirfil, ákærðan í svoncfndu
beinamáli í Húnaþingi:
Dygðasnauður, klækjaknár.
kapteins auði ríkur,
augnarauður, andlitsblár,
afa dauðans líkur.
(Dauðinn kom fyrir syndina, en
hún er dóttir djöfulsins. Athuga-
semd Sigurðar).
Ekki er kunnugt um hvern þessi
er:—
Mammonshlekkjum mýlda skauð
maurasekkjum unni,
en að þekkja §el og sauð
sundur ekki kunpi.
Næsta vísa sýnir, aö ekki var
ættingjum hlift, ef svo bar undir,
enda þótt kerskivísur Sigurðar séu
ótrúlega fáar, eftir hætti hans tíðar:
Friðnum spyrnir frændi minn
—fjárplógs þyrnastikill.
Eigingirnis-andi þinn
er svo firna mikill.
Kveðið á ferð um kvöld:
Lánið seiðir sorgir frá,
sundur neyðir mölvar;
máni greiða geisla á
grundir breiðir fölvar.
Kona í Reykjavík, Þuríður Eyj-
ólfsdóttir, þekti Sigurð af orðspori
og sendi eftir honum. Þegar Sig-
urður' kom inn til hennar kastaði
hann fram tveimur vísum, og "er
þetta önnur þeirra:
Stirður oft við skáldaskraf,
skemtun veita ringur,
nú er svanna séður af
Siggi Norðlendingur.
Sagt er, að það væri Þuriður þessi
sem fékk Kristján Jónsson til að
yrkja eftir Sigurð látinn.
Siglingavísur:
Byrinn grennir magnið rnóðs,
mastra- flennir -striga.
Liðugt rennir fákur flóðs-
fyrir Ennisstiga.
Ösla voð?.örnin*má
æða-boðann Hafla.
Beljar froða brjóstum á,
brýtur gnoðin skafla. *
Síðasta vísan í fyrra bindi ljóð-
mæla Sigurðar.
Ljóðavinur hirtu hér
helst hvað skyni geðjast.
Sleptu hinu, og hlifðu mér
hallmælinu við af þér.
1 frásögn Snæbjarnar Jónssonar,
sem fyr er getið, er talað mjög lof-
samlega um SigurÖ Bíjarnason, og
alt að maklegleikum, eftir þvi sem
eg veit best. Þó vil eg bæta þar við
því, sem mér þykir sizt mega gleym-
ast: Eftir líflát Nathans Ketils-
sonar og beinar afleiðingar þess,
hlaut að verða óvild milli ættanna,
sem þar voru aðil jar, þó að hvorum-
tveggja væri svo sárt að þeir töluðu
fátt um. Voru því lengi allar leiðir
frosnar þar á milli. Þenna ís braut
Sigurður og sýnir það betur en
nokkuð annað, að hann var enginn
meðalmaður. Verður þetta ljóst aí
sanngjörnum og lofsamlegum eftir-
mælum, sem hann orti eftir Guð-
mund Ketilsson, visum sem hann
kvað til Eyjólfs Gttðmundssonar, og
hlýrri vináttu, sem var á milli hans
og þeirra Tllugastaðahjóna, Agnar
Guðmundsdóttur og Jóns Árnason-
ar. Gaf Jón út fyrstu rímur Sig-
urðar, og fyrir hann orti Sigurður
Sörlarímur. Einnig fengu þau 111-
ugastaðahjón Sigurð til að hreir.-
skrifa ljóðasyrpu Guðmundar Ket-
ilssonar að honum látnum, og er það
handrit til enn. Siðast en ekki sízt
sézt þetta af mörgum ljóðabréfttm,
sem fóru milli Sigurðar og Agnars
Jónssonar, en þeir voru alúðarvinir.
Er Ijóðmælahandrit Sigurðar
Bjarnasonar voru komin í eign Guð-
bjargar Eiríksdóttur á Kálfshamri,
var það einn vetur að stúlka á
Blönduósskóla skrifaði hénni og bað
hana lána sér þau. Ætlaði Guð-
björg að verða við beiðninni, en áður
bækurnar færtt, dreymdi hana, að
Sigurður kæmi að henni og segði
með alvörusvip: “/Etlar þú að láta
brenna mig?” Þegar Guðbjörg
vaknaði skildi hún drauminn svo,
að Sigurði væri ógeðfelt að hún
lánaði bækurnar, og gerði það því
ekki. Brátt skýrðist draumurinn þó
betur, því á þessum vetri brann
Blönduósskólinn. Frá þessu hefir
sagt mér Ögn Eiríksdóttir á Ás-
bjarnarstöðum.
Þá hefir Snæbjörn vikið nokkuð
að Helgu Eiríksdóttur, heitkonu
Sigurðar, sem svrgði hann í fjöru-
tíu og tvö ár. Bæti eg við það fátt
einu.
Fyrstu veruleg kynni Sigurðar og
Helgu vortt það, að fardagaárið
1855—56 bjuggu þeir báðir í Tungu,
Bjarni og Eiríkur feður þeirra. Þá
var Sigurður 14 en Helga 12 ára,
næstu ár voru þau í nágrenni, og
urðu þá margar vtsur til, þar á meÖ-
al þessar.
Helga kvað:
Siggi kveður löngurn ljóð
lvndi meður kátu;
hölda gleður, hrindir móð,
hirðir téður plátu.
Sigurður kvað:
Syngja ljóöin liðugt kann
lyngorms tróðan bungu,
hringaslóðin eg sem ann,
(eða: þvinga móðinn iðug ann,)
yngisfljóð i Tungu.
Eftir að Eiríkur fluttist að Bergs-
stöðum, vorið 18Ó1, réðst Sigurður
þangað til vistar, og var þar viðloða
eftir það.
Vel man eg Helgu, því hún var
nágranni foreldra minna frá því eg
man fyrst eftir þar til eg var 19
ára, og var vinátta rnilli heimilanna.
Helga var há og grönn, dökk á hár
og dökkeyg, augun hvöss og þó hlý.
Hörundsbjört var hún og fríð, róm-
urinn heldur dimmur, en þó sér-
staklega þýður; framúrskarandi
harngóð. Ætíð lagði hún gott til
mála, því jafnan fann hún málsbót.

INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Arras, B. C
Amaranth, Man B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota
Árborg, Man
Árnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota
Bellingham, Wash
Belmont, Man
Blaine, Wash
! Bredenbury, Sask
Brown, Man
Cavalier, N. Dakota....
Churchbridge, Sask....
! Cypress River, Man
Dafoe, Sask J. G. Stephanson
Darwin, P.O., Man. ..
Edinburg, N. Dakota...
Elfros, Sask
Garðar, N. Dakota
Gerald, Sask
Geysir, Man
Gimli, Man
Glenboro, Man
Hallson, N. Dakota ....
Hayland, P.O., Man. ..
Hecla, Man
Hensel, N. Dakota
Hnausa, Man
Ivanhoe, Minn
Kandahar, Sask
Langruth, Man
Leslie, Sask
Lundar, Man
Markervjjle, Alta
Minneota, Minn
Mountain, N. Dak S. J. Hallgrimson
Oak Point, Man
Oakview, Man
Otto, Man
Point Roberts, Wash.. .
Red Deer, Alta
Reykjavík, Man
i Riverton, Man
Seattle, Wash
Selkirk, Man
Siglunes, P.O., Man. .
Silver Bay, Man
Svold, N- Dakota
Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota
Víðir, Man
Vogar, Man
Westbourne, Man
Winnipegosis, Man
Wynyard, Sask