Lögberg-Heimskringla - 14.09.1961, Side 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 14. SEPTEMBER 1961
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edilor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldui
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Dr
Valdimar J. Eylands, Miss Caroline Gunnarsson, Prof. Thor-
valdur Johnson, Mr. Jón K. Laxdal, Prof. Tryggvi J. Oleson,
Rev. Philip M. Pétursson. Montreal: Próf. Áskell Löve. Minne-
apolis: Mr. Valdimar Björnson. Grand Forks: Dr. Richard Beck.
Reykjavík: Birgir Thorlacius ráðuneytisstjóri. Akureyri: Stein-
dór Steindórsson yfirkennari.
Subscriplion $S.OO per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as Second Class Mail, Post Office Deoartment, Qttawa.
Heimsókn forseta
íslenzka lýðveldisins
Dagurinn í dag (fimmtudagur) verður eftirminnilegur í
sögu okkar. Skömmu eftir hádegi koma herra Ásgeir Ás-
geirsson, forseti íslenzka lýðveldisins, og frú Dóra Þórhalls-
dóttir ásamt föruneyti þeirra til Winnipeg, þessarar sléttu-
borgar, sem við nefnum höfuðborg fslendinga í Vesturheimi,
því líf og saga frumherjanna íslenzku hefir tvinnazt saman
við þróunarsögu borgarinnar frá upphafi landnáms þeirra
í Vestur-Kanada.
Forsetahjónin koma til þessa lands í boði Kanadastjórn-
ar. Þau komu til Quebec á mánudaginn og var þeim fagnað
þar af landstjóra Kanada, en á þriðjudaginn og miðvikudag-
inn dvöldu þau í höfuðborg landsins, Ottawa, og hafa þau
vafalaust hlotið á báðum stöðum hinar virðulegustu mót-
tökur, svo sem þjóðhöfðingjum er veitt þegar þeir koma
til erlendra landa í opinberar heimsóknir. Munum við birta
fréttir af þeim síðar. í dag tekur stjórn Manitobafylkis á
móti forsetahjónunum, og eftir þeim undirbúningi, sem við
höfum orðið vör við, mun hún ekki verða eftirbátur í að
taka vel á móti þessum góðu gestum. — Hinni opinberu
heimsókn forsetahjónanna lýkur í kvöld. —
Víst metum við Vestur-íslendingar að makleikum þá
virðingu og vinsemd, sem stjórnir lands okkar hafa á þennan
hátt sýnt í garð stofnþjóðar okkar — og okkar sjálfra að
okkur finnst, — en ekki er okkur það minna fagnaðarefni,
að forsetahjónin munu leggja leið sína um byggðir íslendinga
eftir því sem tími þeirra leyfir.
Á þessum sögulega degi verður okkur ósjálfrátt hugsað
til landnemanna íslenzku og þeirra geysilegu breytinga, sem
orðið hafa á þeim 86 árum síðan fyrsti hópurinn kom niður
Rauðána til Winnipeg á leið til vesturstranda Winnipeg-
vatns, með það í huga að skapa sér þar „nýtt ísland“. Þetta
ferðalag var þeim ekki geðfellt, en þeir áttu ekki annars úr-
kostar vegna þess ástands 1 efnahagsmálum og stjórnarfari,
er þá ríkti á íslandi. En þrátt fyrir það, var ættjörðin þeim
ávallt ósegjanlega kær, og þeir innrættu börnum sínum rækt
til íslands og virðingu fyrir ættjörð sinni. „Nýja ísland“
varð vitaskuld aldrei að raunveruleika; íslenzku frumherj-
arnir tóku strax virkan þátt í sköpun þjóðfélags fósturlands
síns og niðjar þeirra dreifðust vítt um þessa álfu, en frænd-
semis- og menningartengslin við Island rofnuðu aldrei góðu
heilli.
Vestur-íslendingar hafa jafnan fylgzt af áhuga með
öllum hinum stórkostlegu framförum á íslandi síðan um
aldamótin og glaðzt af heilum hug yfir hverjum þeim áfanga,
er náðist í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar. Fagnaðaralda fór
um allar bygðir Islendinga, þegar Island öðlaðist fullt frelsi
1944. —
Oft höfum við notið heimsókna góðra gesta frá íslandi,
en enginn hefir vakið eins mikla hrifningu okkar á meðal
eins og heimsókn Ásgeirs Ásgeirssonar, því hann er tákn
þess, að stofnþjóð okkar hefir verið leidd inn í fullveldi
frjálsborinna þjóða, og hann er tákn þess bezta, er íslenzka
þjóðfélagið hvílir á. —
I þessari útgáfu Lögbergs-Heimskringlu höfum við leitazt
við að kynna lesendum forsetahjón Islands, en fjöldi Vestur-
Islendinga mun kynnast þeim persónulega. Héðan fara þau
til Gimli, vöggu íslenzka landnámsins í Vestur-Kanada, líta
vatnið góða, er reyndist mörgum íslenzka landnámsmann-
inum bjargvættur, ferðast um hveitisléttuna óendanlegu til
Wynyard, Saskatcheawn, nema staðar við minnisvarða ís-
lenzka skáldkonungsins, bregða sér til hinnar hraðvaxandi
Edmontonborgar í Alberta, ferðast á lest yfir hin stórfeng-
Herra Ásgeir Ásgeirsson,
forseti íslands
Eftir VALDIMAR BJÖRNSSON
Á meðan Gústaf VI. Adolf,
núverandi konungur Svía, var
um áratugi ríkiserfingi, var
oftar en einu sinni sagt, að ef
kosið yrði um næsta konung,
þá yrði hann sjálfsagt fyrir
valinu. Heyrði ég raddir ekki
ósvipaðar á Islandi, síðari
hluta fjögurra ára dvalar
minnar þar, stríðsárin, þegar
bollaleggingar byrjuðu um
hver ætti að taka við af
Sveini Björnssyni, fyrsta for-
seta lýðveldisins, þegar að því
kæmi. „Ásgeir Ásgeirsson er
alveg sjálfsagður í embættið,“
var almannarómurinn. Og
ekki hefir Ásgeir brugðizt
þeim vonum, sem tengdar
voru við hann í því sambandi.
Ferill hans sem forseti, þrisv-
ar kosinn þjóðhöfðingi sam-
landa sinna, er hátindur lífs-
starfs þar sem þága almenn-
ings hefir verið aðalmark-
miðið.
Ásgeir er guðfræðingur að
mennt, útskrifaður úr presta-
skólanum við Háskóla íslands
1915, en tók þó aldrei vígslu.
I staðinn varð hann biskups-
ritari 1915 og 1916 og varð þá
ári síðar tengdasonur Þór-
halls biskups Bjarnasonar.
Því næst varð hann banka-
ritari í Landsbanka íslands,
1917-18 og svo kennari í
Kennaraskólanum, 1918-26.
Á kennaraárum sínum var
hann kosinn sem þingmaður
Vestur-ísafjarðarsýslu, 1923,
og hélt hann þeirri stöðu í
rúm 28 ár, marg-endurkosinn,
þar til hann var kosinn for-
seti íslands að Sveini Björns-
syni látnum, 1952.
Þó að Ásgeir hafi aldrei átt
heima á Vestfjörðum, var
hann alltaf persónulega vin-
sæll þar, og gat hann rekið
ættir sínar þangað, því að
móðir hans, Jensína Björg
Matthíasdóttir, fædd í Vest-
mannaeyjum, var vestfirzk í
móðurætt, jafnvel skyld Jóni
forseta Sigurðssyni. Faðir Ás-
geirs var Ásgeir Eyþórsson
kaupmaður og síðar bókhald-
ari í Reykjavík. Árið eftir
giftingu Jensínu og Ásgeirs,
1892, fluttust þau hjónin að
Kóranesi á Mýrum, og þar
fæddist hinn tilvonandi for-
legu Klettafjöll og svo til
hinnar gróðursælu Kyrrahafs-
strandar. Og alls staðar munu
þau verða aufúsugestir.
1 föruneyti forsetahjónanna
til Winnipeg er utanríkisráð-
herra Islands, herra Guð-
mundur I. Guðmundsson, og
frú; fornvinir okkar Vestur-
Islendinga, ambassador Thor
Thors og frú Ágústa, og Dr.
Finnbogi Guðmundsson og frú
Kristjana. Við bjóðum þau
öll og aðra gesti, sem eru í
fylgd með þeim, innilega vel-
komin.
seti 13. maí 1894. Svo var far-
ið yfir sundið í Straumfjörð,
og þar átti fjölskyldan heima
þangað til flutt var til Reykja-
víkur rétt eftir aldamótin.
Ásgeir varð fræðslumála-
stjóri íslands 1926, og forseti
Sameinaðs þings 1930-31. Það
starf hefir hlotið að vera með
þeim ánægjulegustu, sem Ás-
geir hefir innt af hendi, úr
því hann stjórnaði þúsund
ára afmæli Alþingis sem þing-
forseti. Fjármálaráðherra varð
hann 1931, og hélt hann þeirri
stöðu fram til 1934, ásamt for-
sætisráðherraembættinu 1932-
34.
Fræðslumálastjóri varð
hann á ný 1934-38 og þá banka-
stjóri Útvegsbankans 1938 og
þangað til hann varð forseti,
1952. Gegndi Ásgeir þýðingar-
miklum nefndarstörfum sem
alþingismaður, einnig sat
hann stofnfund alþjóðabank-
ans í Bretton Woods í Banda-
ríkjunum í stríðslok. Þetta er
í fyrsta skipti, sem hann kem-
ur til Vesturheims sem for-
seti, þó hann hafi farið víða
um Bandaríkin í fyrirlestra-
för 1936, og ferðazt til út-
landa í heimsóknum og opin-
berum erindum oft síðan.
Það hefir verið talið Ás-
geiri til lasts af sumum, að
hann hafi ekki verið rígbund-
inn flokksmaður um stjórn-
málaferil sinn allan — um
skeið var hann framsóknar-
maður, óháður í framboði, en
þó hlynntur Bændaflokknum,
sem dó með Tryggva Þórhalls-
syni, mági hans, og síðan al-
þýðuflokksmaður. Alltaf var
hann kosinn í Vestur-ísa-
fjarðarsýslu samt, og var það
persónuleika hans að þakka,
frekar en pólitískri afstöðu í
flokkum. Þessi sjálfstæða
framkoma Ásgeirs var einmitt
styrkur hans, þegar komið var
að því að kjósa forseta Is-
lands, eftirmann brautryðj-
andans, Sveins heitins Björns-
sonar, sem var fyrsti forseti
hins endurheimta lýðveldis.
Ásgeir forseti er glæsimenni
í sjón og raun. Hnyttinn er
hann og spaugsamur, ímynd-
unarríkur og einarður í ræðu-
flutningi, hispurslaus í fram-
komu, en ávallt smekkmaður,
sem þekkir kröfur embættis
síns og gerir þeim góð skil.
Segja má um fjölmarga Is-
lendinga, að þeir séu bók-
hneigðir, og á það sannarlega
við um Ásgeir. Hann hefir un-
un af lestri, er manna fróð-
astur um flestallt, sem ís-
lenzkt er, og er merkilega vel
heima í sögu Vestur-íslend-
inga að fornu og nýju. Það
var auðheyrt, þegar maður
hitti forsetann á Bessastöðum
síðast í júlí, hvað hann hlakk-
aði mikið til þess að heim-
sækja íslendingabyggðir í
Kanada, og hvað hann vissi
mikið um frumbyggjendur * 1 *
þeim byggðum og afkomend'
ur þeirra.
Forseti Islands er sundmað-
ur mikill — kenndi sund jafn'
vel úti í sjó við Vestmanna
eyjar á yngri árum. Hann geI'
ur svefnsælum ReykvíkinguP1
gott eftirdæmi enn þann dag
í dag, kominn inn í bæ
Bessastöðum klukkan hál
átta á hverjum morgni, og 1
Sundlaugarnar. — Ekki heúr t
sveitalífið farið fram hjá hon-
um heldur — í Straumfir®1 3
bernskuárum, og vinnumaður
að sumri sem unglingur hja
Stefáni í Möðrudal á Fjöllu10-
Hann er íslenzkur í húð °&
hár, eins og vænta mætti
þjóðhöfðingja landsins.
hann er víðsýnn um leið, °8
ekki er minni þörf á því, Þe£
ar tekin er til greina lega ^s
lands á hnettinum, og bylgíu.r
þær, sem ber þar að land1;
Hann hefir verið leiðand1
maður um samstarf íslan
við aðrar þjóðir, og hugsjónir >
mannréttinda, frelsis og v
ræðis eiga sterkan málsvar3’
þar sem hann er.
Forsetahjónin
í heimsókn iil Kanada
Fréttin gladdi, svo fáheyrð,
fléttuð ættjarðar þrá,
um ferðir forsetahjóna
Fróns, um háloftin blá.
Hálfa leiðina heiman
hugur fleygur þau ber,
til vonalandsins í vestri,
að vitja landnámsins hér.
Þau vildu koma og kynnast’
kynslóð þeirri, sem er;
vildu mailndómsins minnast
meðal frændanna hér;
græða lífstregann leynda,
er lengi í huga þeim bjo!
þar sem íslenzkur aðall
eitt sinn lifði og dó.
Hér var Frónsbúans frartú3^
frægt á landnámsins tíð,
stórt í tryggðum og trega
traust við reynslu og stri
gengi fósturlands gæfu
gaf hann líf sitt og blóð,
vötn og Vesturheims mol
vígði íslenzkri þjóð.
Þó tíðir alda og æva
að ósi renni sitt skeið,
gjörfuleiki og gæfa
gengu saman á leið.
Saga íslands og yðar
er vort helgasta ljóð;
dagur frelsis og friðar
fyrir land vort og þjóð-
Enn er erfð vor hin sama’
íslands göfgustu hjón.
Hún er ættland, er áttu
Egill, Snorri og Jón.
Heil og velkomin vestur
á vora landnema slóð.
Aldrei göfugri gestir
gistu Kanadaþjóð.
S. E.
Björnss0