Lögberg - 31.01.1935, Side 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 31. JANÚAR 1935.
För í Húnaþing
(Ferðasaga og ferðarabb)
Eftir Signrð Guðmundsson
skólameistara.
I byrjun þessa skólaárs fór eg
með 6,-bekkingum vestur í Húna-
þing og skoðaði ásamt þeim sögu-
staði á þeirri leið og fagrar sveitir
á þeim slóðum. En áöur en eg
byrja ferðasöguna, ætla eg a<5 binda
enda á það loforð mitt í síðustu
skýrslu, að drepa litilsháttar á gildi
skólaferða og áhrif þeirra á skóla-
nema og skólalíf.
Ef þjóðmenning vor drukknar
ekki í óstjórn og byltingaflóði “á
komandi árum,” þykir það einbver
tíma merkilcgt tiltæki, er einn
kenslumálaráðherra vor átti upptök
að þvi, að kennarar og nemendur
mentaskólanna fóm saman lang-
ferðir, að mestu á kostnað skólanna
sjálfra, snæddu saman dag eftir dag
undir beru lofti, lágu saman i tjaidi
og gengu saman upp utn jökla, f jóll
og firnindi. Tíðkast slik feröa'ög
nú æ meir með menningarþjóðutn.
Álit á gildi slikra ferðalaga með
slíkri menningarþjóð sem Dönum
geta íslendingar markað af ferð eins
hins nafnkendasta og merkasta
skólamanns Dana, Einars Ande-
rsens, rektors, með hóp danskra
skólasveina hingað til lands í síð-
astliðnum júltmánuði. Farið var
með dönsk skólabörn alla leið til
Róm nú á síðastliðnu vori. í Eng-
Jandi vex og trú á uppeldilegu gildi
ferðalaga skólalýðs, eftir því sem
frá var skýrt í enska blaðinu Man-
chester Guardian í vetur (23. marz
1934, bls. 239).
Öld vor er ferðalaga- og ferða-
mannaöld. Allir ferðast, sem slíks
eiga nokkurn kost. Hví skyldi þá
æskan eigi ferðast lika? Vitur sál-
könnuðttr segir, að allar ferðir vor-
ar séu farnar til horfinnar æsku. Á
hann þar auðvitað ekki við óhjá-
kvæmilegar skylduferðir, heldur
hressingar- og skemtifarir, Eg ætla,
að svo 'megi að orði kveða, að á
slíkum ferðum verðum vér margir
börn í annað sinn og á skemtilegri
hátt en í elli vorri. Fátt getur
skemtilegra en ferðast með börnum
með fjöruga ný-næmis- og furðu-
kend, sjá og finna, hversu þau njóta
alls hins nýja, er þá ber fyrir augu.
’Ættu allir foreldrar að hafa efni á
þvi, að ferðast árlega með bÖrnum
sinum. Þó að vér rosknir og slitnir
fáum eigi ferðast frá sjálfum oss,
og næmleiki vor á nýjum fyrirbrigð-
um sé tekinn að sljóvgast og dofna,
dregur fátt meir af oss slenið en
ferðalög né lifgar meir skyn vort á
nýstárlegu og einkennilegu. Vér
fleygjum þá áhyggjunum út í hafs-
auga. Orka verður af lögu til skemt-
unar og gáska sem á æskuskeiði.
Vér gerumst aftur gárungar og
ærslabelgir, sem ungir værum, hend-
unr gaman að flestu, sem fyrir ber,
jafnvel að virðingamönnunum sjálf-
um oss, sem vér endranær hneigjunt
°ss full-hátíðlega fyrir. En nú
hyggur líklega margur, sem vonlegt
er» að æskan þarfnist síður hress-
Ingar og hvíldar á ferðalögum en
^ullorðnir eður aldfaðir. Æskan er
olúin, óslitin. Hún þarf ekki að
leita langt til fanga að skemtiefn-
um. Eöngum verður margt á henn-
ar vegi, sem hún getur hlegið að og
skopast að. Samt þarfnast skóla-
(ýður, sem stundar örðugt nám, eir.s
°S t- d. í efri bekkjum skólans hér,
n°kkurrar hressingar og tilbreytni,
ef ilt á ekki að hljótast af á ýmsa
umh Skylduræknir nemendur háfa
ler 1 skóla langan vinnutíma og
njóta því j raun réttri litils frjáls-
ræðis, þó að kostað sé kapps um að
skerða jafn-lítið frelsi þeirra og
framast þykir unt. Kensla byrjar
ýmist kl. 8 (í lærdómsdeild), eða kl.
9 (í g'agufræðadeild). Henni er
með miðdegisverðarhléi ekki lokið
fyr en rúmlega kl. 2 (í lærdóms-
dedd), 0g tæplega kl. 3 (í gagn-
ræðadeild). Iðnis- og áhugapilt-
um UPP °g ofan dugi naumast minna I
cn 3 4 stunda undirbúningsnám
hvern virkan dag. Sést á slíku, að
vmnutimi gerist býsna langur. Hyggi
menn að því, að slíkar innisetur við
nám, einatt þurt á bragð og stund-
að eftir annara fyrir skipan verða
nemendur að leggja á sig á mesta
fjörskeiði æfinnar, er þeir hafa
mesta hreyfiþörf. Er slíkt neyðar-
úrræði á margan veg. Ef til vill
kann að mega breyta slíku að ein-
hverju leyti, hafa meiri útivistir og
útistörf. Kénnir og í skólum vor-
um vaxandi viðleitni á sliku. Samt
verður, að líkindum, lengi ekki kom-
ist hjá löngum kyrsetum og innivist
við fábreytt nám og stundum leið-
inlegt, að minsta kosti meðal þess
hluta æskunnar, sem býr sig undir
vísindanám eða leggur stund á það.
Alt af krefjast vísindin og nútíma-
fræði meiri elju og þolinmæði af
iðkendum sínum, eftir því sem forði
þekkingar vorrar vex, og tækni vor,
vísindaleg eða vélræn, gerist flókn-
ari og krefst nákvæmari vinnu
bragða og nákvæmari aðgæslu.
Menning vor fær ekki staðist, nema
vel og nákvæmlega sé tinnið og —
numið. En hér verður að gæta þess,
að ofbjóða ekki heilsu nemenda,
hvorki líkamlegri né sálarlegri. Þvi
meiri vinnu sem krafist er, þvi meiri
heilbrigða gleði verður að veita
þeim. Annars getur vinnuharka
spilt lundarfari nemenda, alið óá-
nægju, er af spretta kergja og kali í
garð skólastjórnar og skólalaga,
andúð og nöldrunarsamt andóf gegn
þeim, sem brotist getur út í beinni
óhlýðni, ef svo ber undir. Verður
því stundum að slaka á vinnutaum-
unum og leika sér á marga vegu
Sálrænar heilbrigðisráðstafanir eru
eins nauðsynlegar og líkamlegar.
sóttvarnir. Nú rofar og fyrir skiln-
ingi á, að iðni og námstrit geta keyrt
úr hófi frarn 'og haft skaðleg eftir-
köst> Merkur rithöfundur, erlend-
ur, kveður óhollustu, bæði sálræna
og líkamlega, standa af harðvítugri
samkepni í námi. Heilinn ofreyn-
ist. Af slíku stafar aftur vanheilsa
tómlæti og andlegt slen. Þó að
skólavist sé tiltölulega stutt hérlend-
is. getur hún samt að sumu leikiS
þá illa, sem stunda námið af ná-
kvæmni og iðni, kappi og skyldu-
rækt. (Yfirburða-námsmaður, sem
úr varð stórmerkur embættismaður,
vandvirkur og skyldurækinn, Páll
Vídalín Bjarnason, sýslumaður
Snæfellinga (d. 1930), sagði við
mig skömmu fyrir dauða sinn, að
hann sæi eftir, hve fast hann hefði
sótt nám. Hann vildi nú heldur, að
hann hefði iðkað það minna, en
lagt að sama skapi meiri stund á i-
þróttir—“sport”, sem hann að orði
komst). Slíkt getur dregið úr sál-
arfjöri, frumkvæði og framtaki.
Er námsframi og mikill lærdómur
of dýr, ef þannig tekst til. Afburða-
námsmenn hafa minst á það við mig,
að hann kosti mikla vinnu, sá próf-
lestur eða “lectíu”-lestur, er veiti
þeim ágætiseinkunn í einhverri
grein. Herslumunur í prófum og
námi er dýr, krefst mikilla útgjalda
af orku og tima og langrar kyrsetu,
nema ef því fágætari nemendur eiga
í hlut. En skólar verða að sjá mikl-
um iðnispiltum fyrir nægilegri úti-
vist. Ef vel á að fara, verða skólar
einnig að láa nokkuð eftir þeirri
þörf nemenda, sem virtist í gáska-
brekum þeirra, ólátum og áflogum,
veita henni í frjóvan farveg. Því
gerir heilbrigt skólauppeldi hvort-
tveggja: stælir bæði heila og vöðva.
Það venur æskuna við nám og
fræðaiðkanir i kyrð og næði og læt-
ur eftir hreyfiþörf hennar, lætur
hana teygja duglega úr sér, ólmast
og ólátast undir beru lofti, þar sem
'engin húsgagnabrot né önnur spjöll
hljótast af. Sívaxandi íþróttaiðkan-
ir í skólum vorum, t. d. skemtiróðr-
ar og aukið sundnám og sundraunir,
bera vitni um vaxandi skilning á
þessu tvöfalda hlutverki. Efa eg
ekki, að slíkt bæti andrúmsloft. Eg
þykist hafa tekiö eftir því, að meira
beri á rvskingum á göngum hér og
ólátum, ef íþróttir hafa eigi verið
iðkaðar hér um dálítið skeið. En
auðvitað fá íþróttir eigi, fremur en
önnur lyf né læknisráð, læknað alla
skólasjúkdóma né girt fyrir þá.
Hætta leikur og á öfgum og óhófi
í þeim greinum’ sem í öðrum á-
stundunum vorum og nautnum. Það
er og örðugt, að skapa gott skóla-
loft og þann anda, sem með glcð-
v£@rð og áhuga, en ekki með gremju
né andvarpan, stundar strembið
starf, hlýðnast skólalögum, ekki af
þrælsótta, heldur af hinu, að nem-
anda er ant um velfarnað og siðferð-
islegt heilbrigði skóla síns, sæmd
hans og og traust á honum í landinu.
Veitir því ekki af að leita margra
ráða til uppeldis slíkum anda, eins og
veita verður líkama vorum fjöl-
breytta fæöu, svo að hann njóti heil-
indis og hreysti. Férðalög eru eitt
hið bezta heilsulyf. Þau hafa áhrif
holl á skólaæskuna eigi síður en á
fullorðna. Á ferðum hvílist hún og
hressist, léttir í bili af sér náms-
áhyggjum og fræðahrolli. Langferð-
ir skólapilta á siðastliðinni öld hafa
án efa verið þeim bæði þroskalyí
og heilsubót. Þær hresstu eftir
prófstrit og prófslys á vorin. Þær
fyltu lungun heilnæmu fjallalofti
eftir vetrarlangt stofuryk og svækju-
loft. Þær kendu þeim íslenzka
landafræði, kyntu þá fólkinu, sem
bjó á voru landi og skerptu skyn
þeirra á fegurð þess. Á haustin
hlóðu þessar fjörugu langferðir þá
þoli og þrótti við námraunir næsta
vetrar. Og þær gerðu meira: Ásamt
heragalegum anda, er til þeirra blés
að ofan og stýrði þeim meö blá-
köldu boði og banni, áttu þær vaía-
laust mikinn þátt í að skapa það
fóstbræðralag og fóstbræðraþel, sem
auðkendi latínuskólann. Á slíkum
ferðalögum, einatt illa riðandi, í
haustrigningum og hríðum, lærðist
þeim að láta eitt yfir sig alla ganga.
Slíkur lærdómur fylgir þeim inn í
kenslustofur og heimavist. Þeir urðu
þar, sem á heiðum uppi, að hjálpa
hver öðrum gegn einveldinu fyrir
þeim og verja hver annan, ef á hluta
þeirra var gert, og það stundum,
þótt málaefni nemenda væri ekki
sem bezt. Siðferðislög skólapilta
voru að sumu leyti frumstæö
(“primitiv”). Fylgdu slíku bæði
brestir og kostir, sem ekki er rúm
til að ræða hér. En að líkindum
hefði kosta slíks fóstbræðraþels
gætt meira, ef kennarar hefðu verið
í för með nemendum milli Reykja-
víkur og Austurlands. Þá et ekki
örvænt um, að nokkrum skólapiltum
hefði vaxið skilningur eða tilfinning
á því, að þeir og kennarar væru liðs-
menn og lagsmenn í sömu hersveit
og sama hernaði, sem styðja yrðu
hver annan, ef sigur ætti að vinna.
Þá er athugaður er viðkynningar-
máttur og sameiningarafl ferðalaga,
furðar menn á, að skólarnir hafi
ekki hagnýtt sér slíkt uppeldistæki
meira en þeir hafa gert ú undanfar-
inni tíð. Ef takast á góð samvinna
með kennurum og nemendum, verða
þeir að skernta scr saman, En slikri
samskemtun og samleikum verður
bezt komið á í ferðum, þar sem
lærisveinar og lærifeður eru einir i
hóp.
Eg vona að lesendum skiljist nú,
aS náttúrufræði-leiðangrar 5. og 6.
bekkjar eru á marga lund hamingju-
vænleg nýjung. Bókin er neyðarúr-
ræði. Retra er að fræðast um líf
og náttúru af sjálfu lífinu og sjálfri
náttúrúnni en af bók eður armara
frásögn. Þessar vorferðir 5. bekk-
inga eru tilraun óbóklegrar kenslu,
bæði í náttúrufræði og landafræði.
Þar eiga nemendur að læra, alveg
bókarlaust, af náttúru, landslagi og
stöðúm. Enginn kennari, hvorki
Þorvaldur Thoroddsen, Ögmundur
Sigurðsson, Stefán Stefánsson,
Guðmundur Bárðarson né Pálmi
Hannesson fær kent landafræði á
við staöina sjálfa. “Sjón er sögu
ríkari.” Þá er staðir, jarðlög og
náttúru-undur blasa við augum vor-
um, lýsa þau sér, á sínu þögla máli,
skýrast og eftirminnilegast. Þá fær
kennari og bezt skýrt, hve merkileg
þau eru og einkennileg á ýmsan veg.
Slíkir leiðangrar ættu að hafa sömu
kosti sem langferðir skólapilta fvrr-
um—að því sleptu, að þar kyr.nast
aðeins nemendur úr sömu bekksögn
hver öðrum. En þessar nýju að-
ferðir hafa það um fram gömlu
langferðirnar, að þær auka vfðkynn-
ing kennara og nemenda og hafa
sökum leiðsagnar kennara, meira
menningargildi en þær, ef að réttu
fer. (Stundum hafa fleiri en einn
kennari farið með nemöndum í þessi
ferðalög, þótt ekki hafi það verið
síðustu árin.
En allir kennarar þurfa að ferðast
með piltum, eftir því sem færi er á.
Fœtur hennar voru
mjög bólgnir
Saskatchewan kona gat naumast
gengið.
Mrs. Taylor notaði Dodd’s Kidney
Pills með góðum árangri.
Fiske, Sask., 28. jan. (einkaskeyti).
“í sumar sem leið voru fætur
rnínir mjög bólgnir, svo eg gat
naumast hreyft mig,” segir Mrs.
Ray F. Taylor þar á staðnum. “Eg
afréð að reyna Dodd’s Kidney Pills.
Eíir að hafa notað sex öskjur, var
eg miklu betri og bólgan horfin
Læknirinn spurði hvort eg notaði
nokkuð nýrnameðal og sagði eg
honum að eg hefði reynt Dodd’s
Kjdney Pills, og hafði hann ekkert
við það að athuga. Nú er eg það
frísk að eg get stundað öll mín störf,
og má eg þakka það Dodd’s Kidney
Pills.” Vegurinn til heillar heilsu
liggur um nýrun. Séu þau slöpp
og geta Dodd’s Kidney Pills létt
undir með nýrunum til þess að vinna
verk sitt og halda blóðinu hreinu.
--------------V--------------------
Seinasta vetur lét eg nær allar
bekksagnir skólans fara í fjallgöng-
ur, ganga upp á Súlur, ásamt 2—3
kennurum. Gistu þær með þeim eina
nátt í skíðakofum hér uppi í fjall-
inu fyrir ofan Akureyri. Skiftust
kennarar á um leiðsögu. Skólakunn-
ugir fara nærri um, hvernig æskan
tekur slikum göngum. Vona eg, að
af þeim stafi hollusta á marga lund.
t skynsamlegri gagnrýndargrein á
ýmsu skipulagi og starfsháttum skól-
ans (“Muninn” 20. des. 1934) var
farið lofsamlegum orðum um þær
og, meðal annars, komist svo að
orði: “Eg gæti trúað, að kennararn-
ir gætu kent á slikum fjallgöngum
meira en í mörgum timum.” Ef vel
er færis neytt, ætti nemöndum að
lærast sumt á fjallaferðum, sem
tæpast verður numið í bók-kenslu-
stundum. Þýzkur uppeldisfræðing-
ur kveðst kynst hafa skólagöngum í
Sviss. Hann hneykslast á hve van-
rækt var að brýna fyrir tápmestu
nemendunum riddaralega framkomu
og nærgætni við þá, sem seinfærir
voru og máttarnaumir. Kennarar
hafi þotið á undan með þeim, sem
fráastir voru, hafi stöku sinnum
snúið sér við og kallað í skipunar-
rómi til þeirra, er á eftir voru, að
flýta sér. Slíkt tómlætis-víti ber að
varast. Á slíkum gönguförum skóla-
lýðs er bezt að fara að sem þeir
Gissur Þorvaldsson og Kolbeinn
•ungi í norðurför að Örlygsstöðum.
Einn kennari gengur fremstur og
gætir þess að hlaupadýrin stökkvi
ekki á undan og ekki sé farið hrað-
ara en holt er. Annar kennari fer
aftastur, geymir þess, að ehginn
dragist aftur úr, allir haldi hóp. Þá
ættu hraustir drengir að komast upp
á að hjálpa þol-litlum skóla-systkin-
um. Þeir geta sýnt hreysti sína á
að bera poka þeirra eða töskur,
þurka vosklæði þeirra í f jallakofum,
efv slíks gerist þörf o. s. frv. Má
margt drengilegt nema á slíkum
ferðum, á að gera það (“learning by
doing” í þeim skilningi og á þá leið).
Framh.
Messur á Þingvöllum
Eftir prófessor dr. theol.
Magnús Jónsson
Líklega hefir engin messa verið
sungin á íslandi merkilegri en sú,
sem fram fór á bakka Almannagjár
23. júní árið 1000. — Þingheimur
allur var skiftur milli tveggja siða,
ldofinn i tvo heri. Daginn fvrir
hafði nærri legið, að allur þingheim-
ur berðist. Nærri má geta, hvort
mönnur hefir orðið svefnsamt
þessa björtu júnínótt. Fæstir munu
hafa legið fjarri vopnum sínum.
Sterk varöhöld hafa verið af
«
beggja hálfu. Vafalaust fundir og
sarntöl þeirra, sem vandræðum
vildu firra.
Gæfa og ógæfa toguðust á urn
þjóðina þessa nótt. Alþingi var
ungt, þetta tákn þéss, að hér byggi
ein þjóð, hér væri lagaríki. Þó var
það mikið lán, að það skyldi ekki
vera enn yngra, að allsherjarlög og
þjóðartilfinriing höfðu náð að festa
rætur um nokkra áratugi. Því að nú
reyndi á. Voru höfðingjarnir á al-
þingi svo þroskamiklir, að þeir gætu
afstýrt óhappi, eða átti þetta nýja
ríki að sundrast eftir svo skamma
æfi?
# # #
En friðurinn og verundun þjóð-
skipulagsins var þó ekki það eina,
sem barist var um þessa vornótt á
Þingvelli.
Það var barist um fornan og nýj-
an sið.
Friðurinn ér góður. En þeir
menn eru þó jafnan til, sem setja
hugsjónir ofar ölliftn friði. Eða
kanske væri réttara að orða það
þannig, að þeir finna engan frið,
nema i hugsjón sinni. Og þessir
menn voru í hópum á Þingvöllum
vorið 1000.
Samtímis því er framsýnir höfð-
ingjar sátu á ráðstefnum um það,
að bera sáttarorð milli og finna
friðarskilmálana, hafa fundir verið
haldnir og ráð lögð á um það,
hvernig sigur ætti að vinna — af
beggja hálfu. Guðunum hafa verið
gerð heit stór og rauusnarleg, jafn-
hliða því, að hendurnar voru krept-
ar að meðalkafla sverðanna. Auð-
rnýkt trúmannsins og víkingslund-
in hafa svarist í órofa fóstbræðra-
lag.
En eins og bakgrunnur. óviss og
þéttur, er svo múgurinn, milli vonar
og ótta um það, hvað verða muni,
hlerandi eftir einhverri fregn af ráð-
stefnum höfðingjanna og'mggandi
um það, út í hvað þeim verSi att
með morgunsárinu.
Svona leið þessi bjarta júnínótt.
* * #
Alt í einu kveður við undarlegur
hljómur, fyrsta klukknahringing á
hinum helga stað.
Hreyfing kemur á í kristnu búð-
unum. Menn hlaupa upp og búast
til ófriðar. Kristnir menn ætla að
verða fyrri til um árásina.
En engin vopn sjást. Það er
annars konar herferð, sem hér er
lagt upp í. Það er herferð móti
herra þessa heims, þessa heiðna
lands, vonskunnar anda í himin-
geimnum. Krossmörk koma á loft,
háir krossar, róður og önnur heilög
tákn. Klerkar i skrautlegum klæð-
um, fórnandi vopnlausum höndum,
með augun lyit í hæðir, eins og þeir
viti ekki að neitt sé til annað en
hinn æðri heimur, ganga í skrúð-
fylking. Skrýddir sveinar með kerti
í höndum, og söfnuður fyltur f jálg-
leik gengur á eftir. Hægum skref-
um sígur þessi fylking upp eftir
barmi Almannagjár fyrir ofan
Vestfirðingabúð.
Það er staðnæmst. Söngvar hef j-
ast. Reykelsi er tendrað. Ilminn
leggur um alt. Hér er eitthvert ó-
þekt og ógurlegt afl að verki. Hér
er það afl, sem hafði sigrað kon-
ungsríki og keisaradæmi álfunnar.
hér er það komið á alþing íslend-
inga. * * *
Fjölmennasta guðsþjónusta, sem
haldin hefir verið á íslandi, er
vafalaust sú, sem haldin var í Al-
mannagjá 26. júní 1930.
Af öllu því, sem fram fór þessa
minningaríku daga á Þingvöllum,
jafnaðist ekkert við þessa guðs-
þjónustustund.
í óslitnum, dökkum og marglit-
um taumum sást mannf jöldinn koma
streymandi eftir völlunum, innan úr
tjaldborg, utan af túni, austa úr
hrauni, neðan með gjá.
Við seiðandi undirleik Öxarár-
fossins safnaðist þjóðin saman á
grundinni, norðan ár, milli veggja
Almannagjár. Grundin varð alskip.
úð, báðir barmar alskipaðir. Þar
var ekki konungur eða alþýðumað-
ur, ekki íslenzkur bóndi eða enskur
lávarður, heldur allir jafnir.
Engir heiðnir menn, mqð vopn
við hlið, stóðu hér og horfðu á.
Engar ákvarðanir um lif eða dauða
þjóðfélagsins voru framundan.
En minnin'gar liðinna alda knúðu
ótrúlega fast á, alt, sem þessi þjóð
hefir lifað og strítt, liðið og notið
í þúsund ár. “Það var eins og alt
þetta kæmi í heimsókn og væri við-
statt þessa guðsþjónustu. Hún
verður hverjum manni ógleymanleg.
* * #
Þegar Ólafur helgi hóf tilraunir
sínar að lífga kristnina á íslandi og
gaf efnivið til kirkju, var sú kirkja
reist á Þingvöllum.
Á vegg hennar var mörkuð alin
landsmanna. ' *
í Þingvallakirkju hafa landsmenn
komið saman á hverju alþingi um
aldirnar. Þar flutti landsins mesti
ræðuskörungur, Jón Vídalín, sina
nafntoguðu ræöu um lagaréttinn.
Fjöldi hefir þar verið merkis-
klerka.
En nú, einmitt nú, þegar Þing-
vellir hafa verið gerðir að helgistað
allrar þjóðarinnar, þá er staðurinn
sviftur presti sínum.
Það má ekki ske. —Lesb. Mgbl.
Dásvefn dýranna
Einkennilegur er vetrarsvefn
margra dýra. Það er ekki venju-
legur svefn. Vísindamenn fullyrða
að það sé nokkurs konar dásvefn,
sem líkist meir dauða en venjuleg-
um svefni.
Meðan á þessum svefni stendur
neyta dýrin einkis. Þau lifa á
þeirri fitu, sem þau hafa safnað um
sumariö. Fitan er þeim einnig vörn
mót kulda. Það er naumast unt að
greina, að þau draga andann, eða
að hjartað bærist. Oft eru ekki nein
sjánleg lifsmerki með þeim. En í
þessu dái megrast þau mjög. T. d.
léttist leðurblakan uffl 1/5.
Dýrin búa sig venjulega mjög
rækilega undir dásvefn sinn. Slcóg-
arbjörninn leitar sér uppi fylgsni
undir viðarrótum og gerir sér þar
bæli úr grenibarri, mosa og lyngi
Þangað hverfur hann svo þegar
kuldinn fer að sverfa að. Hann
liggur þó ekki í einum dvala allan
vcturinji. Þegar ?ýðviðri og hlý-
indi koma vaknar hann gjarna og
fer þó stundum á kreik.— .
f sbirnan fer i híði um tima að
vetrinum, en björninn ekki. f þessu
liíSi, sem birnan grefur sér i hjarn-
fönn, elur hún húna sina.
Greifinginn legst í dá í holu, sem
hann grefur sér sjálfur. Á haustin
safnar hann talsverðum vistaforða
og flytur þangað. Það eru venju-
lega allskonar smádýr, ávextir, egg,
fuglar o. s. frv. Á þessu liíir hann
svo þangað til kuldinn kemur. Þá
legst hann þar í nokkurs konar
hreiður, sem hann hefir gert sér úr
mosa, laufi og blöðkum og fellur í
dvala, en vaknar þó jaínan þegar
hlýnar í veðri.
Broddgölturinn liggur í vetrardái.
Þá skilja makarnir og eru sinn á
hvorum stað. Þeir gera sér hlýtt
og notalegt híði í holum. Er gam-
an að sjá þegar þfeir eru að flytja
efnið í það. Þeir fara þannig að
því að þeir velta sér í laufi, grasi og
mosa, sem festist í broddunum. Og
eins og lifandi mosahrúga hlaupa
þeir svo niöur i híðið Qg tína þar
alt af sér. Og þarna hafa þeir búið
sér til hlýja sæng áður en veturinn
kemur.
Leðurblakan liggur, eað réttara
sagt hangir í vetrardái í 4—6 mán-
uði. í holum, sprungum, bygginga-
rústum og víðar, hanga þær á aft-
urfótunum og leggja að sér væng*
ina. Meðan á dáinu stendur er ekk-
ert lífsmark með þeim.—Vísinda-
maður mældi einu sinni líkamshita
leðurblöku, sem var i dái. Hann
reyndist 1 stig á Reamur.
fkorninn legst í dá með köflum á
veturna. Þegar mjög kalt er flýr
bann inn i hiðið, sem hann hefir
búið sér til og er kúlulagað. Þar
er hlýtt, og þarna liggur hann í dái
þangað til aftur hlýnar í veðri. Þá
fer hann á kfeik og hendist á milli
þeirra staða, þar sem hann hefir
geymt vetrarforða sinn.
Dásvefn murmeldýrsins er þó
líkastur dauða, og i honum liggur
dýrið samfleytt í 10 mánuði. Það á
heima í Ölpnnum. Tvo sumarmán-
uðina lifir það í allsnægtum, en þeg-
ar kólnar, leitar það til híðisins.
Þetta híði er gert af mörgum dýrum
í félagi og líkist mest bakaraofni. f
einu slíku híði eru stundum 12 dýr.
Þar hafa þau gert sér hlýja sæng
úr .stráum, Og áður en þau leggj-
ast í dá hlaða þau mold, smásteinum
og grasi upp i dyrnar, svo að ekki er
nema örlítið gat á.
Lesb. Mbl.