Lögberg - 11.01.1945, Page 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 11. JANÚAR, 1945
♦-----------lögberg------------------------
Geíið út hvern firatudag af
THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjðrans:
BDITOR LÖGBBRG,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
PHONB 86 327
y—-—-—"—■■—■■—-—■■—■■—■■—■■—■■—■■—■■—■■—■■—•■—
Trauát en ekki vantrauát
Það er ekki nema réttmætt og sjálfsagt, að
fundið sé að því, sem aðfinsluvert er; en því
er nú eins háttað um aðfinslurnar og flest
annað, að séu þær eigi bygðar á heilsteyptum
rökum, geta þær orðið beinlínis skaðlegar og
dregið á eftir sér óþægilegan dilk; þær geta
að ástæðulitlu, eða jafnvel að ástæðulausu, vak-
ið tortrygni, þar sem á öllu öðru var fremur
þörf, og skapað sundrung, þar sem hún allra
sízt mátti komast að; eftir því, sem meira er í
húfi og meira liggur við, verða vanhugsaðar
aðfinslur hættulegri.
Aðfinslur, eða hvorki meira né minna en
staðlausar ásakanir, í garð hinna atkvæðamestu
forustumanna sameinuðu þjóðanna, svo sem
þeirra Churchills, Roosevelts, Stalins og Mr.
Kings, hafa engan veginn riðið við einteyming
í seinni tíð, og þær hafa oft komið úr hörð-
ustu átt; það gengur furðu næst, hve mörgum
manninum sýnist veitast það örðugt að átta
sig á því, hve viðhorfið á vettvangi mannfélags-
málanna, er gerólíkt því, sem mannkynið áður
hefir horfst í augu við; því þó stríð og styrjaldir
hafa löngum verið óheillafylgjur mannanna
barna, þó er þetta þó í fyrsta skiptið, sem um
alheimsstríð er að ræða; það virðist því liggja
nokkurn veginn í augum uppi, hve málaforustan
sé margfalt vandasamari nú en endrarnær; að
mistök hafi í einstökum tilfellum átt sér stað,
þarf í rauninni engan að undra; hitt er meira
undrunarefni, að þau skuli ekki hafa verið
fleiri, þegar tekið er tillit til þess, hve í mörg
horn var að líta og við hve ramman var reip
að draga.
Skoðanir brezku þjóðarinnar um afstöðu Mr.
Ghurchills til Grikklands málanna eru, eins og
þegar er vitað, næsta skiptar, og allir hrein-
hugsandi menn finna til sársauka yfir þeirri
harmsögu, sem verið hefir í sköpun á Grikklandi
síðustu vikurnar. En hver er þá í rauninni dóm-
bærari í þeim efnum en Mr. Churchill sjálfur?
Hver er sínum hnútum kunnugastur, segir hið
fornkveðna. Er ekki hugsanlegt, að einnig megi
í áminstu tilfelli, heimfæra þessi sígildu spak-
yrði upp á Mr. Churchill, eins og málin nú horfa
við?
En hvað, sem um áminst mistök kann að
mega segja, dylst þó engum það, að á vett-
vangi hinna risafengnustu átaka, þegar svart-
ast skygði í álinn, var það Mr. Churchill, sem
talaði óbifandi kjark í þjóð sína, og brýndi hana
fram til siíkrar sigurgöngu, sem einstæð mun
verða talin í sögu mannkynsins.
Horfurnar í Bretlandi voru alt annað en
glæsilegar fyrstu tvö árin af núverandi heims-
styrjöld; fyrir talhlýðni og vanrækslusyndir Mr.
Chamberlains, Munich-samninganna illræmdu,
afkvistun tékknesku þjóðarinnar, ásamt mörgu
fleira, var brezka þjóðin hörmulega illa við-
búin stríði; hún hafði lítinn landher og veikan
loftflota; aðal styrkurinn var á sjónum, þótt bet-
ur hefði mátt verið hafa. Og svo kemur Churc-
hill til sögunnar, tekst á hendur ráðuneytis-
forustu, og magnar svo á tiltölulega skömmum
tíma áræði þjóðarinnar og framleiðslu hennar
á öllum sviðum, að þar verður alt undan að
láta; hann verður hinn óumdeildi foringi, sem
þjóðin öll treystir til þess að brjóta á’ bak
brjálæðisöfl Nazismans þýzka; hún treysti hon-
um þá, og hún treystir honum manna bezt
enn til að leiða þjóðina út úr Ragnarökkri
yfirstandandi tíma inn í heiðríkju hins friðaða
framtíðarlands.
Rússneska þjóðin dáir Stalin og treystir hon-
um manna bezt enn. Bandaríkin hlíta með
glöðu geði forsjá Roosevelts, og treysta honum
manna bezt enn; canadiska þjóðin virðir að
makleikum Mr. King, og treystir honum manna
bezt enn; það er traustið, en ekki vantraustið,
sem gerir menn að mönnum og þjóðir að
þjóðum.
Hvar stæðum vér í dag, hvar stæðu mann-
félagsmálin í dag, ef eigi væri fyrir traustan
atbeina þeirra fjögurra forustumanna, sem nú
hafa nefndir verið, og vitaskuld margra fleiri?
í bænum Hot Springs í Virginia ríkinu, stend-
ur yfir þessa dagana fundur í þeim mann-
félagssamtökum, sem ganga undir nafninu “The
Institute of Pacific Relations; forseti þeirra
samtaka er Edgar S. Tarr, lögfræðingur í
Winnipeg; hann komst meðal annars þannig
að orði í ræðu, sem hann flutti í áminstum
bæ:
“Forusta stórveldanna er að bregðast vonum
mannkynsins.” Miða staðhæfingar af þessan
tegund að því, að styrkja stríðssókn sameinuðu
þjóðanna í baráttunni gegn Nazismanum, eða
hvað?
Máli sínu til styrktar, eða frekari áréttingar,
vitnaði Mr. Tarr í einhvern að meira og minna
leyta ímyndaðan ágreining milli Bretlands og
Bandaríkjanna, varðandi stjórnmálin á Italíu,
skoðanamuninn um pólsku málin, auk harm-
sögunnar grísku; aðrar orsakir til ágreinings
meðal stórveldanna, taldi hann auðsætt reiptog
um aukin áhrifasvæði, tilraunir til að ná haldt
á varnarstöðvum, ef til vill langt í burtu, til
heimalands öryggis, ásamt íhlutun um það, að
koma á fót með hinum og þessum þjóðum
stjórnum, er skorðaðar yrði í hliðstæðan ramma
við stjórnarfarslegt fyrirkomulag hinna voldugu
og stóru.
Sameinuðu þjóðirnar þarfnast alls annars
fremur, eins og nú horfir við, en þess, að
dreift sé út á meðal þeirra tortryggnisfræi, er
veikt fái átök þeirra rétt áður en tjaldið fellur
að fengnum fullnaðarsigri í lok síðasta þáttar-
ins.
Skuldbindur Bandaríkin
til alþjóðasamvinnu
í ávarpi sínu til þjóðþingsins í Washington
síðastliðinn mánudag, skuldbatt Roosevelt for-
seti Bandaríkjaþjóðina til virkrar samvinnu á
vettvangi alheimsmálanna, að lokinni yfirstand-
andi styrjöld; áminti hann þjóðina um það, að
ef hún brygðist friðartímaskyldu sinni, ætti
hún það á hættu, að lenda í þriðja heims-
stríðinu; hann ítrekaði fyrri kröfur sínar um
það, að. möndulveldin gæfust upp skilyrðis-
laust, en lét þá skýringu jafnframt fylgja, að
með þessu ætti hann við skilyrðislausa upp-
gjöf óvinaherjanna. Mr. Roosevelt komst meðal
annárs þannig að orði:
“Vér gleymum því ekki hvernig Bretland hélt
eitt uppi vörn á árunum 1940 og 1941, og
hvernig þjóðin, þrátt fyrir hamrammar sprengju
árásir, kom sér upp öflugum lofther og jók svo
hergagnaframleiðsluna, að henni reyndist kleift,
að hefja sókn á hendur óvinum sínum, og tor-
tíma geigvænlegum fylkingum þeirra við E1
Alamein og víðar, tveimur árum seinna.
“Vér gleymum því ekki heldur. hvernig kín-
verska þjóðin hefir í sjö ár staðið af sér villi
mannlegar árásir japönsku herjanna, og kom-
ið þeim víða á kné. ”
“Vörn Rússa við Moskvu og Stalingrad verð-
ur oss einnig ógeymanleg, þar sem fylkingar
Nazista voru höggnar niður sem hráviði. Engu
af þessu getum vér gleymt, né megum heldur
nokkru sinni gleyma.
“Vér megum heldur aldrei í framtíðinni
gleyma þeim beyzka bikar, sem vér höfum orðið
að bergja af — vér þurfum að eiga trausta vini,
sem engu síður vija vinna með oss í einingu
á tímum friðar, en hins geigvænlegasta stríðs.
Bandaríkjaþjóðin hefir í engu brugðist skyld-
um sínum varðandi stríðssóknina, og hún gerir
það ekki heldur eftir að sigur verður unninn
og friður kemst á.”
Mr. Roosevelt dró enga dul á það, að vonir
mannkynsins um varanlegan framtíðarfrið, og
virkar framkvæmdir þar að lútandi, yrðu í
meginatriðum að grundvallast á Atlantshafs
sáttmálanum, og anda Dumbarton Oaks stefn-
unnar, þar sem megin áherzla væri lögð á jafn-
rétti allra þjóða, án tillits til auðlegðar eða
höfðatölu.
Þaö skal þakkað sem
þakka ber
Þegar herra Guðmundur Hlíðdal, póst- og
símamálastjóri íslands, heimsótti Winnipeg fyr-
ir nokkrum dögum, leit hann snöggvast inn á
skrifstofu Lögbergs, og fékk blaðinu til birt-
ingar íturhugsaða og gagnmerka ritgerð eftir
sig, er nefnist “Þróun pósts og síma á tímabil-
inu 1874—1944. Er ritgerðin nú birt hér í þessari
viku.
Eins og ritgerð þessi ber ljóslega vitni um,
gengur það kraftaverki næst hve þróunin á
áminstum sviðum hefir fært út kvíar, þrátt
fyrir fólksfæðina, og að mörgu leyti oft og
einatt næsta örðugar aðstæður; að því er
greinarhöfundi segist frá, er hér um að ræða
“örlítið yfirlit yfir þróun pósts og síma á þeim
70 árum, sem liðu frá því að ísland fékk sér-
staka stjórnarskrá og þangað til það varð sjálf-
stætt lýðveldi í annað sinn.”
Vér teljum það víst, að Islendingum vestan
hafs, sem jafnan telja það meðal sinna fegurstu
hugðarefnia, að fylgjast með risavöxnum fram-
förum íslenzku þjóðarinnar, þyki í því nokkur
fengur, að kynna sér ámdnsta ritgerð, og að
þeir, engu síður en Lögberg, verði hinum góða
nýársgesti vorum að heiman, þakklátir fyrir
hugulsemina.
Kveðja til veátur-
íslenzkra T emplara
Eftir prófessQr Richard Beck
Kæru félagssystkin!
Eg harma það mjög, að kring-
umstæður leyfa mér eigi að verða
við tilmælum ykkar um að sitja
þennan árlega mannfagnað ykk-
ar, og gleðjast með þeim hætti í
góðum hóp ættmenna, vina og
samherja í baráttunni fyrir göf-
ugum og mikilvægum málstað.
Hafði eg einnig sérstaka ástæðu
til þess að óska þess að geta á-
varpað ykkur á þessari afmælis-
hátíð, því að eg á að flytja ykk-
ur hjartahlýjar og bróðurlegar
kveðjur og óskir samherja okk-
ar, bræðra og systra heima á ís-
landi.
En eins og þið munið, sýnduð
þið mér þá tiltrú og þann sóma.
er eg fór í íslandsferð mína
síðastliðið sumar, að fela mér
bréflegar kveðjur bæði frá Stór-
stúkunni í Manitoba og Norð-
vesturlandinu og íslenzku stúk-
unum í Winnipeg til Stórstúku
unnar á íslandi og íslenzkra
Templara almennt. í bréfi til mín
frá Stórtemplar okkar, Arinbirni
S. Bardal, er fylgdi kveðjunni til
Stórstúkunnar íslenzku, komst
hann svo að orði í ljóði:
“Berðu kveðju, vinum vorum,
vertu okkar sendibréf.”
í þeim anda reyndi eg að
túlka góðhug og ræktarhug ís-
lenzkra Templara vestan hafs
til félagssystkinanna austan Atl-
anfsála. Flutti eg kveðjur Stór-
stúkunnar hérna megin hafsins
og íslenzku stúknanna hér í borg
á fyrsta fundi Stórstúkuþings-
ins, sem haldinn var á Akureyri,
og hófst þar mánudaginn 26.
júní. Var það fjölmertnt og um
allt hið virðulegasta, enda var
það háð á hinum merkustu tíma-
mótum í sögu Góðtemplararegl-
unnar á íslandi, því að hún átti
60 ára afmæli á síðastliðnu ári,
og hefir á því tímabili unnið
margþætt og nytsamt starf í
þágu þjóðarinnar. En jafnhliða
því að eg flutti Stórstúkunni og
íslenzkum Templurum kveðjur
vestur-íslenzkra félagssystkina
þeirra og Vestur-íslendinga í
heild sinni, lýsti eg einnig í
megindráttum meir en hálfrar
aldar starfi íslenzku stúknanna
hérlendis og lagði áherzlu á það,
að þrátt fyrir margvísleg vand-
kvæði líðandi tíðar og aðra örð-
ugleika, héldu íslenzkir Templ-
arar hér vestra ennþá hátt og
drengilega á lofti hugsjónum
Góðtemplarareglunnar og ynnu
að því marki af heilum huga og
af fremstá mætti. Eg flutti einnig
kveðjur frá íslenzku stúkunum
hér og sagði frá starfi þeirra á
fjölmennum samkomum stúkn-
anna “Framtíðin” (minni gömlu
stúku) og “Einingin” í Reykja-
vík.
Var þessum kvðjum héðan að
vestan tekið með miklum fögn-
uði, bæði á Stórstúkuþinginu og
á samkomum umræddra stúkna,
en ýmsir tóku til máls á öllum
þessum stöðum, vottuðu þakkir
sínar fyrir góðar og bróðurlegar
kveðjur og fyrir starf íslenzkra
Templara í landi hér og samúð
með þeim í framhaldsstarfinu að
sameiginlegum hugsjónum. Má
þar fyrstan telja Stórtemplar Is-
lands; herra cand. theol. Krist-
inn Stefánsson, er fól mér til
fyrirgreiðslu faguryrt ávarp frá
Stórstúku Islands til Stórstúku
Manitoba, er eg hefi beðið bróð-
ur minn, Jóhann T. Beck, prent-
smiðjustjóra, að framvísa til Stór
templars í fjarveru minni. Var
mér jafnframt falið að flytja
íslenzku stúkunum hér innileg-
ar kveðjur og heillaóskir með
kærri þökk fyrir hlýjar kveðjur
þeirra. Er mér mikil ánægja að
því að flytja ykkur, félagssyst-
kinum mínum, þær kveðjur heim
an um haf. Vinur okkar og sam-
herji árum saman, Pétur Sig-
urðsson kennimaður. sem vinnur
ötullega að bindindismálum og
öðrum menningarmálum, bað
mig einnig að flytja stúkunum
hér hugheilar kveðjur og bless-
unaróskir þeirra hjóna, með
þakklæti fyrir gömul kynni; hið
sama gerði annar gamall og góð-
ur samherji okkar, Hálfdán
Eiríksson kaupmaður, formaður
félags Vestur-íslendinga í
Reykjavík; er mér kært að flytja
ykkur kveðjur beggja þessara
ágætu Reglubræðra okkar.
Annars yrði það of langt mál,
ef telja ætti með nafni alla þá,
er báðu mig að flytja ykkur
kveðjur sínár. Alstaðar á íslandi
var mér tekið opnum ástarörm-
um, og er mér í því sambandi
bæði ljúft og skylt að taka það
fram, að íslenzkir Góðtemplarar
gerðu sér alveg sérstakt far um
að sýna mér persónulega, og
sem félagsbróður sínum og tals-
manni ykkar, vinsemd og sóma,
svo sem með því að bjóða mér
sem heiðursgesti við setningu
stórstúkulþingsins, með fjöl-
mennu, virðulegu og með öllu
ógleymanlegu skilnaðarsamsæti
í Reykjavík, og með því að
sæma mig og konu mína fögr-
um og ríkulegum gjöfum. Fyrir
allt þetta er eg óumræðilega
þakklátur, en í þeirri ástúð
reglusystkinanna heima í minn
garð veit eg, að einnig kemur
fram djúpstæður góðhugur
þeirra til félagssystkynanna
hérna mégin hafsins.
I kveðju sinni til Stórstúku
Manitoba kemst Kristinn Stefáns
son stórtemplar svo að orði, að
þrátt fyrir margvísleg vand-
kvæði, sem af stríðinu stafa og
því fylgja, standi Góðtemplara-
reglan á íslandi að vissu leyti
á sterkari fótum en nokkru sinni
ðður. Eg get borið því vitni, að
þau ummæli eru á góðum rök-
um byggð, því að bæði er það
að Góðtemplarareglan íslenzka
á mikil ítök með þjóðinni og
einnig stórann hóp áhugasamra
og einlægra starfsmanna og
kvenna á að skipa. Spáir það
góðu um framtíð hennar og starf,
enda á hún þar, sem í öðrum
löndum, ærið og þarft starf að
vinna.
Mætti gott dæmi hennar verða
okkur, íslenzkum templurum
vestan hafs, áminning um skyld-
ur okkar við hugsjónir Regl-
unnar og það land, sem við bú-
um í, og hvatning til dáða og
framsóknar. Sendi eg ykkur svo
að lokum nýárskveðjur mínar í
bjartsýnum eggjunarorðum
skáldsins:
“Templara-sveit!
vertu trú, vertu sterk, vertu
trygg við þín heit!
Berðu ægishjálm prúð
yfir aðköst og níð,
afli kærleikans knúð
alla komandi tíð!
Og þú h'lýtur, þú hlýtur að sigra
um síð!”
Hin síðaáta sumarrós
Eftir S. B. BENEDICTSSON
Eg gekk út í lundinn og litaðist
um. Það var haust þegar grös-
in voru farin að sölna og blóm-
in að deyja. Eg stanzaði í ein-
um fögrum rósarunn og litaðist
um. Sá eg þá hóp af blómum,
sem voru dáin — höfðu ekki
þolað haustnæðinginn og nætur-
frostin. En þá kom eg auga á
eina bláfjólu, sem stóð þar fögur
og tignarleg.
“Þú stendur þá hér ein, fjóla
mín, mitt í dánarreit blómanna,
og ert enn fögur og tignarleg,
þó hár þitt sé farið að grána.”
“Já, eg er hér enn, en nú mun
farið að líða á ævi mína. Senn
fer eg og kem ekki aftur.”
“Átt þú þér þá ekki upprisu
von? Kemur þú ekki aftur að
vori?”
' “Þú spyrð barnalega. Að
sönnu vex eg á ættaróðali, en
alt líf er skilyrðum bundið. Þau
helztu eru jar^vegur, sól og regn.
En á meðan þessi garður verður
ekki fyrir neinum sérstökum
skakkaföllum, býst eg við að þu
sjáir hér fjólur að vori, ef þú
lítur hingað. Það gleður mig á-
valt að sjá mannlegt auga gefa
mér gaum, því við, blómin, er-
um hér til að auka gleði lífsins.
Og það er okkur eins mikil gleði
að gleðja mannsaugað, eins og
hún gleður okkur, aðdáun vkkar
mannanna.”
Svo kvaddi eg fjóluna með
tárvot augu, því eg bjóst ekki
við að sjá hana aftur. Eg hvarf
heim, og hugsaði um hverfulleik
lífsins, sorgina og söknuðinn, sem
altaf á í skiftum við gleðina, og
hrifningu yfir því fagra og góða.
Fáum dögum síðar varð mér
reikað á þenna sama stað. Sá eg
þá að hún fagra fjólan mín, var
fallin, hafði hnigið að rót síns
ættaróðals, og lá þar liðið lík.
“Rósirnar fölna, blöðin blikna,
brusið og gleðin skiftast á
við sorg og tár, eg sjálfur vikna,
er svona tíðin breytast má.”
Svo leið langur, kaldur vetur
— sólin hækkaði á lofti. Grasið
reis úr moldinni, og rósirnar
voru að byrja að þroskast á ný.
Upprisa lífsins var að verða nýr
virkileiki, ný opinberun. Ástin
til lífsins var vöknuð á ný. Vet-
urinn hafði skerpt — en ekki
deytt lífslöngunina.
Nú var mér forvitni á að sjá
og fagna hinu nýja lífi, svo eg
gekk í blómreitinn, sem eg hafði
heimsótt árinu áður. Sá eg þar
komna aðra fjólu, á sama stað
og hin var.
“Þú ert komin aftur, Fjóla
mín. Upprisan er þá til — gleði-
legur virkileiki.”
(Frh. á bls. 5)
FJÖLSKYLDU
STYRKURINN
Mikilvœg skilaboð til foreldra
Þann 1. júlí, 1945, eða því sem næst, byrjar
sambandsstjórnirl í Ottawa greiðslur sam-
kvæmt hinum nýju fjölskyldustyrks lögum.
Ef fæðing einhvers af börnuim yðar hefir
ekki verið skrásett hjá Vital Statistics deild-
inni, er nauðsynlegt að gera það strax, því
að öðrum kosti geta greiðslur dregist.
Vindið að þessu bráðan bug!
Dragið ekki á langinn; það er yður í hag,
að sinna þessu umsvifalaust. Séuð þér í vafa
um skrásetningu barna yðar skuluð þér
skrifa Department of Health and Public
Welfare, Vital Statistics deildinni í Winnipeg;
látið fylgja nafn, fæðingardag og fæðingar-
stað hvers barns, ásamt nöfnum foreldra.
Þóknun fyrir þessar eftirgrenslanir er smá-
vægileg.
Department of Health and Public Welfare
HON. IVAN SCHULTZ, K.C., Minister