Lögberg - 20.05.1954, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMMTUDAGINN 20. MAÍ 1954
Lögberg
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Gefið Ut hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG, MANITOBA
J. T. BECK, Manager
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE'NUE, WINNIPEG, MAN.
PHONE 743-411
Verð $5.0U um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia Press Ltd.
695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada
Authorized as Second Class Mail, Post Office Department, Ottawa
Snæbjörn Jónsson:
VÍSNAKVER, Reykjavík, H.f. Leifíur, 1953
Eftir heiti bókar þessarar að dæma, mætti ætla að
hér væri einungis um smákver að ræða, en svo er þó ekki,
því hún telur hvorki meira né minna en þéttprentaðar 208
blaðsíður, og kennir þar óneitanlega margra grasa; um
kvæðin frá upphafi til enda leikur hressandi blær fölskva-
lausrar ættjarðarástar, laus með öllu við sentimentalisma
eða væmni.
Höfundur deilir þunglega á moiluna, er honum finst á
margan hátt einkenna íslenzka ljóðagerð samtíðar sinnar
og þykir þar mjög stinga í stúf við það brimrót, er kvæði
þeirra Steingríms, Matthíasar, Þorsteins og Einars Bene-
diktssonar vöktu; skoðun höfundar í þessu efni má nokkuð
ráða af vísunni, sem hér fer á eftir:
Á stuðlafótum fer ei lengur,
né fjöðrum léttum sveiflast á,
en klumbufótum kreptum gengur
um keldudrag og mýrarflá
það skáldakyn, sem ísland erfði,
er aldna sveitin hneig í val
og um í flag og órækt hverfði
þar akurrein og grænum dal.
I inngangserindi að Vísnakverinu kemst höfundur
þannig að orði:
Ei fyrir hann né fyrir þig,
en fyrir aðeins sjálfan mig
mín kvæði kveðið hef ég;
en þar ef tónn sá einhver er,
sem ómar líka í hjarta þér,
með gleði hann þér gef ég.
Vel ort og íhugunarvert er kvæðið Á gömlum kirkju-
garði, bls. 22, og mætti hvaða skáld, sem er vera fullsæmt
að slíku ljóði, en þar eru tvö erindin á þessa leið:
1 þessum þúfnakarga
með þúsund ára brag
á hjartaslátt horfins tíma
ég hlusta enn í dag,
af kjörum kynslóðanna
mörg kvikmynd birtist hér,
í eðli sínu óbreytt
hið insta virðist mér.
í bernsku er hljóðum huga
ég horfði á þenna reit,
ég hugði ’ann helga jörðu;
að hann sé það ég veit,
því krossför kynslóðanna,
hins kristna manns og vífs,
hann vígði vörmum tárum
sem varða þjóðar lífs.
Svo sem kunnugt er fyrir löngu, mun Snæbjörn Jóns-
son tvímælalaust vera sá margfróðasti maður um enskar
bókmentir, þeirra, sem nú eru uppi á Islandi; hefir hann
með þýðingum sínum og útgáfustarfsemi sinni á þeim vett-
vangi, unnið íslenzku þjóðinni ómetanlegt gagn; hann dáir
mjög forustudygðir brezku þjóðarinnar og svipar í því efni
til Einars Benediktssonar, er svo komst að orði í ljóði sínu:
„Þegar býður þjóðarsómi
þá á Bretland eina sál“.
Sjálfur hefir Snæbjörn kveðið Bretanum óspart lof og
það jafnvel svo, að stundum hefir ýmsum Frónsbúanum
þótt nóg um; vísurnar Eldraun, 1946, eru táknrænt vitni
um það, hvern hug höfundurinn ber til brezku þjóðarinnar:
Geymist Rómar gullið safn
glæstra dáða um langa öld;
hærra gnæfir Grikklands nafn
gulli rist á Sögu spjöld;
hæzt þó Bretlands hróður skal
hefjast yfir alda val.
Ekki hismi'ytra glits
er það skraut, sem fólkið ber.
„Menning hjarta, vilja vits,
„vopnast“ mælti skáldið „hér“.
Eldskírt gull við alda próf
úr eigin hjarta þjóðin gróf.
Það er hverjum manni holt, að kynnast þessari nýju
ljóðabók Snæbjarnar, því svo er hún auðug af drengilegum
og fögrum hugsunum.
Nokkrir bréfkaflar frá Ástralíu
HVE stór er Ástralía?
Það mun ef til vill koma flatt
upp á suma að heyra, að hún er
33 sinnum stærri heldur en
Bretland og 14 sinnum stærri en
Frakkland. Hún er álíka stór og
Brazilía, en heldur minni en
Bandaríkin. Ástralía er stærsta
eyland í heimi, og jafnframt
minnsta heimsálfan, og þar búa
ekki fleiri menn heldur en í
London.
Um 1880, þegar kapphlaup
hófst milli Þjóðverja og'Frakka
um að ná undir sig löndum í
Kyrrahafi, þá var Ástralía skipt
í fimm sérstakar nýlendur. Menn
óttuðust ágengni stórveldanna
og vissu að lítið mundi verða um
varnir hjá hverri einstakri ný-
lendu, ef í óefni kæmi. Það var
miklu betra að þær sameinuð-
ust. Og svo var það árið 1901, að
sambandsríki Astralíu var stofn-
áð. Tólf árum seinna var byrjað
að reisa Canberra, höfuðborg
hins nýja ríkis, sem nú er ein-
hver fegursta borgin þar.
---☆-----
ÁSTRALÍA er mikið hveiti-
ræktarland, og er það þó ekki
vegna þess, að jarðvegur sé þar
góður né hentugur til slíkrar
akuryrkju. Hún gekk illa fyrst í
stað, og það kostar mikla þolin-
mæði og fyrirhöfn að finna hið
hentugasta útsæði, er hæfði
bæði jarðvegi og veðráttu. Væri
langa og merkilega sögu af því
að segja. Nú er hveiti önnur aðal
útflutningsvara Ástralíu, og hún
er hið þriðja mesta hveitiræk-
arland í heimi. Sýnir það mikinn
dugnað og hæfileika íbúanna.
Mesta útflutningsvara Ástra-
líu er ull, enda er sauðfjárrækt
hvergi meiri. Og það er dálítið
einkennileg sagan um það,
hvernig sauðfjárræktin varð svo
stór atvinnuvegur þar í landi.
Landnemarnir höfðu flutt með
sér nokkrar kindur og þrifust
þær ágætlega. En þegar kindun-
um fjölgaði, voru sett lög um
það hver margar kindur hver
mætti eiga. Það var gert vegna
þess, að beitarland var lítið þar
sem fyrstu nýlendurnar voru
stofnaðar.
. Sauðfjáreigendur vildu ekki
sætta sig við þetta. Þeir þrjósk-
uðust við að hlýða lögunum, en
það varð ekki fært til lengdar.
Þeir voru' þó vissir um að vel
mundi borga sig að reka sauð-
fjárrækt í stórum stíl. Og hvað
gerðu þeir þá? Þeir lögðu af stað
með fjárhópa sína inn yfir strand
fjöllin í von um að finna beitar-
lönd í hinu ókannaða landi, sem
lá utan við nýlendurnar. Þetta
var dirfskuför. Þeir fóru ríðandi
og höfðu nesti sitt og farangur
á trússahestum. Og svo lögðu
þeir með fjárhópana út á eyði-
merkurnar. 1 þessu ferðalagi
rötuðu þeir í miklar mannraun-
ir og tefldu bæði fé sínu og lífi
sjálfra sín í tvísýnu. En vonir
þeirra rættust. Inni í landinu
fundu þeir miklar graslendur
og gátu valið sér stór svæði til
hagagöngu fyrir fé sitt, án þess
að hver væri fyrir öðrum. Þessir
brautryðjendur voru kallaðir
„squatters". Með þessari fram-
kvæmdasemi höfðu þeir sýnt,
að lögin um takmörkun sauð-
fjárstofns voru bæði óheppileg
og óþörf. Nýlendustjórnin sneri.
þá við blaðinu og leigði þeim
eins mikið land og hver vildi
hafa fyrir 10 sterlingspund á ári.
John MacArthur hét sá, er
fyrstur flutti merino-fé til
Ástralíu. Það var árið 1796. Og
það var upphafið að hinu fræga
sauðfjárkyni þar í landi, sem
gefur af sér meiri og betri ull
en nokkurt annað fé. Það er þó
ekki eingöngu sauðfjárkyninu
að þakka. Náttúran hefir þar sín
áhrif, veðráttan og beitarlöndin.
Þótt ótrúlegt kunni að virðast
þá gefur það fé af sér bezta ull,
sem gengur á öræfum, þar sem
varla sést stingandi strá. Og það
er nóg af slíku landi í Ástralíu.
Þegar sauðfjárræktin efldist,
hófst auðvitað ullariðnaður í
landinu og margar verksmiðjur
voru settar á fót.
Nú er talið að um 120 milljón-
ir sauðfjár sé í Ástralíu og ekk-
ert annað land í heimi hefir svo
mikla sauðfjárrækt.
----☆-----
ÞAÐ ER fLEIRA en hveiti og
ull í Ástralíu. Þar er einnig gull
og gullnámið var mikil tekju-
lind meðan landsmenn þurftu
enn að flytja inn bæði hveiti og
ull.
Menn höfðu ekki mikla trú á
því upphaflega, að gull mundi
finnast í Ástralíu. Fyrsti maður-
inn, sem fann gullmola þar var
fangi, sem Bretar höfðu sent
þangað. Menn trúðu ekki sögu
hans og hann var hýddur fyrir
að hafa stolið þessum gullmola.
En svo fannst þar gull í ríkum
mæli. En þar fór ekki eins og í
Suður-Afríku og Klondyke að
gullóðir menn streymdu þangað
hópum saman. Landið var of af-
skekkt til þess að alls konar
landshornalýður og misendis-
menn gæti lagt þangað leið sína.
Það urðu því landnemarnir
sjálfir og afkomendur þeirra,
sem bjuggu að gullinu.
•---☆-----
HÖFUÐNAUÐSYN í hverju
menningarlandi er, að samgöng-
ur séu þar greiðar milli allra
landshluta. Ástralía var enn lítt
byggt land þegar Evrópuríkin
höfðu komið upp fullkomnu
járnbrautakerfi hjá sér. Astralía
varð þar aftur úr, enda er þar
strjálbýlt víða og víðáttur mikl-
ar, mannlausar og gagnslausar
enn. Ástralía hefir að nokkru
leyti hlaupið yfir járnbrauta-
tímabilið og snúið sér að sam-
göngum í loftinu. Merkilegasta
atriðið í því máli er hin fljúg-
andi læknishjálp. Á 9 stöðum í
álfunni hafa verið gerðar flug-
stöðvar fyrir þessa læknishjálp.
Þaðan er hægt að ná til allra
byggðra bóla með flugvélum á
skömmum tíma. Bændurnir í
strjálbýlinu hafa allir talstöðvar.
Og þegar talað er um strjálbýli
í Ástralíu þá felur það í sér
hina fyllstu merkingu þess orðs,
því að strj álbýlið á Islandi
kpmst þar hvergi í námunda við.
Inni í landi í Ástralíu eru oft
margar dagleiðir milli nágranna,
og sums staðar mætti segja að
strjálbýlið sé álíka eins og einn
bær væri í hverri sveit á íslandi.
í slíku strjálbýli er ekki hægt að
hafa lækna búsetta. En nú koma
læknarnir fljúgandi hvenær
sem á þarf að halda. Bændur ná
sambandi við flugstöðvarnar
með talstöðvum sínum og biðja
um lækni. Hann er viðbúinn og
leggur þegar af stað með flug-
vél. Hann þarf máske að fljúga
allt upp undir 500 kílómetra. En
flugvélin er fljót í ferðum, og
það er fljótlegra að ná í lækni á
þennan hátt heldur en í mörg-
um sveitum Islands, þrátt fyrir
hina löngu leið. Árið 1952 fóru
læknar 1000 slíkar ferðir og
flugu samtals rúmlega 400.000
kílómetra.
Flugvélarna'r eru einnig not-
aðar til annars í Ástralíu. Þær
eru hafðar til þess að leita að
málmum í jörð. Með nýtízku
tækjum er hægt að komast eftir
því hvar ýmsir málmar eru
fólgnir í skauti jarðar, og þegar
flugvélarnar fljúga lágt, þá koma
þessir mælar að fullum notum.
Verði svo vart við einhverja
málma, eru menn þegar sendir
á staðinn til þess að leita betur
og athuga hvort þarna sé um
námur að ræða. Þess má geta,
að flugvélarnar hafa þegar fund-
ið úraníum í jörð á ýmsum
stöðum.
Ástralía er breytilegt land. Ef
ferðazt er með flugvél milli
tveggja borga, liggur flugleiðin
oft yfir 1000—1500 km. breiðar
eyðimerkur, þar sem ekki sér
út yfir auðnina til beggja handa.
En svo er allt í einu komið að
nýtízku borg, með háum húsum,
breiðum götum og mikilli um-
ferð, líkt og er í öðrum menn-
ingarlöndum. í allri álfunni eru
járnbrautir ekki nema 28.000
mílur á lengd, en flugvélarnar
fara um allt og það er ódýrt að
ferðast með þeim. Þær eru
hentugasta samgöngutækið í
þessari heimsálfu.
ÞÆR BORGIR, sem standa inni
í landi, hafa aðallega risið upp
vegna þess að þar hafa fundizt
námur. Þannig er um borgina
Whyalla, sem þaut upp svo að
segja á einni nóttu, þegar hinar
miklu járnnámur fundust þar.
Það er talið að í þessum námum
muni vera um hundrað milljón-
ir smálesta af járngrýti. Þessi
borg stendur úti í eyðimörk og
þar er ekkert vatn í námunda.
Drykkjarvatn hefir orðið að
leiða til borgarinnar úr ánni
Murray og er vatnsleiðslan rúm-
lega 350 km. á lengd. Svipaða
sögu er að segja af borginni
Yallourn. Hún hefir risið upp
hjá kolanámu, þar sem talið er
að um 27 milljónir smálesta sé
í jörð.
Það er málsháttur hér í landi,
að það sé „illur stormur, sem sé
engum til gagns“. Og það sann-
aðist um storminn, sem tætti
jarðveg og sand ofan af Barrier
Range hjá Broken Hill, svo að
þar fundust margs konar málm-
æðar, svo sem blý, silfur og
zink. Það lá þar ofan jarðar,
þegar allt var örfoka.
Vegna hinna mörgu málm-
náma og kolanáma hefir sprott-
ið upp mikill iðnaður, svo að
Ástralia er nú ekki síður iðnað-
arland en landbúnaðar. Að lok-
inni seinni heimsstyrjöldinni tók
iðnaðurinn fyrst verulegan fjör-
kipp. Þá lögðu bæði brezk og
amerísk fyrirtæki fram fé til
framkvæmda þar. Til dæmis um
það má nefna, að árið 1939 voru
26.941 verksmiðja í álfunni, en
1951 voru þær orðnar 43.147.
Þetta hefir sjálfsagt að margra á-
liti sína galla. Verksmiðjurnar
draga til sín unga fólkið úr sveit-
unum. Það heldur að það hafi
meira kaup, betra atlæti og
glæsilegri framför, en hún hefir
meira frjálsræði í borgunum.
Það er sama sagan og víða ann-
ars staðar.
Niðursuða ávaxta hefir farið
gríðarlega í vöxt á seinni árum,
þrátt fyrir það að Ástralía ætti
að geta selt ávexti sína ferska,
því að uppskerutíminn er þar
einmitt um það leyti, er enga
ávexti er að fá annars staðar.
----☆----
ÁÐUR FYRR stunduðu Ástralíu
menn mikið hvalveiðar og sela-
veiðar. Var sú veiði svo gegnd-
arlaus, að þessum sjávardýrum
var að mestu útrýmt. En nú eru
hvalveiðar teknar upp aftur með
ströndum fram með góðum ár-
angri. Þær éru þó ekki reknar
nema vissan tíma árs, eða í þann
mund er hvalagöngur koma
þangað sunnan úr Suður-íshaf-
inu. Aðal hvalveiðastöðvarnar
eru í Vestur-Ástralíu og Queens-
land.
Miklar áveitur hafa verið
gerðar á seinni árum og stór
raforkuver reist. Og nú eru þó
enn stærri framkvæmdir í undir
búningi. Er búizt við, að þeim
verði ekki lokið fyrr en eftir 30
ár, og að þær muni kosta
hundruð milljóna sterlings-
punda. Mesta mannvirkið af
þessu tagi er orkuverið og áveit-
an, sem kennd er við Snjófjöll
(Snowy Mountains) og mun ekki
standa að baki hinum stóru orku
verum og áveitum Bandaríkja-
manna. Þá eru og ráðgerðar
miklar áveitu-framkvæmdir hjá
Murray-ánni. Þessi á er 1440 km.
löng og þess vegna ein hin
lengsta á í heimi.
Þótt mikið af landinu sé enn
lítt kannað, þá eru þó fá svæði
alveg ókönnuð. Og nú er mikið
um það rætt að rækta hinar
miklu hrjósturlendur, t. d. landið
báðum megin við Burdekin-ána.
Er nú verið að rannsaka hvernig
áveitum og jarðyrkju verði þar
bezt fyrir komið. Og ef allar
vonir rætast, þá bætist þarna við
nýtt gróðurlendi á næstu árum,
rúmlega 300.000 ekrur að flatar-
máli. Nú er talið að 23% af land-
inu sé eyðimerkur og 37% lítt
ræktanlegt land.
Aður en bílar og flugvélar
komu til sögunnar, var það
háskasamlegt að ferðast um mið-
bik landsins. Allar leiðir sóttust
seint og hvergi var vatn að fá.
Þess vegna var það, að úlfaldar
voru fluttir inn frá Afghanistan
árið 1860 og stóð Sir Thomas
Elder fyrir því. — Hann flutti
einnig inn frá Afghanistan pilta,
sem kunnu að fara með úlfalda.
Og um mörg ár gerðu úlfald-
arnir ómetanlegt gagn, með því
að troða óravíddir öræfanna og
halda uppi samgöngum milli
hinna fjarlægustu staða. Nú hafa
bílarnir leyst þá af hólmi. Þó
fara úlfaldalestir enn á sumum
vegleysum, en annars er fátt
orðið um úlfalda nema þá, er
sloppið hafa og gerzt villtir.
Vatnsskorturinn er mesta
mein landsins. Að vísu eru þar
allmörg stöðuvötn, en þau eru
öll sölt. Til þess að fá drykkjar-
vatn og vatn í áveitur, verður
því að leita ánna. Menn höfðu
enn ekki gert sér grein fyrir því
hve miklum vandræðum vatns-
skorturinn getur valdið, þegar
ráðizt var í að leggja járnbraut-
ina þvert yfir álfuna. En menn
komust fljótt að raun um það.
Á einúm stað var engan vatns-
dropa að fá á 1500 km. löngum
vegarkafla.
•---☆----
ÞEGAR ÉG var að tala um flug-
samgöngur og þýðingu flugvél-
anna fyrir Ástralíu, gleymdi ég
að minnast á eitt atriði, sem þó
er mjög merkilegt. 1 Kimberley-
héraði er mikil nautgriparækt,
en þaðan eru um 500 km. til
næstu hafnar, sem er Wyndham.
Til þess að koma nautpeningi
sínum á markað, urðu menn
áður að reka hann alla þessa
löngu leið. Létu gripirnir mjög
á sjá við slíkan rekstur, horuð-
ust niður og kjötið af þeim varð
vont. Árið 1940 var stungið upp
á því að gripunum skyldi slátr-
að heima og kjötið flutt með
flugvélum. Margir voru vantrú-
aðir á að þetta gæti blessazt,
sögðu að flutningskostnaður yrði
svo mkiill, að fyrirtækið færi
óðar í hundana. En hinir, sem
höfðu trú á þessu létu sér ekki
segjast. — Þeir reistu sláturhús
í Glenroy og gerðu samning við
ástralska flugfélagið (Australian
National Airways) um að flytja
kjötið til Wyndham. Þetta hefir
allt tekizt ágætlega. Bændur fá
miklu hærra verð fyrir kjötið
og hafa meira upp úr skepnum
sínum en áður, þrátt fyrir flutn-
ingskostnaðinn. Hefir þetta orð-
ið til þess að nautgriparæktun
hefir stórum aukizt og þar með
framleiðsla á kjöti.
----☆----
ÞÁ ER AÐ minnast á frum-
byggja þessa lands, blökku-
Framhald á bls. 8
^ninnimin
iiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
LÆGSTA
TIL
ÍSLANDS
ASeins $
310
fram og tll baka
til Reykjavíkur
FLUGFAR
Grípið tækifærið og færið
yður í nyt fljótar, ódýrar og
ábyggilegar flugferðir til
íslands í sumar! Reglu-
bundið áætlunarflug frá
New York ... Máltíðir inni-
faldar og annað til hress-
ingar.
SAMBÖND VIÐ FLESTAR STÓRBORGIR
Finnið umboðsmann ferðaskrifstofunnar
ICELANDIC AIRLINES
15 We»t 47th Street, New York
PLaza 7-8585