Öldin - 01.01.1896, Page 6

ÖLDIN.
C
árum þessarar aldar, vcrðiekki meiri en er
misniunurinn á trjánum, scm standa sittt
livoru megin við ákveðna merkjalinu.
Maðurinn seui spáir að á tuttugustu-
öldinni verði framkvæmdar allarþær breyt-
íngar, or hugur hans þráir, reynist cf til
fals-spámaðua. Ilvað vonir og eftirlanganir
snertir, er munur vor meiri cn svo, að í
Jpví efni sé um nokkrar sættir að gera. 0g
fæstum af oss mundi takast að fá allar
vonir vorrar uppfyltar í framtíðinni. Fvrir
þjððféiag vort í heild sinni verða von-
brigðin samt lítil. Það eru sumar eftir-
langanir svo almennar, og sem á þcssari
öld hcfir vcrið fullnægt miklu betur cn
iiokkru sinni áður, að á komandi öld verður
þeim fullnægt enn betur og ánægjan í því
efni vcrður þar aíieiðandi miklu meiri en
á. liðna timanum. Líkatnleg þægindi, til
dæmis, er nokkuð sem allir liafa æfinlega
þráð. Og við lcitina eftir þeim þægindum
eru nú á tímum ekki Jagðar aðrar eins
hir.dranir á vcg manna og fyrrum, hindr-
anir scm stáðu í sambandi við annaðtveggja
hjátrúarfulia cfascmi, cða ótta við liættu
vegna kostnaðarins. Spenccr hefir sýntað á-
nægjan er innifalin heilsunni. Samkeppnin
meðal kaupmanna, uppfinnara og verk-
smiðjucigenda hefir gcrt það að vcrkum,
að fjjldinn gctur nú með léttu móti notið
óteljandi þæginda, semekki vorutilhugs-
andi fyrir tvö hundrnð árum síðan, nema
fyrir hina fáu ríku mcnn. Það crþarflaust
að fara út í smá-atriði til aðsýna aðmcðal-
maðurinn nú á döguin hcflr betra fæði,
betri fatnað, betri húsakynni, betri lækna,
betri skemtanir, og er betur verndaður
fyrir iliri meðferð en nokkur af forfeðrum
lians. Jaf'n óþarft yrði að fjölyrða uin
þann sannlcika) að mcnn nú vita miklu
meir um það, sem vísindi eru kölluð, cn
nokkru sinni áður, og að gildi þekkingar-
innar er nú alment viðurkent. Vcr höfum
eins mikla unun af að koma upp háskólum,
bókasöfnutn og alþýðuskólum, eins og for-
feður vorir höfðu af' að koma upp dóm-
kyrkjum og lclaustrum. Og í einu aðal-
atriðinu enn, því þriðja, herir bæði átjánda
og nítjánda öldtn reynst ólílc undanförnum
öidum. Þær hafa báðar verið tneira og
minna iýðsinnaðar. Rcttur iýðsins til að
stjórna sjálfum sér var í raun og veru
aldrei viðurkcnndur í stórum stíl fyrri en
Bandaríkja iýðstjórnin varð til. Það sem
áður voru kölluð lýðveldi voru í raun og
veru hiifðingja stjórnir. Jafnvel Banda-
ríkja lýðstjórnin var ekki eins algerlega
iýðsinnandi fyrir hundrað árum eins og
hún cr nú. A tneðan svertingjum var
neitað unt mannréttindi sín, voru hinir
hvítu erfiðisinenn í þeim háska, scm héðan
af getur aldiei ógnað þeim. Sú skoðun
var naiklu takmarkaðri þá en nú, að réttlát
stjórn þurfl að hafa samþykki þeirra sem
hún stjórnar, vegna fordóma í sambandi
við mismun karla og kvenna, það jafnvel
eftir afnám þrælahaldsins. Á þessari yld
hafa áhrif lýðsins vorið miklu meiri og
almennari cn nokkru sinni áður. Á Eng-
landi heflr lýðurinn með hægð og rósemi
smásaman þokað sér upp og skipar nú sæti
höfðingjanna. Á Frakklandi er lýðstjórn
varanleg orðin ; hefirþarnáð þeírri alþýðu-
hylli, er hún glataði fyrir nætri liundritð
árum. Jafnvcl á Indlandi cr sjálfstjórn
í héraðsmálum óðum að návíðgangi. Ilin
komandi öld verður að öllutn líkuni enn
meir alþýðu-sinnandi en þcssi útrennitndi
nítjánda öld. Framtíðin lieflr óefað í för
með sér meiri þægindi, meiri þekkingu,
meira frelsi.
Það er óhægt að segja hvaða þjóð
verði til að byrja næst og viðtaka iýðstjórn
og hvert sú bylting gerist friðsámlega
eins og á Englandi eða með styrjöld og
oí'boði cins og á Frakklandi. Það er eins
víst að meira en einn þjóðhöfðingi megi
sætta sig við að kjósa hvort hann vill
heldur taka ltinni kotnandi, óhjákvæmilegu
hyltingu á satna hUtog Victoria drottning,
eða á sama hátt og Lúðvik XVI. (Erakk-
lands konungur). Skýrustu vottarnir um