Öldin - 01.03.1896, Síða 23

ÖLDIN.
55
700 mílur á lengcl og var meðal breidd.
þess þá um 160 mílur. Flatarmál þess var
um 120 þúsund ferhyrningsmilur. Nú eru
ekki eftir af þessu vatni nema þrjú vötn,
að vísu stór.vötn og þýðingarmikil, en í
samanburði við Agassiz-vatnið tjarnarpoll-
ar einir. Þessi þrjú vötn eru : AYinnipeg-
vatn, Manitoba-vatn og Winnipegosis-vatn,
er öll til samans hafa minna flatarmál en
sem svarar einum sjötta hluta af Agassiz-
vatni. Þessi þrjú vötn eru einu menjarnar
sem eftir eru af þessu mikla vatni, stærra
miklu á sinni tíð en eru öll stórvötnin
eystra (Superior, Michigan, Huron, Erie,
Ontario) til samans. Yatns-dýpið helir og
lýrnað að sama skapiog flatarmálið. Það
er áætlað, að upprunalega hafi dýpi
Agassiz-vatnsins verið yfir 600 fet, en nú
er mest dýpi í vötnum þessum sem eftir
eru um eða heldur innan við 100 fet.
Norður takmörk Agassiz-vatnsins voru
þar sem nú eru norður takmörk AVinnipeg-
vatns, eða því sem næst. En þá voru
austurtakmörk þess klettahryggur sá, er
liggur vestanmegin Skóga-vatns. Suður-
takmörkin voru þá sem næst beint vestur
undan Minneapolis; og vestur-takmörkin
hæðaklasi sá, sem sumstaðar heitir Pem-
bina-fjöll, á öðrum stað Reiðar-fjöll, Anda-
fjöll, o. s. frv.
Þegar Agassiz-vatn hafði sína fuliu
stærð, var dýpi þess áætlað, yfir bakka
Rauðár, sem nú eru: Hjá Fargo um 200
fet; Grand Forks yfir 300; Pembina og
Emerson um 450; AVinnipeg um 500; og
þar sem Winnipeg-vatn er nú yfir 600 fet,
Ur þessu ógna vatni runnu tvö fljót
og bæði stór, Nelson-fljótið norður í Hud-
sons-flóa, hitt, sem nú er ekki til, suður í
Mississippi-dal og um hann og samnefnt
fljót í Mexico-flóa. Sá forni farvegur er
nú ekki greinilegur nema liér og þar. Er
hann livað greinilegastur í hæðum þeim,
er mynduðu suðurströnd vatnsins. Þar er
dalverpi allmikið, niðurgrafið sem svarar
100 til 150 fetum og er það um 1 míla
ensk á breidd. Heitir sá dalur nú Browns-
dalur. Jarðlögin í dalnum leyna því
ekki, að þar er hinn forni farvegur fljóts-
ins í suðurátt. Suður þaðan og ekki all-
langt burtu fellur áin Minnesota River
suðaustur nm ríkið vestanvert og í Missis-
sippi. Er ætlað að hún sé í farvcg fljóts
þessa hins mikla, er í sambandi við Agassiz-
vatn og Nelson River fyrrum myndaði ó-
slitna vatna leið milli Mexico og Hudson-
flóa, um endilangt meginlandið og mitt á
milli Atlantshafs og Kyrrahafs.
Þó nú sé þessi vatnaleið ekki lengur
til, er svo skamt á milli Rauðár og upp-
taka Mississippi-fljótsins og landið svo
slétt, að gerlegt þykir að gera hér skipa-
leið og það með tiltölulega litlum kostnaði.
Það er líka ein af hinum mörgu framtíðar-
sjónum Ameríku-manna, að gufuskip og
byrðingar gangi alla leið frá Fort York
við Hudsons-flóa til New Orleans við
Mexico-flóa, eftir þeim farvegi, sem nátt-
úran á löngu liðinni öld hrauð sér til að
veita burt jökul-vatninu mikla: Agassiz og
til þess smámsaman að umhverfa vatns-
botninum í hina makalaust fijóvsömu
sléttu, sem nú, eftir einna 50 ára vinnu,
er orðin heimkynni rneira en miljón manna
og framleiðir nú þegar brauðefni fyrir 10—
15 milj. til. “Neyðin kennir naktri konu
að spinna/’ Fjarlægðin frá hafinu knýr
alla búendur á þessu sviði í landinu til að
leita eftir greiðum farvegi til hafsins.
Hví skyldu þeir þá ekki líta vonaraugum
á þennan forna farveg? Það eru ekki
nema örmjó höft hér og grynningar og
flúðir á hinum staðnum, sem banna skipa-
leið um endilangt landið. Það er álit
verkfróðra manna að alfær skipaleið eftir
þessuin f'ai’vegi hafa á milli, kostaði ekki
meira en helming á móts við alfæra járn-
braut yfir þvert landið. Sé svo, er mörg
hugsjón Ameríkumanna gapalegri en sú,
að komandi kynslóðir sjái sama skipið
ganga frá Fort York til New Orleans.