Lögberg - 06.12.1945, Blaðsíða 2

Lögberg - 06.12.1945, Blaðsíða 2
2 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 6. DESEMBER, 1945 Spádómsorð Kaj Munks í blaðinu “Frit Danmark” birtist eftirfarandi g r ein, eftir P. H. Blicher Winther, skólabróður Kaj Munks, í tilefni af því að þá var liðið ár, síðan þessi mikli andans jöfur og frelsis vat&myrtur. En það hrottaverk hinna fullkomnu siðleysingja gerðist 5. janúar í fyrra. Séra Winther er prestur í Færeyjum. — Kaj Munk varð ein af hinum dýrustu fórnum ættjarðar okk- ar, sem færðar voru til þess, að Danmörk yrði frjáls á ný. Eg hygg, að öll þjóðin skilji, hvers v i ð höfum misst með þeim manni, og okkur sem þekktum hann og þótti vænt um hann, mun finnast þegar við komum heim aftur, að við komum til fá- tækari Danmerkur eftir það að við hlúum að gröf hans. “Frit Danmark” hefir beðið mig að skrifa nokkur endurminningar- orð um hann af því að eg var einn af beztu og nánustu vinum hans. En nú, er eg hefi tekið þennan í hönd, finnst mér eins og þetta sé mér ógerningur; — minningarnar eru mér of kærar og nánar til þess að birta þær, að mér finst — og auk þess mundu þær aðeins staðfesta þá mynd, sem við öll höfum af þessum undursamlega logandi, hjartheita, gáfaða móðurástjarð- arríka og trygga manni, sem hann var. — Eg vil heldur láta hann sjálfan tala, því að ég er viss um, að sjálfur mundi hann ekki hafa amast neitt við því, að eg birti hér bréf frá honum, sem ég fékk á stúdentsárunum — eða nánar tiltekið 23. janúar 1922. Það hljóðar þannig: Undursamlega fagur er dag- urinn; ég er hress.og líður vel. í gær var eg veikur; en í dag er eg heilþrigður, og hvað maður finn- ur þá til náðargjafar góðrar heilsu í allri sinui fyllingu og ríkdóm, þegar baktjaldið er hið illa víti nýafstaðins sjúkdóms. Undursamlega fagur er dagur- inn, sólstafaður, frosttær og vetrar heiður. Og nú hefi ég ver- ið í Garnisons-kirkjunni hjá ræðunnar mikla meistara, máske þeim mesta, sem Danmörk hefir nokkurntíma átt. — Hann hafði valið fallega sálma, og góða og heillandi prédikun hélt hann. Dýpt og innileg alvara, ljóð- ræna og og siðgöfgilegt þrek, smæð, trú og gleði, þetta ein- kennilega safn hverfimynda og hugmynda, er hann sýnir, án þess að verða þó nokkurn tíma þreyt- andi, — sem hann notar til að hrista mann í hvert skifti, sem doðinn færist í mann. Og beint á móti mér sat — einn í sinni stóru stúku — konungur Dan- merkur, Islands og Vinda, karl- mannlegur og teinréttur, hreinn Dani, eins og hann vildi að við hinir værum líka. Og þegar pré- dikunin var á enda og blessun hafði verið lýst yfir söfnuðin- um, og þegar eg á síðustu stundu v a r að komast að vagninum, kom Kristján konungur, hár og mildur, brosti og horfði lengi á hvern og einn, en síðast á mig, sem stóð næst vagninum; hurð- inni var smellt að stöfum og svo rann konungsvagninn af stað, en þeir viðstöddu flýttu sér að taka ofan, — vagninn rann á- fram, með sína konunglegu byrði, einn mann í aftursætinu, eins og konungi sæmir, brosandi, eins og dönskum konungi sæmir. Æ, nú veit ég það, að hann er nauða-líkur Valdemar mikla. Hvað hann Kristján konungur hefði verið hraustur og hugdjarf- ur í orustu! Drottinn minn, að hann eigi að deyja ellidauða! En lengi, lengi skal hann enn lifa, og hönd hans skulum við taka fast í, þegar að því kemur að hann þurfi að sækja um em- bætti. Nei, lífið er þess vert að því sé lifað, svo lengi sem maður á heilsuna, og Danmörk konung sinn. — Og svo er margt fleira gott til. Sjáðu til, við eigum hvorn annan, þú og eg. Vera má að dagleg umgengni okkar gengi upp og niður. Fyndnin okkar verður gatslitin um of, þrákelknin of ergileg. En þetta eru þó aðeins stundar fyrir- brigði, sem hagga ekki við þeirri staðreynd, að þú og eg eigum hvorn annan. Hversu margar góðar stundir höfum við ekki hjalað og gengið saman? — og eigi er það síður mér unun, er eg hugsa til ættjarðarástar okkar og konungshollustu. Þrátt fyrir allt, þá hvíslar meðvitund mín því að mér, að fyrir Guðs náð séum við ekki meðal þeirra lök- ustu meðal æskufólks Danmerk- ur. í minni kýttu sál brennur eitthvað af hinum helögu eldum hugsjónanna, st'undum eins og logi, sem bærist fyrir súgnum, stundum aðeins sem glæða í ösk- unni, en brennur þó, og liggur við að mér finnist að eg megi bera svo bjarta von til framtíð- arinnar, að hann slokkni aldrei. Þær tilfinningar, sem við höf- um virt og teljum heilagar, vilj- um við aldrei svíkja, hvar sem lendir. En þá höfum við líka eitthvað að lifa fyrir. Og þá sé eg í nýju ljósi þessi orð: Hvort heldur vér lifum eða deyjum, þá erum við drottins. Það eitt, að einhverstaðar úti í sveit, hvort heldur er á prestsetri eða í húsmannshreysi, lifir maður, sem er hugsjóninni trúr, það er svo mikils virði, að vel er þess vert að lifa fyrir það. Og máske manni leyfist einhverntíma að fá sígrænan krans píslavættis- dauðans; — ég á víst hægt með að eignast hann. Ójá, látum okk- ur trúa á dýpri framtíð, en nú- tíðin hefir verið okkur. Þrátt fyrir höfuðverk, vonleysi yfir náminu og tómleika hversdags- leikans vil eg þó ekki missa lífs- ins; því ef sá dagur kæmi að há- sæti híristj&ðs konungs riðaði, þá þarf eg á lífinu að halda til þess að styðja hásætið. Hvort það stoðar eða ekki veit eg ei, en það veit eg að ekki stoðar að láta ógert, að vera dauður án dáðar; og þessi neikvæða vitund varpar gullnum sólargeisla hins jákvæða yfir framtíð mína. Nú ber manni að lifa. Og þó eg ætti að deyja, og deyja fljótt, gott og vel! Ef Guð er ekki til þá er lífið þó vonlaust þrátt fyrir allt, og þá gerir minnst þó ég deyi. En sé guð til þá er líf mitt í hendi hans, og fari þá um mig sem fara vill. Eg veit að allt verður þeim til góðs, sem elska hann. Og svo bið eg hann aðeins um getuna til að elska hann af hjarta. Látum svo líf- ið færa mér þá gleði, sem hættu- leg er eða erfið, og sem á auðvelt með að gera mig hégómagjarn- an yfirborðsmann, ástfanginn af nútímanum og því sem hans er. Og látum lífið færa mér raunir, þungar og djúpar, svo að hjarta mitt blæði og stirðni, en sem geta gert mig djúphuga og þögl- an — sem geta gert mann úr hversdagslegum manni. Lát lífiðJ gefa mér það, sem ég þrái mest, að gefa mér í staðinn svartlokk- aða sorgina að fylgikonu. Vilji guð aðeins hjálpa mér til að taka réttlega því, sem hann læt- ur mér að höndum bera, þá veit eg að það ber ávöxt, og þá get eg lofað hann fyrir það. Og þá er takmarkinu náð. --------Já, þannig var Kaj Munk, bætir séra Winther við. Látum þetta merkilega spádoms- ríka bréf geymast til minningar um hann, hér í “Frit Danmark.” Vissulega varð ávöxturinn af lífi hans ríkulegri en nokkurn gat grunað, þegar hann festi þessar sunnudagshugleiðingar sínar á pappírinn; en fyrir okkur, sem þekktum hann, ljómar gegnum söknuðinn hin dýrlega vissa um, að nú hafi hann náð takmark- inu. —Fálkinn. Byggingaframkvsemdir ríkisins Stórfeldari framkvœmdir árið 1945 en á nokkru öðru ári fram að þessu. * * Byggingaframkvæmdir hins opinbera hafa á yfirstandandi ári, verið meiri en nokkru sinni. Verður byggingakostnaður þeirra húsa sem nú þegar er lokið og þeirra sem ennþá eru í smíðum, nálægt 2?—28 miljónir króna. Af byggingunum eru þessar helztar: Fæðingadeild Land- spítalans, viðbygging við Klepps- spítalann, gagnfræðaskóli í Reykjavík fyrir 500 nemendur, gagnfræðaskóli á ísafirði fyrir 100 nemendur, húsmæðraskólar á ísafirði, í Hafnarfirði, Borgar- firði og Akureyri, barnaskólahús í 5 hreppum, leikfimihús, sund- hallir og sundlaugar á fjölmörg- um stöðum, verkamannabústaðir í 5 kaupstöðum og kauptúnum, Þjóðleikhúsið, og læknisbústað- ir, prestsseturshús og kirkjur, víðsvegar um land. Hefir húsameistari ríkisins, Guðjón Samúelsson, látið Þjóð- viljanum í té eftirfarandi upp- lýsingar um þessar bygginga- framkvæmdir: Á yfirstandandi ári hafa bygg- ihgaframkvæmdir á vegum þess opinbera verið meiri en á nokkru öðru ári, og hefðu þó fram- kvæmdir orðið enn meiri, ef næg- ur vinnukraftur hefði verið fyr- ir hendi. Sérstaklega hefir skort- ur á faglærðum mönnum, aðal- lega múrurum, verið tilfinnan- legur, og tafið mjög allar fram- kvæmdir, og virðist mjög aðkall- andi að fjölga mönnum í hinum ýmsu greinum byggingaiðnað- arins, því þótt fólk hafi peninga til að byggja fyrir, vantar fag- menn. Þær byggingar, sem unnið er að á vegum þess opinbera á yfir- stancfcindi ári, og uppdrættir h^fa verið gerðir að á teiknistofu húsameistara ríkisins eru eftir- farandi: Sjúkrahús: Á Patreksfirði fyrir 21 sjúkl- ing, ásamt starfsfólki, verður fullgerður um áramót. Á Akra- nesi fyrir 25 sjúklinga og starfs- fólk, verður sennilega lokið næsta haust. Viðbygging við Kleppsspítala fyrir 40 sjúklinga, ásamt íbúðarhúsum fyrir 24 hjúkrunarkonur og starfsfólk. unnið er við að steypa upp spítal- ann og íbúðarhúsin. Fæðinga- deild Landspítalans fyrir 54 sængurkonur, ásamt íbúðum fyrir hjúkrunarkonur og ljós- mæður, ennfremur heimavistir fyrir ljósmóðurnema, þar sem þarna er einnig ljósmæðraskóli. Byggingin verður komin undir þak í næsta mánuði og fullgerð haustið 1946. Læknisbústaðir: Að Vífilstöðum, tvær íbúðir, er komið undir þak. Að Eyrar- bakka, komið undir þak. Að Hofsós, verið að steypa upp. Að Egilsstöðum, tvær íbúðir ásamt sjúkrahúsi fyrir 8—10 sjúklinga. Byggingunni verður lokið um næstu áramót. Að Flateyri, er að verða lokið. Að Selfossi, er að verða lokið. Að Egilsstöðum, dýralæknisbústaður, sem er að verða lokið. Prestsseturshús: Hallgrímssókn, í Reykjavík, verður lokið um áramót. Að Hvammi í Dölum, verður lokið um áramót. Á Hvanneyri, verið að byrja á byggingunni. Að Miklabæ, komið undir þak. Að Kvennabrekku, komið undir þak. Að Bjarnarhöfn í Hornafirði, að mestu lokið. Að Torfastöðum, verður lokið í næsta mánuði; þar eru líka bygð útihús (fjós og hlaða). Að Valjófsstað, er að verða lokið. Gafnfræðaskólar: í Reykjavík fyrir 500 nemend- ur, vinna hafin við grunninn. Á ísafirði, viðbygging fyrir 100 nemendur, er að verða tokið. Húsmæðraskólar: Á ísafirði, með heimavist fyrir 34 nemendur og er byggingin komin alllangt áleiðis. í Hafnar- firði, með heimavist fyrir 34 nemendur, byrjað er að grafa. I Borgarfirði með heimavist fyrir 34 nemendur, búið að steypa upp bygginguna. Á Akureyri, verður tekinn í notkun nú í haust. Barnaskólar: Á Blönduósi, 4 kenslustofur með tilheyrandi, ásamt leikfimi- sal. Verið að steypa upp bygg- inguna. í Grindavík, 4 kenslu- stofur með tilheyrandi, ásamt íeikfimisal, búið að steypa neðsta gólf. Á Sauðárkróki, 4 kenslu- stofur með tilheyrandi, ásamt leikfimisal, byrjað að grafa fyr- ir byggingunni. Á Selfossi, 3—4 kenslustofur ásamt leikfimihúsi, er að verða lokið. Á Þórshöfn, 3—4 kenslustofur, er verið að steypa upp. í Villingaholtshreppi heimavistarskóli fyrir 12—16 nemendur, undirstöður steyptar. Á Hellissandi, 3—4 kenslustofur, er að verða lokið. í Bolungarvík, 3—4 kenslustofur, er að verða lokið. I Leikfimihús: 1 Stykkishólmi, búið að steypa upp húsið. í Grundarfirði, er verið að ljúka byggingunni. í Breiðdalsvík í Breiðdal, verið að steypa húsið. í Borgarhafnar- hreppi, komið undir þak. Á Laug- arvatni, er að verða lokið, stærð salsins 12x25. I Öræfum, er að verða lokið. Sundhallir: í Laugarvatni, áföst við leik- fimihúsið, stærð sundhallar og ^■ ■cfimihúss ca. 600 ferm. er byggingu að verða lokið. Á Isa- firði, áföst við leikfimihúsið, stærð sundhallar og leikfimihúss ca. 670 ferm, og er byggingu sundhallarinnar að verða lokið. Á Seyðisfirði, stærð byggingar er ca. 300 ferm. og er verið að steypa hana upp. Að Búðum í Fáskrúðsfirði, stærð byggingar ca. 200 ferm. og er byggingu að verða lokið. Opnar sunðtlaugar: í Ólafsfirði, stærð þróar 8x25 m. er þegar tekin í notkun. Á Patreksfirði, stærð þróar 8x25 m., er þegar tekin í notkun. Á Kol- viðarnesi, stærð þróar 8x25 m., unnið að byggingunni. Að Laug- arlandi í Hörgárdal, stærð þróar 8x25 m., unnið að byggingunni. Á Skagaströnd, stærð þróar 5x 12.5 m., unnið að byggingunni. í Lundarreykjadal, stærð þróar 5x12.5 m., unnið að byggingunni. Að Klúku í Bjarnarfirði, stærð þróar 8x25 m., unnið að bygg- ingunni. V erkamannábústaðir: Húsavík, Neskaupstað, Kefla- vík, Hafnarfirði, Reykjavík. Kirkjur: Að Melstað, byggingin langt komin. Að Staðarstað, verki lok- ið. Að Hellum, verki lokið. Að Vaðmúlstöðum, verið að ljúka byggingu. Að Reyni, unnið að byggingu. Kór Hallgrímskirkju í Reykjavík, verður byrjað að grafa á næstunni. Aðrar byggingar: Arnarhvoll og hæstiréttur, ver- ið að steypa neðsta gólf. Hegn- ingarhúsið, unnið hefir verið að gagngerðum breytingum á því. Vinnuhælið að Litla Hrauni, unnið hefir verið að gagngerðum breytingum á því. Bakhúsi við Mentaskólann, breytt í skólahús. Þjóðleikhúsið, unnið er að því að klára bygginguna. NÝJAR BÆKUR BÆKUR FRÁ ISAFOLDAR- PRENTSMIÐJU. Á vegum ísafoldarprentsmiðju h.f. eru þessar bækur nýkomnar út: “Blessuð sértu sveitin mín,” eftir Sigurð Jónsson skáld á Arnarvatni. Eru þetta gömul og ný kvæði, og eru sum þeirra landfleyg, eins og t.d. “Fjalla- drotning móðir mín” o. fl. kvæði. Bókin er um 150 bls. að stærð. “Svart vesti við kjólinn” heita smásögur eftir Sigurð B. Grön- dal. Eftir Sigurð hafa áður kom- ið út fjórar bækur: “Glettur,” ljóð, 1929; “Bárujárn,” sögur, 1935 og ‘“Skriftir heiðingjans,” sögur, 1935. Sögurnar í þessari bók heita: Svart vesti við kjól- inn, Þjófur, — eða hvað? Reitt hænsni, Það hljóp drengur inn í eldinn, Eitt hús er brunnið, Dutlungar, Frúin hefir orðið, Whisky af annari hæð, og loks Tveir syngjandi fuglar, sem er lengsta sagan í bókinni. “Davíð og Díana” heitir stór skáldsaga eftir Florence L. Bar- cley í þýðingu Theódórs Árna- sonar. Eftir Sigrid Boo, hina vinsælu norsku skáldkonu, sem hlaut miklar vinsaéldir hér á landi fyr- ir bókina “Við, sem vinnum eld- hússtörfin,” er nýútkomin skáld- saga, sem heitir “Lífsgleði njóttu.” Axel Guðmundsson þýddi bókina, og er hann kunn- ur að vandvirkni og smekkvísi við þýðingar. “Strokudrengurinn” h e i t i r drengjasaga, eftir Paul Askag, en Sigurður Helgason barna- kennari og rithöfundur hefir þýtt bókina. Nafn hans nægir til þess, að ekki þarf að efast um gildi hennar. Bókin er sérstak- lega spennandi og skemtileg og gefur manni góða innsýn í sænska drengjalífið, ef svo mætti að orði kveða. Þa<£ er á allra vitorði, að Sigurður Helgason er ágætur rithöfundur, og ekki er hann síðri við þýðingarnar á barnasögunum erlendu. Það er því óhætt að fullyrða, að bókin er hin bezta á síðnu sviði og sér- lega vönduð að öllum frágangi. Bókin er prýdd mörgum fall- egum og skemtilegum myndum. SÓLBRÁÐ. “Sólbráð” heitir ný ljóðabók eftir Guðmund Inga Kristjánson skáld að Kirkjubóli í Önundar- firði. Guðmundur Ingi er ungur maður, en þó landsþektur fyrir ljóð sín. Hann er kunnastur fyr- ir kvæði, sem hann hefir ort um sveitirnar og dagleg störf til sveita. Guðmundur er bjartsýnn í ljóðum sínum og finnur 'gleði og fögnuð í hinum fábreytileg- ustu störfum og hlutum. Eftir Guðmund kom út ljóða- bókin “Sólstafir” 1938, en í þess- ari nýju bók hans kennir fleiri grasa en áður, sjóndeildarhring- urinn er orðinn víðfeðmari og yrkisefnin fjölbreyttari. Snælandsútgáfan gefux bók- ina út. MEINLEG ÖRLÖG. i Menningar- og fræðslusam- band alþýðu hefir sent frá sér bók eftir W. Somerset Maugham, er nefnist “Meinleg örlög.” Þetta eru fjórar sögur frá Aust- urlöndum: Regn, Sporin 1 skóg- inum, Systkinin og Meinleg ör- lög. Frú Kristín Ölafsdóttir hef- ir íslenzkað bókina. W. Somerset Maugham er einn allra snjallasti smásagnahöfund- ur, sem skrifar á brezka tungu Auk þeirra bygginga, er hér hafa verið upp taldar, hafa ver- ið gerðar breytingar og viðgerð- ir á ýmsum byggingum. Byggingakostnaður fyrnefndra bygginga verður nálægt 27—28 miljónir kr. —Þjóðviljinn, 21. okt. og meðal íslenzkra lesenda hefir hann náð miklum vinsældum, og hafa bæði blöð og tímarit birt eftir hann fjölda smásagna. Þessi bók er önnur útgáfubók M. F. A. frá 1944. Hin bókin var “Langt út í löndin,” úrval utan- farasagna. LAUSAVÍSUR OG LJÓÐ. eftir Hallgrím Jónsson . . . Lausavísur og ljóð heitir nýút- komin ljóðabók eftir Hallgrím Jónsson, fyrverandi skólastjóra Miðbæjarskólans. Útgefandi er Jens Guðbjarnarson. í þessari bók eru mörg,kvæði og mikill fjöldi lausavísna, bæði gamankvæði og ljóð' alvarlegs efnis. Hallgrími er sýnilega létt um að yrkja, hann er málhagur í bezta lagi og bráðfyndinn og skemtilegur. Jens hefir vandað mjög til þessarar útgáfu, bæði hvað pappír og annan frágang snertir. Fyrir nokkru gaf hann út aðra ljóðabók eftir Hallgrím, er nefndist “Stef og stökur,” og er hún með sama sniði. MARGRÉT SMIÐSDÓTTIR. Nýlega sendi Norðri frá sér þriðju bókina, sem Konráð Vil- hjálmsson, hinn snjalli þýðandi, hefir íslenzkað; en hinar tvær eru Dagur í Bjarnardal og Glitra daggir, grær fold, sem báðar hafa vakið óhemju athygli. Margrét Smiðsdóttir er eftir sænsku skáldkonuna Ástríði Lind, og er sveitalífssaga frá upphafi síðastliðinnar aldar, og gerðist í skógar- og námahéraði einu í Norður-Svíþjóð. Þar búa auðugir óðalsbændur og glæsi- legar frúr þeirra á víðáttumikl- um herragörðum og berast mikið á. Þeir halda veizlur miklar og heimboð á vetrum og aka milli herragarðanna og til kirkju í tvíeyksisleðum með klingjandi bjöllum. Á veizluborðum þeirra eru margréttaðar krásir og feit- meti, og sterk vín flæða og brenna eins og eldur í æðum. Nautnir og sterkar ástríður þríf- ast vel í slíku umhverfi. — Og þar dunar dansinn dátt fram á bjartan morgun. En í skógar-smiðjunum, við járnbræðsluofnana í kolamanna- kofunum, starfar svartur og sót- ugur verkalýður, fátækur og fá- fróður á margan hátt. Skógur- inn er þeirra líf og lán, ógnir og auðnir, og brennivínskúturinn þeira helzta huggun og gleði. I þessu umhverfi dafnar hjátrú og alls konar hindurvitni ágætlega. Enda eru skógarvættir og alls kyns illþýði hvarvetna á þessum slóðum. Dulúð margvísleg sprett- ur jafnan í skógarleynum. Skóg- arnir skýla oft margvíslegri feg- urð og yndisleik, en búa einnig yfir djúpum leyndardómum, ótta og ógnum, er læðast inn í hugi manna í einverunni og vetrar- myrkrunum í fjölbreyttu og ó- hugnanlegu persónugervi, sem vekur upp og ótta — og sleppir seint tökum. Persónur sögunnar eru skarp- lega og skýrt mótaðar og verða lesanda minnisstæðar. —Vísir, 13. sept. Hann var ákaflega kurteis við kvenfólk. Og einu sinni þegar hann var að iðka þessa kurteisi sagði hann, að hann hefði aldrei séð ófríða konu. Nú vildi svo til að þarna skamt frá stóð kona með flatt nef. Og hún tók fram í- “Lítið þér á mig; og þá verðið þér að viðurkenna, að þér hafið séð ljóta konu.” “Frú mín góð,” svaraði hann. “Eins og allar aðrar konur eruð þér engill, sem dottið hefir niður á jörðina af himnum ofan. Og það var ekki yður að kenna, að þér skylduð detta á nefið.” • “Hefirðu heyrt að hún Sjússa er gift honum Glussa?” “Honum Glussa? Og það var einmitt hann, sem hún var trú- lofuð.”

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.