Lögberg - 20.05.1943, Blaðsíða 1

HELZTU FRÉTTIR
vv
f
f
❖
f
f
f
f
f
f
f
f
f
V
f
❖
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
V
Gestur Oddleifsson
Landnámsmaður í Haga
í Nýja íslandi.
Við áttum eins dags kvnning,
ekki meir.
En geymd er gömul minning
um gestrisni og hlynning.
Svo ágæt endurminning
aldrei deyr.
Um gráan skóg við gengum
góða stund.
Á grænum gljúpum engjum
og götulausum vengjum
við örðugt færi fengum
um forar-sund.
Eg fór á fæti höllum,
fremur seint. —
Á fúafauska-völlum
og furstofna-hjöllum
fór Gestur undan öllum
ætíð beint.
Jafn gervilegur gestur
sem Gestur var
í víking kom ei vestur
til varna og sókna hvesstur;
af köppum kappa mestur —
sem kunnugt var.
Nú er Gestur genginn,
— Góða nótt! —
um grænu gljúpu engin
og götulausu vengin. —
Þeim hvata hvíld er fengin.
— Hvíldu rótt.
F. H. Berg.
Dagur, 18. marz.
*** ♦$» ♦*♦ ♦$► ♦$* ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦
►;♦♦♦♦♦♦♦
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
♦♦♦
f
f
f
f
❖
f
f
♦:♦
♦:♦
♦:♦
f
f
f
f
f
f
f
♦;♦
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
f
♦:♦
f
f
♦:♦
►:♦♦:♦
BARÁTTAN UM ATTU.
Nokkuð á aðra viku hefir stað
ið yfir harðsótt barátta um
Attu milli Bandaríkjanna og
Japana; hafa hinir fyrnefndu
komið þar nýlega allmiklu liði á
land með það fyrir augum, að
ná yfirhöndinni á Kiska, og
hrekja með því Japani á brott
úr Aleutan eyjunum. Síðustu
fregnir herma, að Bandaríkja-
mönnum hafi að mun vegnað
betur en Japönum á þessum
orustuvettvangi, þrátt fyrir afar
óhagstætt veður til sóknar.
♦♦♦■*i
FRÁ
AUSTURVÍGSTÖÐVUNUM.
Þar hefir fátt gerst undan-
farandij er í frásögur sé færandi.
Allharðar rimmur hafa að vísu
átt sér stað í námunda við
hafnarborgina Novorossisk við
Svartahafið, án þess að til úr-
slita orustu hafi komið, þó
Rússum hafi vegnað þar nokkru
betur; á hinn bóginn er mælt
að hernaðaraðiljarnir, hvor um
sig, hafi viðbúnað mikinn á
Orel—Briansk vígstöðvunum, og
að þess muni ekki langt að bíða,
að þar dragi til mikilla tíðinda.
♦ ♦ ♦
PRÝÐILEG
ÞJÓÐRÆKNISSAMKOMA.
Síðastliðið laugardagskvöld,
stofnaði Þjóðræknisdeildin “Brú-
in” í Selkirk til skemtisamkomu
í Lutheran Hall þar í bænum
við góða aðsókn og vandaða
skemtiskrá. Forseti deildarinnar,
Mr. Einar Magnússon hafði sam-
komustjórn með höndum. Ræð-
ur fluttu forseti Þjóðræknis-
félagsins, Dr. Richard Beck. frú
Ingibjörg Jónsson og Einar P.
Jónsson. Páll S. Pálsson skemti
með gamanvísnasöng, en Gunn-
ar Erlendsson var við hljóð-
færið. Mrs. Ágúst Johnson söng
nokkur íslenzk lög við guitar
undirspil, er samkomugestir
nutu mikillar ánægju af. Þau
Dr. S. E. Björnson og frú Marja
Björnson frá Árborg, ávörpuðu
samkomuna nokkrum vel völd-
um orðum.
Að skemtiskrá aflokinni, var
sezt að kaffidrykkju, og rabbaði
fólk saman, eins og gengur og
gerist, þar til komið var fram
undir miðnætti, er það fór að
tínast heim með ljúfar endur-
minningar eftir uppbyggjandi og
ánægjulega samverustund.
♦ ♦ ♦
ÆGILEGT HERMDARVERK.
Herstjórnin í Ástralíu til-
kynti þann 18. þ. m., að á föstu-
dagsmorguninn í vikunni, sem
leið, hefði japanskur kafbátur
sölct áströlsku spítalaskipi örfá-
um mílum undan Queenslands-
ströndum; skip þetta var á ferð
frá Sidnéy til New Guineu, og
hafði 363 farþega, að meðtalinni
skipshöfn innanborðs; skipið,
sem hét Centaur, var með full-
um ljósum, er tundurskeytum
frá óvinakafbátnum var beint að
því, og auðkenni hins Rauða
kross, var einnig að fullu upp-
ljómað; skip þetta sökk innan
þriggja mínútna, og með því
létu lífið 299 manns; svo að
segja alt brezkt og ástralskt
fólk á vegum hjúkrunar- og
h'knarstarfsemi sameinuðu þjóð-
anna; á skipinu voru ellefu
fyrsta flokks hjúkrunarkonur;
komst ein þeirra lífs a{. Þeir
64, sem björguðust af flekum
eftir 36 klukkustunda hrakn-
inga, voru þjakaðir mjög, og
sumir höfðu skaðbrenst við
sprengingu skipsins. Hon. John
Curtin, forsætisráðherra Ástra-
líu, telur Japani með þessu
hermdarverki, hafa framið ský-
laust brot á alþjóðalögum, sem
óhjákvæmilegt sé að refsað verði
fyrir með hinum þýngstu hegn-
ingarákvæðum.
♦ ♦ ♦
FÆR NÁMSSTYRK.
Ritstjóra Lögbergs barst eftir-
farandi tilkynning frá sendi-
herra íslands í Washington, Hon.
Thor Thors, dagsett þann 10
þ. m.
“Mér er ánægja að skýra þér
frá því, að Menntamálaráð ís-
lands hefir nýlega úthlutað hin-
um efnilega unga söngvara Birgi
Halldórssyni, kr. 2400.00 náms-
styrk. Menntamálaráð veitir ár-
lega styrki til íslenzkra náms-
manna erlendis, sem skarað
hafa fram úr og þykja efni-
legir.”
♦ ♦ ♦
SPRENGJUÁRÁSIR FÆRAST
í AUKANA.
Brezkir og Canadiskir flug-
menn hafa látið rigna eldi og
brennisteini yfir Berlín í fjórar
nætur samfleytt, og valdið þar
^geysilegu tjóni á orkuverum og
járnbrauarstöðvum, og kvað Hitl
er nú vera farinn að bera sig all
aumlega vegna þrálátra búsifja
í sjálfri höfuðborg Nazista-klík-
unnar af hálfu sameinuðu þjóð-
anna; ekki minnast menn þess.
að hann tárfeldi, er þýzkar
sprengjuvélar strádrápu konur,
börn og gamalmenni í London
og öðrum brezkum borgum á
árunum 1940 og 1941, og það
í tugþúsundatali.
Þá hafa og Ruhrhéruðin Jeng-
ið sína vöru selda upp á síð-
kastið; hefir loftfloti hinna sam-
einuðu þjóða spr^ngt til agna tvo
stærstu flóðgarðana í Þýzka-
landi, Mohne og- Edger garðana,
og má nú svo að orði kveða, að
mikill hluti Ruhrdalsins sé á
floti til óbærilegs tjóns fyrir
þýzkan iðnað og þýzka her-
gagna framleiðslu.
♦ ♦ ♦
SKIFT UM
RÁÐUNEYTISFORUSTU.
Hinn nýkjörni foringi frjáls-
lynda flokksins í Ontario, Hon.
Hary Nixon, hefir aflagt em-
bættiseið sem forsætisráðherra
fylkisins í stað Hon. Gordons
Conant, sem sagt hefir af sér
vegna breyttrar afstöðu á skipu-
lagningu flokksins; þrír nýjir
ráðherrar, auk hins nýja stjórn-
arformanns, taka sæti í ráðu-
neytinu; þess er getið til, að
Mr. Nixon muni brátt rjúfa
þing og efna til nýrra kosninga;
talið er það líklegt, að hinn
fráfarandi forsætisráðherra
hljóti á næstunni dómaraem-
bætti í hæztarétti Ontariofylkis.
Mr. Hepburn er úr sögunni
sem stendur, og gefur sig nú
við hvítlauksrækt á ný á búgarði
sínum við St. Thomas.
♦ ♦ ♦
FLYTUR RÆÐUR.
Dr. Richard Beck, prófessor í
norrænum fræðum við ríkis-
háskólann í Norður-Dakota, hef-
ir verið valinn til að halda aðal-
ræðuna við skólauppsögn Con-
cordia College í Moorhead,
Minnesota, þ. 31. maí. Mennta-
skóli þessi er ein af helztu æðri
lærdómsstofnunum Norðmanna
vestan hafs.
Dr. Beck verður einnig ræðu-
maður á árslokahátíðum ýmsra
gagnfræðaskóla í Minnesota.
Mikilvœgt starf í bar-
áttunni móti berklunum
Um 10 þúsundir manna mættu
við berklaskoðun síðastliðið ár.
Nákvæmar og yfirgripsmiklar
berklarannsóknir fóru fram hér
á síðastliðnu ári. Skýrslur Sig-
urðar Sigurðssonar berklayfir-
læknis um þessar rannsóknir
munu verða tilbúnar innan
skamms, og verður þá almenn-
ingi skýrt frá niðurstöðum
þeirra.
í samtali við Alþýðublaðið í
gær sagði berklayfirlæknirinn,
að hann gæti ekk-i að svo
komnu máli gefið neinar upp-
lýsingar um niðurstöður þess-
ara rannsókna, en hann gerir
ráð fyrir, við lauslegt yfirlit, að
alls hafi mætt til berklaskoð-
unar í berklastöðinni hér í
Reykjavík á síðastliðnu ári
uppundir 10 þúsund manna.
Berklaskoðuninni hefir verið
hagað þannig, að teknir hafa
verið vinnustaðir' og starfsfólk
þeirra smátt og smátt verið
boðað á berklastöðina til skoð-
unar. Hafa fyrst og fremst ver-
ið tekin skip, aðallega farþega-
skip, skrifstofur, verksmiðjur og
veitingastaðir.
Eins og menn geta rent grun
í er hér um geysimikið starf að
ræða og þýðingarmikið fyrir
allan árangur af hinni
þrotlausu baráttu íslenzku
þjóðarinnar gegn svipu hennar,
hinum hvíta dauða, sem hefir
verið útbreiddari hér en víðast
hvar annars staðar. Á síðari ár-
um, síðan heilbrigðismálastjórn-
in fór að heyja stríðið gegn
berklaveikinni af fullum krafti,
hefir sigið mjög í áttina að
góðum árangri, þó að enn sé
langt í land. Berklaskoðunin
heldur áfram og hefir fjöldi
manna mætt til skoðunar síðan
um áramót.
Alþbl. 11. marz.
♦ ♦ ♦
ALVARLEGT MÁL.
Blaðið Winnipeg Tribune
flutti á laugardaginn fróðlegar
og gagnorðar ritgerðir um kyn-
sjúkdóma í Manitoba. sem því
miður kveður all mikið að um
þessar mundir og sýnast vera
að fara í vöxt; það er engu síð-
ur holt, að þetta alvarlega mál
sé rætt á opinberum vettvangi
en aðrir sóttnæmir sjúkdómar,
sem stofna heilsufari þjóðar-
innar í hættu; en sá ljóður hef-
ir verið á, að fólk, sem af á-
minstum kvilla þjáist, virðíst
veigra sér við að leita læknis í
tæka tíð; þetta má ekki lengur
svo til ganga.
í áminst laugardagsblað af
Tribune, rita þeir F. W. Jack-
son, aðstoðar heilbrigðismálaráð
herra fylkisstjórnarinnar í
Manitoba, og Islendingurinn, Dr.
K. J. Backman, sem er viður-
kendur sérfræðingur í meðferð
kynsjúkdóma, og unnið hefir
sér mikið álit fyrir lækningar á
þeim; báðar eru ritgerðir þessar
hinar þörfustu.
♦ ♦ ♦
SIGURLÁNIÐ FER FRAM ÚR
ÁÆTLUN.
Áskriftum að hinu fjórða
sigurláni Canadisku þjóðarinnar
er nú lokið, og fór það nokkuð
fram úr því, sem hinir bjart-
sýnustu menn höfðu gert sér íj
hugarlund.
Eins og vitað er, var ákveðið
að upphæð sú, sem fram a var
farið, skyldi nema biljón dollara
og tvö hundruð miljónum; þetta
\»ar sú langstærsta lántaka, sem
stjórn landsins nokkru sinni
hafði farið fram á, og var engan
veginn laust við, að mörgum
manninum hrysi hugur við
slíkri feikna fjárhæð; nú hafa
afdrif sigurlánsins leitt í ljós, að
sá ótti var á veikum rökum bygð
ur, því nokkuð á annað hundr-
að miljón dollara seldist af
sigurlánsverðbréfum yfir það
sem fram á var farið í fyrstu.
íbúum Manitoba fylkis var
ætlað að kaupa 75 miljónir doll-
ara í sigurlánsbréfum, en þeir
komu fjárhæðinni upp í 83 milj.
um það er lauk.
♦ ♦ ♦
SKIPI BJARGAÐ VIÐ
SUÐAUSTUR ÍSLAND.
Dagblöðin um öll Bandaríkin
hafa birt frétt frá Reuter í
London þess efnis að brezkur
sjóliðsforingi og fimm íslending
ar hafi bjargað brezku skipi,
sem strandaði við Island, ekki
langt frá Vatnajökli.
Emory E. Land aðmíráll, for-
maður siglingaráðs Bandaríkj-
anna sagði, að björgunin hefði
verið gerð af hinum mesta hetju
skap og dirfsku, sem hlyti að
heilla sérhvern þann sem þekk-
ir duttlunga sjávarins. Brezki
sjóliðsforinginn og íslendingarn-
ir unnu að þessari björgun í
fimm mánuði í illu veðri, og
gerðu fimm tilraiinir til að
koma skipinu aftur á flot áður
en þeim loks heppnaðist það,
hafa sannað að víkingaandinn
lifir ennþá. Það er andi sem
mun veita sigur í stríðinu.
Alþbl. 14. marz.
♦ ♦ ♦
KOLAFRAMLEIÐSLAN.
Svo alvarlegt er viðhorfið til
kolaframleiðslunnar í þessu
landi, að verkamálaráðherra
sambandsstjórnarinnar, Hon.
Humphrey Mitchell, hefir mælt
svo fyrir, að allir þeir vinnu-
færir menn, sem áður hafi unn-
ið í kolanámum, án tillits til
þess hvaða atvinnu þeir nú
kunni að hafa, verði að gefa
sig fram við stjórnarvöld lands-
ins fyrir lok þessa mánaðar,
með það fyrir augum, að hefja
vinnu í kolanámum á ný.
Gullafmœlisborðar
íslendingadagsins
Sem að undanförnu, sendir
íslendingadags nefndin gullaf-
mælisborða til allra, sem dvalið
hafa hér í álfu 50 ár eða lengur,
og eru fæddir á íslandi. Óskar
nefndin eftir, að sem gleggstar
upplýsingar séu gefnar viðvíkj-
andi spurningum þeim, sem hér
fara á eftir, því allar þessar
skýrslur verða vel géymdar, og
koma að góðum notum síðar-
meir.
Skírnar- og ættar-nafn.
Hvar til heimilis?
Hvar fædd(ur) á Islandi?
Hvaða mánaoardag og ár?
Hvar varstu síðast á íslandi?
Til hvaða strandar komst þú
fyrst í Vesturheimi?
Hvar settist þú fyrst að?
Hvaðan fórstu þaðan?
Hvert fórstu svo?
Ert þú gift(ur) eða ógift(ur)?
Ekkjumaður (eða kona)?
Hvaða atvinnu stundar þú?
Nafn eiginmanns eða eiginkonu.
Hvað mörg börn, nöfn þeirra og
aldur.
Aðrar upplýsingar.
Sendið þessar upplýsingar til
Björnssons Book Store
702 Sargenl Ave.
Winnipeg, Man.
Canada.
FRÁ SENDIRÁÐI ÍSLANDS í
WASHINGTON.
Islandi hefir verið boðin þátt-
taka í ráðstefnu Bandaríkja-
manna um matvæli og land-
búnað (Food Conference), er
kemur saman í Hot Springs,
Virginia, þann 18. þessa mán-
aðar*
Islenzka ríkisstjórnin hefir
þegið boð þetta og hefir tilnefnt
eftirfarandi fulltrúa til að mæta
þar fyrir hönd Islands: Thor
Thors, sendiherra, Ólaf Johnson
og Helga Þorsteinsson. Tveir
hinir síðarnefndu eru meðlimir
íslenzku Innkaupanefndarinnar
í New York.
Thor Thors verður formaður
sendinefndarinnar. Ritari nefnd-
arinnar verður Þórhallur Ás-
geirsson, attaché við Sendiráð
íslands í Washington.
Sendiráð íslands í Washington
hefir nýlega flutt skrifstofu sína
frá 3839 Massachusetts Avenue
á 909 16th Street. Bústaður sendi
herra verður áfram á sama stað
við Massachusetts Avenue.
KJÖTSKÖMTUN í VÆNDUM.
Símað er frá Ottawa á mið-
vikudagsmorguninn, að verð-
lagsnefnd matvæla hafi ákveðið
að hrinda í framkvæmd reglu-
gerð um kjötskömtun í Canada
fyrir lok yfirstandandi mánað-
ar; öll ákvæði þessu viðvíkjandi,
eru enn ekki kunn, þó víst sé,
að kjötskamturinrí á mann nemi
frá pundi til hálfs þriðja punds
á viku, eftir því hvort keypt
er beinlaust kjöt eða það gagn-
stæða.
♦ ♦ ♦
MR. KING í WASHINGTON.
Forsætisráðherra Canadisku
þjóðarinnar, Mr. King, kom til
Washington á mánudaginn, til
þess að sitja ráðstefnu með þeim
Roosevelt forseta og Mr. Churc-
hill. Þetta mun vera í þriðja
sinn, sem Mr. King kemur til
funda við þá Roosevelt og Churc
hill í Washington, síðan núver-
andi heimsstyrjöld braust út, í
sambandi við stríðssókn lýð-
ræðisþjóðanna.
Utlendingurinn
Mitt föðurland, er forðum Grettir ól,
þar fjöllin roðar miðrar nætur sól,
þar Atlantshafsins ægi bára rís,
þar örlaganna voldug ríkir dís.
I hlíðum dala hjarðir una á beit,
þar hlær mót sólu dýrðleg fjalla sveit,
þar kveður foss í kaldri hamraþró,
þar kvakar fugl í grænum heiða má.
Eg flutti þaðan frjáls, með unglings þor,
en fremur þung mér reyndust þessi spor;
hér útlendingsins kjörin urðu köld,
þau kannað hafi meira en hálfa öld.
Nú loks mitt hefir lent í friðar höfn
laskað fleyi af æfi hrakið dröfn; í
svo nálgast óðum næðissöm og blíð
nótt, þar sem ríkir eilíf friðar tíð.
Pálmi L.
I