Sunnanfari - 01.06.1897, Side 3

95
Frá einokuiiartímunum.
Það hafa leingst af geingið margar og mis-
jafnar sögur um cinokunarverslunina á íslandi.
íslendingar hafa borið fram á hendur kaup-
mönnum hverja ákæruna á fætur annari, og
hverja annari þyngri, en kaupmenn hafa jafn-
harðan borið af sjer aftur gagnvart stjórninni,
og stendur þar stundum hver framburðurinn
andspænis öðrum, án þess hægt sje að komast
fyrir, hver rjettari sje. Stundnm eru það stór-
vægileg atriði, sem um er að ræða, en oft og
tíðum eru það smámunir einir, sem þrætunni
valda. Bitt af því, sem iðuglega varð íslend-
ingum og kaupmönnum að misklíðarefni, var
iiutningur farþega landanna á milli. Eftirfylgj-
andi kæruskjal og svar til þess mætti máske
verða til þess að gefa mönnum ofurlitla hug-
mynd um, hversu þrefi íslendinga og kaupmanna
eða skipstjóra þeirra iðuglega var varið. Skjöl-
in eru rituð á dönsku, en jeg set þau hjer í
íslenskri þýðingu.*
„Sú harða, og, eftir því sem vjer allraund-
irgefnast álitum, fuilkomlega óiöglega og ókristi-
lega meðferð, sem vjer undirskrifaðir íslending-
ar höfum orðið að þola á ferð vorri síðastliðið
haust með skipinu „Jægershorg11, skipstj. Busch,
tilheyrandi Budenhoff agent, frá Hofsóshöfn á
Isandi og hingað til bæjarins, og á hina hlið-
ina sú mikla mildi og náð Yðar konunglegu
Hátignar, sem verndar sjerhvern þann af þegn-
um krúnunnar, sem aðþrengdur er og verður
fyrir rangindum af iilgjörnum mönnum, veitir
oss þar til allraundirgefnast að beiðast Yðar
Hátignar allranáðugasta leyfis að mega hjer í
stuttu máli drepa á hina helstu pósta í klögun
vorri, og er þá þess að geta:
1. Að Busch skipstjóri, sem annars var og
ætti að vera birgur af matvælum, jafnvel fyrir
miklu leingri ferð, ekki aðeins synjaði oss far-
arinnar nema því að eins, að vjer fyrirfram
borguðum sem svaraði fæðispeningum vorum í
hinum bestu íslenskum vörum, t. d. smjöri, kjöti og
*) Pyrra skjalið finDgt á Ríkisskjnlasafninu -í Kaup-
mannahöfn í Islandsk Journal 6, nr. 915, og cr gkrifað í
febrúar 1785, 2 árum áður en loguð var um verslunar-
böndin, en svar skipstjðra á s. st. nr. 1008.
öðru, heldr þar á ofan sjálfur lagði verð áþær
eftir eigin geðþótta. Þetta var því tilfinnan-
legri skaði fyrir oss, sem matarskortur var í
landinu af óáran þeirri, er yfir gekk, og vjer
því urðum að gjalda tvöfalt til þrefalt hærra
verð fyrir vörurnar en annars var títt meðal
landsmanna og við verslanirnar. Hann gekk
því út yfir reglur þær, sem Yðar Hátign og
verslunarstjórnin hingað til hafa skipað, sem
ekki skuldbinda farþega frá íslandi að sjá sjer
sjálfir fyrir fæði, auk þess sem það beldur ekki
er hægt fyrir svo marga fátæka farþega og get-
ur stundum orðið ókleyft fyrir ættingja þeirra,
ekki sist á þessum vandræða árum. í þær 8—9
vikur, sem ferðin stóð yfir —þó að undanskil-
inni fyrstu vikunni — feingum við ekki annað
en fúlt drykkjarvatn að slökkva þorstann með.
Þetta var því tilfinnanlegra og meira hnekkj-
andi heilsu vorri og þreki, sem skipstjórinn
2. lagði oss öllum (7 farþegum í allt) aiis-
konar, jafnvel hin erfiðustu og sóðalegustu skips-
störf á herðar til að hlífa skipverjum sjálfum,
og þraungdi oss með valdi til að standa á verði
nótt og dag alla leiðina, eins og vjer værum
ráðnir til skipsins og ekki farþegar á eigin
kostnað. Bn ekki nóg með það. Vjer máttum
auk þess sæta höggum og barsmíð bæði af skip-
herranum sjálfum og skipverjum, ýmist með
digrum kaðli, viðardrumbum eða öðru, þegar
vjer ekki voruin eins fljótir til allra sjóverka
og æfðir sjómenn, já, endur og sinnum vorum
vjer dregnir á hárinu á þann stað, er skipstjóra
leist að láta oss vinna. Þó var einum af oss,
Þorsteini stúdent Stefánssyni, syni sjera Stefáns
Halldórssonar á Myrká í Eyjafjarðarsýslu, hlíft
við höggum og barsmíð, en að öðru leyti varð
hann að sæta sömu kjörum og vjer hinir, bæði
með tilliti til mataræðis, varðþjónustu og alls-
lconar skipsstarfa, að vjér ekki minnumst á öll
þau svívirðilegu og ærumeiðandi orð og ásak-
anir, sem skipstjórinn og skipverjar ljetu dynja
yfir oss og þjóð vora.
Til dæmis um, hvað vjer urðum að takast
á hendur, viljum vjer aðeins geta þess, að i þá
16 daga, sem vjer á leiðinni hingað lágum í
höfn í Noregi, neyddi skipstjórinn oss með valdi
til að færa á skip og hlaða þar upp allmiklu