Lögberg - 09.01.1936, Page 4

4
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 9. JANÚAR, 1936
ILögtjerg
GefiC út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOft LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO t3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The “Lögberg" is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Vingjarnleg alvöruorð
Þó viknblöðunum íslenzku vestan liafs
hafi verið fundið eitt og annað til foráttu, og
það vafalaust með nokkrum rétti, þá verður
þó ekki um það deilt, að í Karáttu þeirri hinni
flóknu og margþættu, sem hér hefir verið háð
fvrir viðhaldi íslenzks þjóðemis, hafi þau átt
livað veigamestan þáttinn; að-án þeirra hefði
félagssamtök vor á meðal, hverju nafni sem
nefnast, orðið drjúgum erfiðari en raun varð
á, ef ekki með öllu ókleif. Islendingar vestan
Imfs standa þar af leiðandi í drjúgri þakkar-
skuld við blöðin, eða útgefendur þeirra, er
haldið hafa þeim úti ár eftir ár, og það þrá-
faldlega með ærnu tapi. Það, siem menn
leggja á sig málefna vegna, er prófsteinninn
á einlægnina og manngildið sjálft. Hollustan
við íslenzkt þjóðerni kennist glöggvar af
fórnum en smeðjulegum fagurgala.
Meðan vel lét í ári voru auglýsingar þær,
er Lögberg fékk stundum það miklar, að þær
jafnvel urðu nokkru þyngri á metunum en
áskriftargjöldin; þessu er nú mjög breytt 'til
hins verra; veldur því kreppan, er slegið hef-
ir slíkum óliug á kaupsýslumenn og verzlunar-
félög og sorfið $vo að þeim, að þau hafa orð-
ið að spara við sig svo að segja hvern einasta
skilding. Þessvegna er það, að óumflýjan-
legt er að blaðið borgist fyrirfram, auk þess
sem gömlu skuldirnar verða að greiðast líka.
Lögberg á marga vini og velunnara víðs-
vegar um nýbygðir Islendinga hér í álfu;
þessum mönnum öllum er blaðið innilega
þakklátt. Á hinn bóginn verður sagan þó
ekki öll sögð nema á hitt sé jafnframt bent,
hve ýmsum, og það langt of mörgum, hefir
hlaupist yfir að fullnægja hinum árlegu
skyldum sínum í því að annast um greiðslu
í tæka tíð.
Fyíir nýafstaðin áramót tóku þó nokkrir
upp þann ágæta sið að borga fyrir árgang af
Lögbergi og senda vinum sínum blaðið í jóla-
gjöf; þessu má enn halda áfram og snúa upp
í nýjársgjöf; ætti þetta að ná jafnt til vina
heima á íslandi og hér.
Islendingar vestan hafs hafa frá upp-
hafi landnáms síns í þessari álfu, keypt mik-
ið bóka og blaða að heiman; svo átti það líka
að vera; svo þarf það að vera og má til með
að vera í framtíðinni. Talsvert gætu íslend-
ingar austan hafs létt undir með þjóðræknis-
baráttu bræðra sinna hér vestra, ef þeir beittu
sér fyrir útbreiðslu vestanblaðanna heima;
enda líklegt að gagnkvæmur hagnaður mætti
af hljótast.
Sá var siður til forna, að menn stigu á
stokk og strengdu heit; var þetta einkum og
sérílagi gert við mikilvæg tímamót. * Öll ára-
mót eru mikilvæg tímamót í lífi einstaklnga
og stofnana. Nú ættu reglubundnir kaup-
endur Lögbergs, allir sem einn, að stíga á
stokk og strengja þess heit, að hafa greitt að
fullu andvirði blaðsins fyrir þann 1. febrúar
næstkomandi, og þeir sem ^kulda blaðinu eldri
áskriftargjöld, hafi þá jafnframt greitt þau
eftir föngum og samið um greiðslu*þess, sem
eftir kynni að stajida.
Hveitiverzlunarsamtökin og
takmark þeirra
Útvarpserindi flutt af L. G. Brouillette
6. nóvember, 1935
Margir bænda þeirra, sem mál mitt heyra
í kvöld, eru landnámsmenn, er glögt og greini-
lega muna eftir þeirri hrifningu, sem þeir
fundu til er þeir fyrst brugðu plógi í jörð, á
sínum eigin heimilisréttarlandi. Þeir voru
að byrja nýtt líf í nýju landi. Gömul von-
brigði voru gleymd; yfirstandandi erfiðleik-
ar uxu þeim ekki í augum, því þeir horfðu á
framtíðina með óbifandi trausti og takmarka-
lausri von. Það var ekki óeðlilegt að þeir
tryði því að hundrað og sextíu ekrur—eða
jafnvel tvisvar eða þrisvar sú ekrutala af
frjóu sléttulandi—yrði með tímanum sú auðs-
uppspretta, sem gæti veitt þeim allar nauð-
synjar lífsins og sum af þægindum þess; sér-
staklega þegar þeir höfðu nægilegt fé til þess
að rækta landið og kosta til þess eins og vera
bar.
Þá hafði auðvitað aldrei dreymt um það
að landið þeirra gæti gefið af sér mikla upp-
skeru, en samt tæplega orðið þeim sjálfum
nógu arðsamt til þess' að þeir gæti dregið
fram lífið; eða að þjóðin í heild sinni gæti
grætt meira á ræktun sléttulandanna en fólk-
ið sjálft sem starfið og stritið yrði að ynna
af hendi á löndunum.
Það var gremja og bitur vonbrigði frhm-
býlinganna, þegar þeir gerðu sér grein fyrir
því hversu lítið þeir fengu í aðra hönd, sem
orsakaði fyrstu bændasamtökin, er svo vold-
ug hafa orðið og eru til þess að hrynda áfram
sönnum lífsskilyrðum í Vestur-Canada.
Af rótum þessara fyrstu samtaka eru
hveitiverzlunarsamtökin runnin, og hin ýmsu
I samvinnufélög önnur til þess að verzla með
aðrar landsafurðir.
Eitt aðal atriði var sameiginlegt með
öllum þessum félagamyndunum, það var að
koma á og halda við sóma.samlegum lífsskil-
yrðum fyrir bændur Vesturlandsins. Með
félagsmyndunum, uppfræðslu, löggjöf og
samvinnu stefna þeir að þe.ssu takmarki.
Á þessum grundvelli voru hveitiverzlun-
arfélögin stofnuð. Hinar miklu nýtízku korn-
hlöður við stöðuvötnin; allar hinar smærri
kornhlöður víðsvegar um landið, sem hvorar-
tveggja til samans eru fullkomnustu korn-
höndlunarfæri í heimi, eru bvgðar í þessu
skyni; þær eru verkfæri til þess að létta leið-
ina að því takmarki.
Með kornhlöðum sínum komu hveitiverzl-
unarsamtökin á umbótum, sem minkuðu
kostnaðinn við hveitihöndlun; ekki einungis
varð sú lækkun ágóði meðlimum stofnananna,
heldur öllum kornframleiðendum í Sléttu-
fylkjunum.
Með því að hveitiverzlunar samtökin
stefndu að auknum gæðum vörunnar—hveit-
isins í Canada—fóru þau fram á lagabreyt-
ingar í sambandi við kornsölulögin og fengu
þeim framgengt. Var sú breyting í því inni-
falin að bannað var að blanda saman mis-
munandi góðu hveiti við hafnarstöðvar vatn-
anna; þetta gerðu þeir sem fyrir samtökun-
um stóðu, þrátt fyrir það þótt þeir með því
móti minkuðu að stórum mun sinn eiginn á-
góða þar eystra.
Þeir voru upphafsmenn að hinum sjálf-
vinnandi prufumæli (sampler), sem nú er lög-
boðinn við allar hveitistöðvar við stórvötn-
in.
Þeir hafa enn fremur komið því til leiðar
að lækka mismuninn á verðinu á því hveiti,
sem selt er áður en það er flutt til járnbraut-
ar og hinu, sem á stöðvunum er selt.
Þessi stofnun, sem starfar í ágóðalausri
samvinnu hefir kornhlöður sem léttir undir
með öllum viðskiftavinum sínum, án tillits til
þess hvort þeir eru meðlimir hveitisamlag-
anna eða ekki. Og félögin hafa æfinlega
skoðað það skyldu sína að vinna fyrir vel-
ferð allra bænda Vestur-Canada í heild sinni,
en ekki fyrir neinn sérstakan hluta landsins.
Aðaltilgangur hveitisamlaganna er
greinilega skýrður í hinum fáu línum, sem
hér fvlgja og teknar eru úr stefnuskrá hinna
canadisku hveitisamlaga:
“Félagið á að vera akuryrkju stofnun til
gagnskiftis aðstoðar; að fullkomna búnaðar-
aðferðir og söluskilyrði og minka kostnað við
kornsölu; að lækka prangaraskap og brask,
óþarfa eyðslu og bruðl og alt óþarft umstrang
í kornverzlun; að auka eftirspurn vörannar,
byggja upp nýja verzlunarmöguleika og auka
no^kun kornvörunnar; að selja kornið beint
og krókalaust og sem reglulegast og sjá um
að það komist þeim í hendur sem þess neyta
með sem minstum kostnaði og léttustum álög-
um og að sjá um að framleiðendumir og al-
þýða njóti sem mests hagnaðar af vörunni.”
Gagnskiftishjálp er hyrningarsteinn sam-
vinnufélaganna og er miklu víðtækari en
kornverzlunin eða hveitisamlögin.
Þess má einnig geta að hveitisamlögin
hafa æfinlega látið sig miklu skifta uppgötv-
anir vísindamanna vorra, sem akuryrkju bera
fyrir brjóstinu og reyna að minka kostnað
framleiðslunnar og eggja til notkunar þess
hveitis er staðist getur veikindi þau, sem
eyðileggja hinar mótstöðu minni tegundir.
Þau hafa einnig hjálpað bændum til þess að
ná í hreint útsæði sem bezt hentar hverju
héraðinu fvrir sig. Þau hafa unnið í félagi
við hagfróða búvísindamenn, bændur, sem
aðeins nota hreint og skrásett útsæði og sér-
fræðinga stjórnanna, bæði fylkja og sam-
bands, til þess að halda við gæðum hins cana-
diska hveitis.
Samkvæmt tillögum hveitisamlaganna
hafa verið framkvæmdar rannsóknir sem
afarmikla þýðingu hafa fyrir Vestur-Canada,
í háskólum hér vestra og í Ottawa; þær rann-
sóknir hafa gert hæfir menn og færir, undir
umsjón þjóðrannsóknar nefndarinnar.
Þrátt fyrir það þótt hið grófara korn sé
aðeins lítill hluti þess sem kornhlöður hveiti-
samlaganna höndla sökum þess að meiri hluti
grófa kornsins er hafður sem fóSur
handa skepnum bænda og tæpur
fjórði hluti þess er fluttur til korn-
hlaSanna. — Já, þrátt fyrir þaS hef-
ir miklu veriS afkastaS af hálfu
hveitisamlaganna í því skyni aS gera
framleiSslu þessa grófara korns
meira arSberandi — fá hærra verS
fyrir þaS bæSi hér í Canada og er-
lendis.
ÞaS er áríSandi aS framleiSslu-
kostnaSurinn geti orSiS bændum sem
léttastur og aS hann sé minkaSur
allstaSar og alt af þar sem og þegar
því verSur viS komiS; þvi aSeins þó
er þaS gott, aS þaS verSi gert án
þess aS dregiS sé úr sómasamlegu
lífsviSurværi á nokkurn hátt; —
meSal bændastéttarinnar t. d. má
ekki gera þaS á þann hátt aS börn
séu látin vinna störf fullorSinna og
króftum þeirra þannig ofboSiS; eSr.
að þau séu látin stjórna vélum vio
vinnu þegar þau ættu aS vera a
skóla. Ekki heldur má þaS eiga sér
staS aS starfslúnar konur eSa mæS-
ur verSi aS vinna úti á ökrum í hjá-
verkum frá öllum innanhússstörf-
um.
Oss hefir oft veriS sagt aS “bóndi
væri bústólpi.” Þeir, sem þau orS
láta sér um munn fara ættu aS gæta
þess aS ofbjóSa ekki þeim stólpa,
þótt sterkur sé. Svo rhörgum og
erfiSuin kjörum er mögulegt aS
hlaSa á hvert bak, aS þaS svigni,
hversu breitt og þrautseigt sem þaS
kann aS vera; og bóndinn hefir
vaknaS til þeirrar skynsamlegu hug-
sjónar aS neita aS bera byrSar allra
annara stétta jafnframt sinni eigin.
En frmleiSslan er einungis einn
hlutinn af starfi bóndans og ef verS.
iS, sem hann fær fyrir framleiSslu
sína er lægra en framleiSslukostn-
aSurinn þá er sala vörunnar þaS sem
allra mestu varSar.
Þess vegna er þaS eSlilegt og
sjálfsagt aS hveitisamlögin hafi lagt
aSal áherzluna á aS sæmilegt verS
fengist fyrir helztu vöruna, sem út
er flutt, hveitiS. AS auka gæSi
hveitisins, aS halda viS hinu góSa
áliti þess bæSi heima fyrir og er-
lendis; aS lækka kostnaS viS höndl-
un þess, alt þetta heyrir til umbót-
um í búnaSi.
En alveg eins og þaS er hagur
canadisku þjóSinni aS vér, getum
flutt til útlanda og selt sem mest af
hveiti voru og komiS því sem hag-
kvæmast á heimsmarkaSinn, alveg
eins er þaS þjóSinni hagur aS þeir,
sem framleiSa þennan nýja auS
hljóti nægileg verkalaun iSju sinnar,
til þess aS þeir sjálfir geti lifaS
sómasamlegu lifi og starf þeirra geti
boriS sig f járhagslega.
Framh.
NÝ—-þægileg bók
í vasa
SJÁLFVIRK
— EITT BLAÐ 1 EINU —
pægilegri og betri bók I vasann.
Hundrað blöð íyrir fimm cent.
Zig-Zag cigarettu-blöð eru búin
til úr bezta efni. Neitið öllum
eftirllkingum.
ZICZAG
Mackenzie King
Maðurinn og afrehsverk hans.
Eftir John Leivis.
(Sig. Júl. Jóhannesson þýddi)
(Framh.)
Þegar vér lesum fréttir um for-
sætisráSherrann, veitum vér því at
hygli aS hann tekur öll viSfangsefni
sömu tökum—tökum námsmannsins.
ÁSur en hann útskrifaSist úr há-
skóla setur hann sér þaS aS hugsa
og skilja hin almennu félagsmál.
Hann lætur sér ekki nægja þá upp-
lýsing og kenslu, sem bækur og
kennarar véita, heldur leitar hann
tafarlaust aS loknu prófi á þá staSi
sem kenna mnnfélagsmálin í lifandi
myndum. Hann fer til “Hull
House” í Chicago og til Passmore
Edwards stofnunarinnar í Lundúna
borg á Englandi. BáSar voru þess-
ar stofnanir heimsfrægar, góSgerSa
og mannvina fyrirtæki. Auk þessa
víkkaSi King sjóndeildarhring sinn
meS því aS ferSast og kynnast per-1
sónulega öSrum þjóSum í þeirra |
heimahögum.
Hann tekur stöSu í þjónustu |
canadisku stjórnarinnar og er henni j
þannig variS—eins og síSar kemur
í ljós—aS viS hana vex honum þekk.
ing og skilningur á hinum flóknu og
margþættu viSskiftum mismunandi
stétta þjóSfélagsins.
Þegar hann hefir girt sig öllum
þessum megingjörSum reynslunnar
fer hann fyrst aS gefa sig viS
stjórnmálum.
Hann hefir aS vísu frá barnæsku
hugsaS um stjórnmál og gert sér
grein fyrir þeim, sérstaklega vegna
þess áhuga er þaS vakti hjá honum
aS lesa og læra sögu afa síns, Wil-
liam Lyon Mackenzies. Fanst hon-
um snemma mikiS til hans koma,
ekki siSur en mörgum öSrum ungum
mönnum. Auk þess hafSi hann
lesiS stjórnvísindi og tileinkaS sér
þau betur en flestum auSnast þann.
ig aS gera sér sjálfstæSa hugmynd
um þaS hverju vert væri aS halda og
hverju hollast aS kasta.
Nú var aS því komiS aS hann
þyrfti aS sýna hvernig hann reynd-
ist þegar á hólminn kæmi. Hann
varS nú aS berjast fyrir þingsæti
sínu á einum þeirra staSa, sem helg-
aSir höfSu veriS eindregnu íhaldi.
En hann gekk af hólmi sigri hrós-
andi.
Hann sat á sambandsþingi í þrjú
ár og var ráSherra í tvö ár; var þaS
þá aSallega hlutverk hans aS skýra
og skilgreina ýmiskonar löggjöf, er
snerti hans eigin deild sem verka-'
málaráSherra.
1 kosningum 1911 beiS hann ósig.
ur þegar Laurier stjórnin féll fyrir
sameinuSum öflum auSvaldsins, er
beittu sér á móti viSskiftasamning-
um og 1917 féll hann aftur.
En hann hætti ekki þeim störfum
og stefnum, sem hann hafSi byrjaS.
Hann varSi tíma sínum til þess aS
rannsaka og reyna aS skilja sem
bezt alþjóSamál verkamanna og
deiluefni þau, er stöSugt risu upp
milli verkamanna og vinnuveitenda.
En þótt hann kæmi víSa viS og
færi svo að segja út um alla veröld,
lét hann aldrei canadisku málin
hverfa úr huga sér; þar var hann
önnum kafinn á ýmsan hátt. Frá
1911 til 1914 var hann formaSur
siSbótafélagsins í Ontario, ritstjóri
mánaSarblaSs frjálslyndra manna
og forstöSumaSur upplýsingaskrif-
stofunnar sem frjálslyndi flokkur-
inn hélt í Ottawa.
ÁriS 1919 var hann kjörinn leiS-
togi frjálslynda flokksins og hóf
hann starf sitt í þeirri stöSu meS
hugarfari og reglusemi námsmanns.
ins, eins og hann æfinlega hafSi gert
í öllu öSru. Hann fann til þess aS
í nýju stöSunni yrSi hann margt
aS læra bæSi i fjármálum og ýmsu
öSru er opinberar framkvæmdir
snerti. Og hann gerSist námsmaS-
ur á ný og lagSi fram alla krafta til
þess aS læra vel og læra rétt. Eg
var honum mjög handgenginn fyrsta
áriS íem hann var leiStogi flokks-
ins og eg minnist þess hversu ein-
íægur og hreinskilinn hann var þeg-
ar hann var aS tala um hversu áfátt
sér væri í ýmsum efnum og hversu
mikil þörf sér væri á aukinni þekk-
jngu og skarpari skilningi.
Hann tók föstum tökum á hverju
vcrakefni eftir annaS og braust í
gegnum þaS meS svo mikilli kost-
gæfni aS enginn getur trúaS nema
þeir fáu, sem um vissu. Og árang-
urinn varS sá aS hann ávann sér
brátt fullkomiS traust bæSi prívat-
lega og opinberlega. Hann náSi
sterkara haldi á flokksbræSrum sín-
um meS degi hverjum og sömuleið-
is þjóSinni í heild sinni. Skýringin
var einföld. Hann hafSi tekiS starf
sitt tökum alyörunnar, einlægninnar
og áhugans; hann hafSi enn sem
fyr gengiS aS verki meS hugarfari
námsmannsins. Hann hefir aldrei
litiS svo á aS námi sínu sé lokiS. Alt
líf hans hefir veriS stöSug skóla-
ganga. Hann er hinn rnikli náms-
maSur allra þeirra mála, sem snerta
þjóS hans og land út af fyrir sig, og
í sambandi og afstöSu við aSrar
þjóðir og önnur lönd. — Hann er
alt af aS læra.
(Framh.)
Richard Beck
Dr. Richard Beck, prófessor viS
háskólatin í North Dakota í Banda-
ríkjunum, er orSinn mikilvirkur
fræSimaSur og mikilsmetinn út-
vörSur íslenzkra bókmenta vestur
þar. Hann hefir, eins og kunnugt
er, ritaS allmargar greinar í íslenzk
blöS og tímarit, og bera þær greinar
vott um mikla þekkingu og hlýleik
í garS íslenzkra fræSa.
Hitt mun íslendingum liérna
megin hafsins síSur kunnugt, aS
próf. Beck hefir nýlega ritaS all-
mikið, sem birst hefir vestra, og hef-
ir hann sent SamtíSinni eftirfarandi
rit:
50 ára minningarrit hins evangel-
isk-lúterska kirkjufélags Islendinga
í Vesturheimi 1885—1935. Er þetta
rit stórfróSlegt og veitir mikla
fræSslu um andlegt líf vestra; þaS
er prýtt mörgum myndum.
tslenzk fornrit og enskar bók-
mentir. Þetta er sérprentun úr Tíma-
riti Islendinga í Ameríku 1934
(16 bls.), og sýnir höf. þar fram
á áhrif íslenzkra fornrita á enskar
bókmentir.
Arthur M. Reeves. Hér er aS
ræSa um ritgerS um Reeves þann,
er hingaS kom meS próf. Willard
Fiske 1879, og er þetta stutt æfi-
ágrip hans og frásögn um ritstörf
Reeves. (Sérprentun úr Almanaki
Ó. S. Th. 1935).
Jón Þorláksson, Icelandic transla-
tor of Pope and Milton. RitgerS
þessi er samin á ensku, og hún er
sérprentun úr mjög þektu tímariti:
The Journal of English and Ger-
manic Philology. í raun réttri er
hér um tvær ritgerSir aS ræSa. Kom
sú fyrri út í tímritinu 1933 og fjall.
aSi um æfiatriSi séra Jóns Þorláks-
sonar, skálds á Bægisá, en sú síSari
kom i janúar 1935, og er hún um
skáldskap séra Jóns.
Enn fremur hefir dr. R. Beck rit-
aS i tímaritiS, The Quarterly Jourml
of úniversity of North Dakota, um
Ólaf konung Haraldsson (Ólaf
helga), AlþingishátíSina 1930 0. fl.,
alt á ensku. /
Sézt af þessu stutta yfirliti, aS
hér er aS ræSa um afkastamikinn
fræSimann, sem ber mikla rækt til
.þjóSar sinnar og menningar. Slíka
menn er oss gott aS eiga viS menta-
stofnanir stórþjóSanna, og sjálfir
hafa þeir þaSan aS ýmsu leyti
gleggri yfirsýn um íslenzka menn-
ingu en þeir, sem alla æfi starfa hér
heirna.—S. Sk.
—SamtíSin.
GULLFORÐI
Bandaríkjamenn hafa undanfarna
mánuSi veriS aS flytja gullforSann,
sem hingaS til hefir aSallega veriS
geymdur i New York og San Fran-
cisco lengra inn í landiS, og eru þaS
stríSsráSstafanir, ef óvinaher bæri
aS ströndum. GullforSinn frá New
York er fluttur 1000, km. frá At-
lantshafsströndinni, eSa til Fort
Knox í Kentucky. San Francisco
gulliS er flutt ennþá lengra, eSa til
Denver í Colorado, 1500 km. frá
Kyrrahafsströnd. I báSum tilfell-
um er gulliS flutt af hersveitum i
brynvörSum skriSdrekum, sem geta
ferðast 70 km. á klukkustund. I
hinum nýju heimkynnum verSur
þaS geymt í rambyggilegum neSan-
jarSarhvelfingum undir gæzlu þús-
und manna hersveitar á hvorum
staS.
1