Lögberg-Heimskringla - 23.05.1963, Qupperneq 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 23. MAÍ 1963
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday 'by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JÖNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S.
E. Bjömsson. Monlreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar
Björnson. Grand Forks: Richard Beck. Reykjavík: Birgir
Thorlacius. Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl
Strand.
Subscriplion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Deportment, Ottawa,
and for payment of Postage in cash.
Ritnefnd Lögbergs-Heimskringlu
Við fögnum því, að nýlega hafa þrír ágætlega ritfærir
menn bætzt við ritnefnd Lögbergs-Heimskringlu en þeir eru:
Jakob F. Kristjánsson. Hann var lengi í þjónustu National
Employment Service og skipaði ábyrgðarmikla stöðu sem
Regional Employment Officer fyrir sléttufylkin. Jakob hefir
tekið mikinn þátt í íslenzkum félagsmálum, er í Unítara-
söfnuðinum og söngflokk hans, var í íslenzka leikfélaginu
bæði meðan það var starfrækt af Góðtemplurum og síðar af
Sambandssöfnuðinum. Hann hefir og verið tryggur stuðn-
ingsmaður Þjóðræknisfélagsins og á sæti í stjórnarnefnd
þess, ennfremur í íslendingadagsnefndinni. Fyrr á árum
vann Jakob um skeið við Heimskringlu og er nú í útgáfu-
nefnd Lögbergs-Heimskringlu og hefir beitt sér sérstaklega
fyrir aukinni útbreiðslu blaðsins. Jakob er ágætlega máli
farinn.
Jóhann G. Jóhannson, var lengi kennari við Daniel Mc-
Intyre miðskólann í Winnipeg og var frábærilega vinsæll í
því starfi. Hann er útskrifaður af Manitoba háskólanum, þótti
skarpur námsmaður, sérstaklega slyngur í stærðfræði og
lagði stund á stjörnufræði. Hann gaf sig um langt skeið mikið
að félagsmálum, var lengi í stjórnarnefnd Fyrsta lúterska
safnaðar og var eftirsóttur ræðumaður. Islenzku blöðin
geyma margar skemmtilegar ritgerðir eftir Jóhann G.
Engin þörf er á því, að skrifa langt mál um þessa tvo
menn, þeir eru vel kunnir lesendum blaðsins. — Tryggvi
Oleson prófessor kynnir lesendum dr. Karl Strand og er sér-
staklega ánægjulegt að geta birt nú þegar fyrstu greinina, er
hann ritar fyrir Lögberg-Heimskringlu. Við bjóðum þessa þrjá
vini blaðsins hjartanlega velkomna í ritnefndina.
Nöfn ritnefndarmanna birtast í blaðinu hér að ofan viku-
lega. Þrátt fyrir það þótt margir þessara manna séu störf-
um hlaðnir, eru nöfn þeirra trygging þess, að þeir muni
senda blaðinu eins oft og þeim er unnt ýmislegt efni lesend-
um til fróðleiks og skemmtunar. Vel sé þeim og öllum öðr-
um er styðja blaðið og styrkja á þennan hátt.
* * *
Karl Strand er fæddur að
Kálfaströnd í Mývatnssveit í
Suður Þingeyjarsýslu þann
24. október 1911. Foreldrar
hans voru Karl Strand frá
Þrándheimi í Noregi og Krist-
jana Jóhannesdóttir ættuð úr
Þingeyjarsýslu og Húnavatns-
sýslu. Hann ólst upp að Syðri
Neslöndum í Mývatnssveit,
fór í Menntaskólann á Akur-
eyri vorið 1930 og lauk stúd-
entsprófi þaðan vorið 1934.
Sama haustið innritaðist hann
í Háskóla íslands, Reykjavík,
og lauk prófi í læknisfræði
vorið 1941. Það sama haust
sigldi hann til Englands og
næstu f jögur ár stundaði hann
framhaldsnám í taugasjúk-
dómum (Neurology) og geð-
sjúkdómum (Psychiatry) við
ýms sjúkrahús og mennta-
stofnanir í Englandi og Ox-
ford, þar á meðal Institute of
Neurology, National Hospital,
Queen Square, Londan, Insti-
tute of Psychiatry Maudsley
Hospital, London og British
Postgraduate Medical School,
Hammersmith Hospital. Að
undanteknum nokkrum mán-
uðum árið 1948, sem hann
starfaði heima á íslandi, hefir
hann starfað eingöngu í
London og nágrenni sem geð-
fræðingur, (Psychiatrist)
lengst af við West Park
Hospital, Epsom, en einnig
við ýmsa aðra spítala. Margir
íslendingar hafa leitað lækn-
ishjálpar til hans í London,
og einnig fyrirgreiðslu til
brezkra lækna og lækninga-
stofnana.
Karl hefir ritað fjölda
greina í blöð og tímarit á ís-
landi, þ.á,m. „Lundúnabréf“ í
Morgunblaðið um nokkurra
ára skeið. Greinar og þýðing-
ar eftir hann hafa einnig birst
í tímaritunum, „Dvöl“,
„Helgafell“ og vikublaðinu
„Stundin". Á háskólaárum
sínum vann hann fyrir námi
sínu að nokkru leyti með rit-
störfum og var um skeið rit-
stjóri blaðsins „Heima“ sem
gefið var út af Kaupfélagi
Reykjavíkur og nágrennis.
Með Þórarni lækni Guðna-
syni, Reykjavík, þýddi hann
bókina „Baráttan gegn dauð-
anum“ (Men against Death)
Dr. Karl Slrand:
Bréf frá
Vinur minn, Tryggvi J.
Oleson, prófessor hefir farið
þess á leit að ég sendi Lög-
bergi-Heimskringlu við og við
fréttabréf frá London. Mér er
sérstök ánægja að verða við
þessarri beiðni. Ef til vill
mætti ég að upphafi gera
stuttlega grein fyrir afstöðu
minni til þessa blaðs og
kynnum frá fornu fari. Skylt
er hverjum rithöfundi að
varast það að þreyta lesand-
ann með skrafi um sjálfan
sig og þessi inngangur verður
því stuttur.
Ég er fæddur og uppalinn
til 18 ára aldurs á Syðri-Nes-
löndum í Mývatnssveit, Suð-
ur Þingeyjarsýslu. Úr því hér-
aði hafði allmargt fólk flutzt
til Kanada á síðustu tveimur
áratugum aldarinnar sem leið,
og naumast var sú fjölskylda
til í Mývatnssveit sem ekki
átti nær- eða fjarskylda ætt-
ingja vestan hafs. Fósturfor-
eldrar mínir, Sigtryggur Þor-
steinsson og Sigriður Jó-
hannesdóttir áttu bæði nána
ættingja í Kanada. Móðir Sig-
tryggs, Guðrún Grímsdóttir
fluttist til Kanada um 1892
ásamt manni sínum, Birni
Jónssyni frá Teigi og mun
hafa búið lengst af á Gimli,
Manitoba. Bróðir Sigríðar í
Neslöndum var Jónas Jó-
hannesson húsasmiður, sem
nam land í vesturhluta
Argylebyggðar 1888 og flutt-
ist síðar til Winnipeg. (sbr.
Saga Islendinga í Vestur-
heimi, IV, b. bls. 128.) Meðal
barna Jónasar er Konráð
Jóhannesson flugskólastjóri.
Á Ytri Neslöndum, næsta bæ
við Syðri Neslönd bjó Stefán
Stefánsson frá Haganesi, (f.
1854, d. 1929) af Skútustaða-
ætt. Bróðir hans Þórarinn
(Thor) f. 1861, d. 1949, fluttist
til Vesturheims 1889. Allt
þetta fólk og margt annað í
sveitinni skrifaðist reglulega
á við ættingja sína vestan
hafs, las Vesturheimsblöðin
Lögberg og Heimskringlu
þegar tök voru á og fylgdist
gjörlega með því sem á dag-
ana dreif meðal fjölskyldu-
greinanna handan hafsins. í
heimsóknum og á mannamót-
um í sveitinni voru sérhver
ný tíðindi sögð ljósmyndir og
jafnvel gjafir frá Vesturheimi
sýndar og nýjustu fregnir úr
Vesturheimsblöðunum rifjað-
eftir Paul de Kruif. Árið 1960
birtist eftir hann bók um
huglæga sjúkdóma er nefnist
„Hugur einn það veit“.
Hann var sæmdur riddara-
krossi íslenzku Fálkaorðunn-
ar 17. júní 1953.
Karl er kvæntur Margréti
Sigurðardóttur frá Gljúfri í
Ölfusi, Árnessýslu. Þau eiga
tvö börn, Viðar 19 ára og Hildi
15 ára, sem bæði stunda nám
í menntaskóla í London.
Tryggvi J. Olwon.
London
ar upp. Póstsamgöngur í norð-
lenzkum sveitum voru enn
strjálar um og eftir heims-
styrjöldina fyrri, útvarp var
enn ákomið og skipaferðir
hægar og langt milli. Eigi að
siður voru tengslin við Vest-
urheim lifandi og náin, þeir
sem ólust upp í Mývatnssveit
á þessu tímabili þekktu heil-
ar fjölskyldur af náinni af-
spurn engu síður en þótt þær
hefðu búið í fjarlægri sveit
heima á íslandi. Stöku sinn-
um komu ættingjar að vestan
í heimsókn, þó sérstaklega um
og eftir 1930.
í sumum tilfellum hafði
sambandið rofnað og ættingj-
ar hurfu sjónum þeirra er
heima bjuggu, stundum til
fulls, stundum um áratugi. En
dæmi eru þess að önnur eða
þriðja kynsióð hefir tekið upp
þráðinn á ný og tengt ætt-
ingjakynni, sem brostið höfðu
fyrir hálfri öld eða meir.
Tvær ömmusystur þess er
þetta ritar, Þóra og Helga
Sigurðardætur frá Litlu-
Laugum í Reykjadal fóru til
Vesturheims, eftir því sem
bezt er vitað, með fyrsta út-
flytjendaskipinu sem fór
beint frá íslandi til Kanada
og lenti í Quebec 10. ágúst
1893. Báðar náðu háum aldri
og urðu ættmæður, Þóra, gift
Sigurði Finnbogasyni og síð-
ast til heimilis í Langruth,
Manitoba og Helga gift Júlíusi
Bjarnasyni, Wynyard, Sask.
Um sextíu og sex árum síðar
naut undirritaður hjálpar
þeirra Valdimars Björnsonar
ríkisféhirðis í Minnesota,
Sveins E. Björnsonar læknis
í Winnipeg og Freys Thor-
grímsonar bankastjóra,
Crystal City til þess að finna
þessa ættargrein og kynnast
henni á ný. Svo ótrúleg en á-
nægjuleg ævintýri geta enn
gerst á Islandi að menn eign-
ist stóran ættingjahóp á ein-
um degi, sem viðkomandi
vissi ekki að væri til.
Þessi persónulegi útúrdúr
er ritaður til þess að gera ís-
lendingum í Vesturheimi
nokkra grein fyrir þeim æv-
intýrablæ, sem hvíldi yfir
landnemunum í Vesturheimi
í augum þeirra, sem bornir
eru á íslandi á fyrstu tveimur
áratugunum eftir aldamótin,
og sem áttu feður og mæður,
afa og ömmur, sem töluðu um
bræður og systur vestan hafs
eins og séðst hefðu innan
mánaðar eða árs. Þótt ofan-
nefnd nöfn séu tekin úr einu
héraði aðeins, skipti sama
máli víðsvegar um byggðir ís-
lands. Alkunnugt er hversu
ísland var ofarlega í hugum
margra Islendinga í Vestur-
heimi til hinztu stundar, þótt
þeir gerðust góðir þegnar
annars ríkis. Hitt er ef til vill
ekki jafn kunnugt, hversu
nýlendurnar í Vesturheimi
áttu og eiga rík ítök í hugum
þeirra sem heima á Islandi
eru bornir löngu eftir að síð-
asti útflytjendahópurinn
steig á skipsfjöl, en sem aldir
voru upp á heimilum, þar
sem brottfluttur hluti fjöl-
skyldunnar lifði enn í heim-
ilinu, að vísu ósýnilegur en
eigi að síður jafn tilveru-
traustur og þeir frændur og
vinir, sem bjuggu á næstu
bæjum.
íslenzku Vesturheimsblöð-
in, Lögberg og Heimskringla
voru eigi lítill þáttur í þess-
um áhrifum, „meginþráður
yfir höfin bráðu“. Sem barn
kynntist sá er þetta ritar
þessum blöðum báðum, sem
voru íslenzk en höfðu þó á
sér framandi blæ, með erlend-
um heitum og auglýsingum,
en fléttuð ramíslenzkum
greinum, skáldskap og frá-
sögnum, oft með íslenzkum
nöfnum yfirfærðum á kana-
díska grund. Þar birtust
menn, sem talað var um með
virðingu og aðdáun, þegar
ljóð voru lesin á kvöldvökum,
menn eins og Stephan G.
Stephansson, Káinn og fleiri.
Stundum bar á góma nöfn
manna, sem þegar höfðu
helgað sér ríkar vinsældir í
hugum bókhneigðra unglinga,
svo sem Jóhanns Magnúsar
Bjarnasonar, hans „Vornætur
á Elgsheiðum“ héldu mörgum
íslenzkum unglingi vakandi
langt fram á íslenzkar vor-
nætur. Svo mætti lengi telja,
en hér skal látið staðar num-
ið.
Þótt stundum kunni að
hafa orðið skoðanamunur
milli Lögbergs og Heims-
kringlu á þessum árum varð
sá vopnagnýr fæstum að á-
steytingarsteini heima á ís-
landi. Tíðast voru bæði blöð-
in nefnd í sömu andránni sem
velkomnir tvíburar handan
yfir haf, eftirvæntir gestir,
sem rufu einangrun íslenzkra
dala og fluttu hressandi gust
frá fjarlægum heimi, sem
fæstir höfðu séð. Jafnvel
fréttir og greinar, sem prent-
aðar voru upp úr íslenzkum
blöðunum heima birtust í
nýju ljósi — og þar sem fátt
var keypt íslenzkra blaða
bárust þær lesandanum e.t.v.
einungis með Lögbergi og
Heimskringlu. Á vissan hátt
gáfu þessi blöð hringsjá yfir
það helzta, sem birtist á ís-
lenzkri tungu bæði á Islandi
og Kanada, og vafalítið er að
þessu sérstæða hlutverki
þeirra hefir ekki verið gefinn
sá gaumur, sem vert er.
Þessi inngangur nægir til
þess að skýra hverja sérstöðu
sá er þetta ritar, og fjöldi
annarra íslendinga af sömu
kynslóð hefir til Lögbergs-
Heimskringlu. Það eitt að
eiga kost á að skrifa í þetta
blað og eiga nafn sitt í tengsl-
um við það er eins og að hitta
æskuvin, sem náð hafði full-
um þroska er ritarinn var
sjálfur barn, vin, sem enn er
í fullu fjöri en með reynslu
Fraxnhald ó bls. 5.