Lögberg-Heimskringla - 31.03.1960, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 31. MARZ 1960
GUÐRÚN FRA LUNDI:
ÞAR SEM
BRIMALDAN
BROTNAR
„Blessuð farðu nú að skerpa
á katlinum, Ingibjörg mín.
Ég sé að þú hefir soðið klein-
ur,“ sagði Maríanna. „Það
fellur ekki í okkar hlut svo
mikið úr búinu hérna, að ég
eigi ekki skilið að fá kaffi-
bolla svona einu sinni í mán-
uði. Hann er víst staðráðinn í
því karlskepnan að láta éta
efnin sín upp, áður en við
njótum nokkurs góðs af þeim.
Það átti þó að mennta hann
Tómas minn fyrir föðurarf-
inn hans Halls.“
„Þær bregðast nú oft, þess-
ar arfsvonir,“ sagði Ingibjörg
með lævísu brosi. „Hann er
ekkert þesslegur gamli mað-
urinn, að hann sé kominn á
grafarbakkann. Það er eins og
ég hef oft sagt, gott að hafa
nóg til hnífs og skeiðar í líf-
inu; meira má það ekki vera,
annars eru erfingjarnir farnir
að rífast um það um leið og
við lokum augunum. Og gott
ef þeir gera það ekki áður.“
Maríanna gægðist inn í
hjónahúsið. Þar sváfu nýgiftu
hjónin í rúmi, sem alltaf hafði
staðið autt, síðan Hallur gifti
sig. Og litla rúmið, sem hafði
staðið ónotað fram í skála síð-
an fyrir langa löngu, var kom-
ið inn. í því svaf Lóa litla.
Rúmin voru uppbúin eins og
í kaupstað, með laglegum lér-
eftsteppum yfir. Hún lyfti upp
teppunum til að sjá, hversu
hrein verin væru. Henni féll
illa að sjá, hversu hreinleg
þau voru. Ingibjörg var langt
frá því að vera hrifin af þessu
snuðri. Hún kallaði óþarflega
hátt til hennar, að nú væri
kaffið komið í bollana.
„Það má segja,“ sagði Marí-
anna yfir kaffibollanum, „að
það er betra seint en aldrei
fyrir Gunnar skinnið að vera
farinn að sofa inni í hjóna-
húsinu. En ekki þætti mér
ólíklegt, að Jóhann liti tengda-
dótturina hornauga, þegar
hann bæri hana saman við
konuna sína, þessa líka mynd-
armanneskju.“
„Ég býst ekki við að hann
geri það, enda er það óþarfi
af honum. Hún var vel í með-
allagi í sjón og afar hlýleg í
sambúð, bæði við hann og
aðra,“ sagði Ingibjörg í al-
gerðum uppreisnarhug. „Ég
efast ekki um, að hún hugsi
vel um gamla manninn, ef
hann lifir það að verða hjálp-
arþurfi."
Þá var barið á eldhúshurð-
ina og hún opnuð í hálfa gátt.
Konan á Básum stóð í gætt-
inni. Hún bauð góðan daginn.
„Ég er búin að berja frammi
hjá þér, Maríanna mín, en þar
gegnir engin sála,“ sagði hún.
„Eruð þið tvær einar heima,
eða hvað? Það hefir þó heyrzt,
að fólkinu sé farið að fjölga
á þessu heimili," bætti hún við
með lymskulegu brosi.
Ingibjörg bauð henni kaffi,
en hún þáði það ekki. Hún var
lítið vinveitt Ingibjörgu. Hafði
viljað koma dóttur sinni að
sem ráðskonu í Látravík, og
þar að auki hafði hún illan
grun um, að vinnupiltar Jó-
hanns hefðu sigið í bakkana
fyrir utan merkin og stolið
eggjum frá sér. Maríanna fór
fram með henni og settist þar
á skrafstóla. Samræðurnar
urðu allar um búskaparlagið
hjá Jóhanni gamla. Annað
komst ekki að í huga Marí-
önnu.
Þegar farið var að hreinsa
dúninn, kom Pálína á Hvanná
og var þar í þrjá daga. Svo
fóru strákarnir að reyna að
hreinsa, en það gekk heldur
seint hjá þeim. Lilja gamla á
Stekknum og heimasætan á
Básum hreinsuðu með Helgu
dúninn á hinu búinu. Þær
voru allar vanar. Hreinsunin
gekk því miklu fljótara á því
búinu í það skiptið.
„Okkar stúlkur ætla að
verða miklu fljótari að hreinsa
dúninn,“ s a g ð i Maríanna
hreykin við mann sinn.
„Þú ert ánægð yfir því, að
hann er svona mikið minni en
á hinu búinu,“ sagði hann
ólundarlega.
„Það er af því, að við höf-
um svo duglegar stúlkur,"
sagði hún. „Svo er hann líka
talsvert minni, þykist ég vita.“
„Líklega svona helmingi
minni,“ sagði hann.
Þegar gamli maðurinn sá að
dúnvinnan var búin hjá mót-
býlisfólkinu, fór hann vestur
að Hvanná og bað Pálínu að
koma. „Sér leiddist að vera
langt á eftir hinum.“ Hún
gerði það, og þá var ekki lengi
að ganga á dúninn. Það sýndi
sig, hvað hann var margfalt
meiri, að hann skyldi þurfa
að sækja manneskju á aðra
bæi til að ljúka við hann,
hugsaði Hallur bóndi.
Hann var ákaflega undar-
legur til skapsmunanna þetta
vor.
Annan daginn var hann
gramur yfir velgengninni hjá
föður sínum. Dúnninn var
margfalt meiri hjá honum.
Selskinn líka. Túnið sýndist
honum ólíkt betur sprottið, og
kona hans talaði um, að kýrn-
ar á því búi mjólkuðu ólíkt
meira en hennar kýr. Og kálf-
ur hjá henni bjóst hún við að
gæti staðið innan í jafnaldra
hans, sem var í eigu gamla
mannsins. Hinn daginn fann
hann til ánægju yfir því að
sjá Gunnar bróður sinn ganga
að sínum vanalegu verkum,
vitja um selanæturnar, verka
skinnin og spýta þau. Hann
hafði verið farinn að nostra
við þau, þegar hann mundi
fyrst eftir honum. Valdimar
gamli hafði kennt honum það,
og enginn kom með eins vel
verkuð skinn í verzlunina og
Látravíkurbóndinn. H a 11 u r
hugsaði um stórmennsku-
drauminn sinn, þegar hann>
hafði flutt konu sína norður
í þeirri von, að hann yrði
bóndi á allri jörðinni. Þá bjóst
hann við, að Gunnar yrði
vinnumaður hjá sér, alveg
eins og hann var hjá föður
þeirra. Ómetanleg stoð undir
búinu. Hann hafði líka búizt
við því, að fjölskylda hans og
allir yrðu svo hrifnir af hinni
glæsilegu konu hans, að það
myndi þykja upphefð að því
að eiga hana fyrir húsmóður.
En raunveruleikinn hafði orð-
ið andstæður draumsjóninni.
Hann kenndi Pálínu um
það, hvað lítið var litið upp
til Maríönnu. En hitt gat hann
aldrei skilið, að hann skyldi
ekki halda áfram að vera eftir-
lætisdrengur foreldra sinna,
þó að hann væri giftur. En
Gunnar hækkaði aftur á móti
í áliti hjá þeim með hverju
ári. Það eina, sem ekki urðu
vonbrigði, var það, að Gunn-
ar hafði alltaf verkað fyrir
hann skinnin. En þetta vor gat
hann einhvern veginn ekki
komið sér að því að fara með
skinnin til hans, heldur fór
hann að reyna að verka þau
sjálfur, og var í hinu versta
skapi yfir því. Þá stóð bróðir
hans allt í einu í kofadyrun-
um hjá honum og spurði: „Hví
kemur þú ekki með skinnin
eins og vanalega?“
Hallur fór hjá sér: „Ég hélt
að þú hefðir nóg með þín
skinn og ætlaði að reyna það
sjálfur," sagði hann.
„Ég er búinn með skinnin
okkar,“ sagði Gunnra. „Ég
held að þetta verði ekki gott
hjá þér.“
„Auðvitað gerir þú það
miklu betur,“ sagði Hallur
sárfeginn.
Svo varð allt eins og áður,
Gunnar verkaði skinnin fyrir
bæði búin.
Rétt fyrir sláttinn kom
Tómas heim og Brói með hon-
um.
„Þú hefir nú verið nokkuð
liðléttur við vorverkin með
pabba þínum,“ sagði afi hans
við hann annan daginn, sem
hann var heima. „Nú skaltu
fara að verða duglegur og fara
á sjóinn með mér og Bróa
litla. Þér er það ekki nein
vorkunn, þar sem hann er
tveim árum yngri en þú. Það
er ekki skemmtilegt að sjá
þig ganga með hálstau hér
úti á Nestá. Blessaður taktu
þetta af þér og klæddu þig í
peysu og komdu á sjóinn með
mér í kvöld.“
Tómas hló einungis og gekk
í burtu. Þegar farið var á sjó-
inn, fannst hann hvergi. Hann
talaði um það við foreldra
sína, að það væri sjálfsagt fyr-
ir þau að selja jörðina og
flytja til Reykjavíkur. Þar
væri svo gaman að vera.
„Heyrirðu hvað hann sonur
þinn segir?“ sagði Maríanna,
þegar hún sá ekki þess merki,
að maður hennar tæki eftir
þessari mikilfenglegu tillögu.
„Það hefir sjálfsagt fulla þörf
fyrir hálflenduna fólkið á hinu
,búinu, sem býr í þessari
þröng, næstum hvað ofan á
öðru,“ bætti hún við.
„Á hverju ætlarðu að lifa
í Reykjavík?" spurði hann.
„Auðvitað af því, sem þú
vinnur þér inn eins og allar
aðrar fjölskyldur í kaupstöð-
um,“ sagði hún.
„Það verður varla þetta ár-
ið, sem mér dettur það í hug
að yfirgefa Látravík og flytja
í kaupstað,“ svaraði hann
stuttur í spuna.
Hún nauðaði um það dag-
lega, að sér dytti ekki í hug
að búa lengur en þetta ár. Hún
hefði aldrei viljað búa í sveit,
sízt í svona þrengslum sem hér
væru orðin og ætluðu alveg
að gera út af við sig. Svo sagði
hún sögur af því, hvað Tóm-
asi hefði liðið vel í Reykja-
vík. Allir hefðu verið svo vin-
gjarnlegir við hann, þegar
þeir hefðu vitað að hann var
af Fagranesættinni.
Þá hló Hallur að henni og
spurði, hvort Tómas hefði sagt
hverjum sem hann mætti á
Reykjavíkurgötum af hvaða
ætt hann væri. Þá hætti hún
þessu rausi sínu þann daginn.
Gamli maðurinn talaði ekki
um það nema einu sinni, að
Tómas færi með honum á sjó-
inn, en hann bauð Maríönnu
að fá sér í soðið, þegar komið
var að. Halli ofbauð að sjá
hvað faðir hans afllaði og lagði
inn. Hann talaði um það, að
faðir hans tæki af sér vinnu-
piltinn til róðra svo sem viku-
tíma. Sjálfur ætlaði hann að
sjá um smalamennsku og
fleira, sem þurfti að gera áður
en sláttur byrjaði.
„Hann er ekki færari til
þess að fara á sjóinn en sonur
þinn. Báðir kjarklausir og
verkvana af sjóveiki. En ef
hann treystir sér, skal ég
flytja hann. En hann fær ekki
annað en það, sem hann dreg-
ur,“ sagði gamli maðurinn.
Auðvitað yrði það sama og
ekki neitt, það vissi Hallur.
Hann fór því sjálfur nokkra
róðra. En svo varð hann að
hætta, því að allir voru byrj-
aðir á túnslætti nema hann.
Síðasta daginn, sem þeir
reru saman, komu litlu vin-
konurnar með kaffi handa
þeim ofan á bakkann. Hallur
sagði, að sig sárlangaði í kút-
maga, þegar hann sæi lifrina
svona fallega og kútmagana
svona stóra.
„En mamma hefir alltaf svo
mikið að gera, að hún má
ekki vera að því að verka
kútmaga," sagði Dadda litla.
„Já, það er líklega nóg að
gera, meðan ullarþvotturinn
stendur yfir,“ sagði Hallur.
„Það þarf heldur enginn að
búast við því, að tíminn
staldri við, ef viljinn getur
ekki orðið honum samferða,“
hnusaði í Jóhanni gamla.
Um kvöldið, þegar Hallur
var seztur að kvöldverði, kom
Lóa litla með kútmaga á diski,
og setti þá á borðið rétt við
diskinn hans og sagði:
„Gerðu svo vel! Afi sagði
mér að fara með þetta til þín.“
„Þakka þér fyrir, Lóa mín,“
sagði han. „Ég bið að heilsa
með þakklæti fyrir matinn."
„Hún er svo sem farin að
kalla hann afa,“ sagði Tómas
háðslega.
„Það verður nú varla langt
þangað til börnunum fjölgar
í Látravík," sagði Maríanna.
„Sifa stendur samt við ull-
arþvott hálfan daginn, og
stundum lengur,“ sagði Hall-
ur. „Það verða engin vandræði
fyrir Gunnar að búa með
henni.“
„Ja, nú þykir mér þú vera
farinn að skipta um álit á
fólki,“ sagði kona hans stutt-
lega. „Mér finnst þú taka
nokkuð hraustlega til matar
þíns af þessum kútmögum, þó
að það sé nú annað mál. Ekki
gsfeti ég borðað kútmaga úr
höndunum á mótbýliskonun-
um mínum. Ég sé, að þeir eru
bólgnir af hringormum."
„Ég finn, að þeir eru ágætir,
hvort sem hringormar eru í
þeim eða ekki,“ sagði hann
með þrjózkusvip.
Dadda sagði, að sig langaði
til að fá kútmaga. „Ég hef oft
borðað þá inni og þykir þeir
ósköp góðir.“
Svo fékk hún tvo kútmaga
á sinn disk. Tómas leit til
hennar með lítilsvirðingu og
vildi ekki bragða þetta ný-
næmi. En Maríanna gat ekki
látið það á móti sinni góðu
matarlyst að taka einn kút-
magann og athuga hann vand-
lega áður en hún borðaði
hann.
„Þeir eru góðir hjá henni,
kerlingargreyinu. Ég held hún
sé nokkuð hreinleg við matar-
verkin,“ sagði hún og seildist
í annan. „Ég held að þér sé
alveg óhætt að bragða á þeim,
Tómas minn.“
En hann lét sem hann
heyrði ekki til hennar. Hann
stóð upp frá matarborðinu og
þakkaði fyrir matinn og gekk
út í veðurblíðuna, fattur og
uppstrokinn með talsverðum
merkissvip. Móðir hans horfði
brosandi á eftir honum.
HJÓNAERJUR
Hallur og kona hans urðu
að þola það að horfa upp á sí-
felld búsældahöpp, sem sam-
býlisfólkinu féllu í skaut, en
þau sjálf voru í algerri kyrr-
stöðu. Eins og allir sigraðir
menn urðu þau að sætta sig
við allt. Svo létu þau von-
brigðin bitna hvort á öðru.
Hann sagði, að heyskapurinn
gengi miklu betur hjá Gunn-
ari, þó hefði hann svona hér
um bil sama vinnukraft og
væri hjá sér. Tvær fullorðnar
konur og tveir unglingar. En
auðvitað misstist talsvert við
það, að Helga yrði að vera í
bænum, oft og einatt fram
yfir hádegi. Tómas yrði alltaf
að vera á spildunni með
rakstrarkonunum og þó væri
alltaf ljá. Það væri áreiðan-
legt, að enginn maður þyrfti
að þræla fyrir eins duglausri
fjölskyldu og hann.