Lögberg-Heimskringla - 17.10.1963, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 17. OKTÓBER 1963
Lögberg-Heimskringlo
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
# WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Editor: INGIBJÖRG JtóNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S. E. Bjömsson.
Montreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar Björnsson.
Grand Forks: Richard Beck. Reykjavík: Birgir Thorlacius.
Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl Strand.
Subscription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized a> >«cond da» moil by the Post Office Deportment, Ottowa,
and for payment of Postage in cash.
íslenzkan
Skýrsla sú, er birtist á þessari síðu blaðsins er undir-
rituð af dr. Sigurði Nordal og öðrum mætum íslendingum,
en við nefnum hann sérstaklega vegna þess að við minnumst
ritgerðar hans, Framiíð íslenzkrar menningar i Vesiurheimi.
er birtist í Tímarili Þjóðræknisfélagsins árið 1937. Sú ritgerð
var svo skilniingsrík og gagnmerk að hana hefði átt að sér-
prenta bæði á íslenzku og ensku til dreyfingar meðal allra
Islendinga vestan hafs.
Þjóðræknisfélaginu hefir ávalt verið ljóst að á hverjum
tíma væri stórum hóp af hinni uppvaxandi kynslóð ekki
unnt að afla sér upplýsinga um menningarerfðir sínar með
öðru móti en á enskri tungu. Þessvegna lagði félagið fram
mikið fé til útgáfu Hisíory of Iceland eftir Gjerset og
félagsmenn hafa frá upphafi flutt fyrirlestra víðsvegar á
ensku -um sögu Islands og menningu svo þúsundum skipta,
og hefir dr. Richard Beck verið duglegastur allra á þeim
vettvangi. Margir þessara fyrirlestra auk ritgerða hafa birst
í blöðum og tímaritum, einnig í Iceland Thousand Years,
en félagið átti hlutdeild í útgáfu þeirrar bókar.
Þá hvatti Þjóðræknisfélagið unga Islendinga lil að mynda
þjóðræknisdeild og var hún stofnuð á ársþingi félagsins
1938 og gefið nafnið Young Icelanders og síðar var það
nefnt Icelandic Junior League en svo að lokum Icelandic
Canadian Club. Hefir þetta félag innt mikið og gott starf af
hendi, sérstaklega með útgáfu ritsins Icelandic Canadian.
Ávalt hefir verið náið og vinsamlegt samband milli Þjóð-
ræknisfélagsins og Icelandic Canadian Club, enda stefna
bæði að sama marki.
Fleiri félög meðal enskumælandi Islendinga hafa verið
stofnuð vestan hafs: í Toronto, tvö í California, í Chicago, í
New York og e.t.v. víðar og er íslenzkan ekki útilokuð á
fundum þeirra. Þeir sem geta, reyna að nota þá íslenzku,
sem þeir kunna, í samtölum hver við aðra.
Vitaskuld hefir Þjóðræknisfélagið lagt megin áherzlu á
kennslu íslenzkunnar, því eins og dr. Nordal segjir í fyrr-
nefndri ritgerð „hún er lykill að íslenzkum bókmenntum og
íslenzkri menningu sem kynnst verður af bókum. Samhengi
fornar og nýrrar tungu er svo náið og órofið, að þetta gildir
eigi að síður um fornbókmenntirnar, alit aftur til elztu Eddu-
kvæða og dróttkvæða, en hinar nýrri bókmenntir. Efni og
búningur andi og stíll þessara bókmennta er svo samgróið,
að þeirra verður aldrei notið að gagni né, þær skildar út í
æsar, nema að þær séu lesnar á frummálinu."
Ennfremur segir dr. Nordal: „Bretum hefir verið ljósara
en nokkrum öðrum erlendum fræðimönnum, að til að færa
sér bókmenntirnar í nyt að gagnd, verða þeir að lesa þær á
frummálinu, þekkja lifandi íslenzkt mál og helzt að kynnast
landinu og þjóðinni."
I næsta blaði munum við skrifa um, hvernig eigi að halda
íslenzkunni lifandi í lengstu lög vestan hafs og leyfum okkur
þá að vitna frekar í ritgerð dr. Sigurðar Nordals.
Canada Savings Bonds
Enn á ný býður Sambandsstjórnin almenningi að leggja í
sparisjóð, með því að kaupa Canada Savings Bonds. Þetta er
átjánda árið ^m einstaklingum veitist þetta tækifæri. Vext-
irnir á verðbréfunum þetta ár hafa aðeins einu sánni verið of-
urlítið hærri. Þessi verðbréf (Bonds) eru jafngóð og peningar;
það er hægt að framvísa þeim á bönkum hvenær sem er og fá
fullgildi þeirra í peningum ásamt vöxtum. Lesið auglýsing-
una um þau á öðrum stað í blaðinu. Vextirnir á verðbréfun-
úm eru allmikið hærri en vextir á sparisjóðum sem fólk á í
bönkum. Canada Saving Bonds er með- þeim beztu sparnað-
ar tækifærum í heimi fyrir einstaklinga, sem ekki geta lagt til
hliðar nema smáupphæðir á ári.
Skýrsla fró Ísland-Kanada Róðinu
til Canada-Iceland Foundalion
Þann 20. júní s.l. sat ég, sem
formaður Canada-Iceland
Foundation, á fundi sem Is-
land-Kanada Ráðið hélt í
Reykjavík á skrifstofu aðal-
ræðismanns Kanada á fslandi,
Hallgríms F. Hallgrímssonar.
Þar bar ég fram skýrslu um
menningarstörf Vestur - ís-
lendinga og hvað það væri
sem Canada-Iceland Found-
ation áliti að væri nauðsyn-
legt til þess að þessi menn-
ingarstörf gæti haldið áfram.
I skýrslunni lét ég í ljós að
fyrir okkur hina eldri væri
þetta að mörgu leyti fyrst
og fremst fjárhagsvandamál,
en um leið tók ég fram að til-
gangurinn væri ekki að biðja
um styrk frá Islandi. Hér
fylgja þarfirnar sem bent var
á.
1. Verðlaun handa velgefn-
um nemendum, sem eru að
byrja í háskólanum og kjósa
íslenzku sem námsgrein eða
sýna áhuga á íslenzkum fræð-
um.
2. Verðlaun handa stúdent-
um, sem skara fram úr í ís-
lenzku.
3. Lyfta undir bagga hvað
snertir ferðakostnað stúdenta,
sem fara til íslands til þess að
halda áfram námi í íslenzku.
4. Hjálpa ritstjórum, skáld-
um, rithöfundum og lista-
mönnum, sem langar til að
heimsækja ísland. Hið sama
á við nemendur sem koma
hingað frá íslandi.
5. Styðja Lögberg-Heims-
kringlu, Tímaritið og The
Icelandic Canadian og hjálpa
til að safna peningum fyrir
þessi og svipuð fyrirtæki á
þeim grundvelli, að höfuðstól
megi ekki skerða.
6. Að stuðla að því, að hægt
verði að sinna framkvæmd-
um í þeim málum, sem eru á
d a g s k r á Canada-Iceland
Foundation.
Margir tóku til máls og allir
voru sammála að styðja ætti
öll okkar sameiginlegu ís-
lenzku menningarmál. Afráð-
i var að Ráðið semdi skýrslu
eða bréf, sem væri sent til
mín í Winnipeg, og fylgir það
þessari útskýringu.
V. J. Líndal.
♦ * *
ÍSLAND-KANADA RAÐ
Reykjavík, 25. júní 1963.
Herra dómari,
Valdimar J. Líndal,
WINNIPEG.
Kæri landi,
1 þessum línum langar okk-
ur til að festa á blað fáein af
þeim atriðum, sem bar á góma
20. júní s.l., þegar við nutum
þeirrar ánægju, að þú sazt
fund með okkur. Við litum
fyrst og fremst á þær sem
stutta kveðju frá Island —
Kanada — ráðinu til sam-
starfsmanna þinna í Canada
— Iceland Foundation — fé-
laginu, sem við höfum ekki
átt kost á að ræða munnlega
við.
Hér er ástæðulaust að fjöl-
yrða um alla þjóðræknisstarf-
semi Vestur-íslendinga. Við
viljum heldur ganga beint að
spurningunni: Hvert er við-
horf heimaþjóðarinnar á ís-
landi til hinna yngri kynslóða
af íslenzkum ættum vestan-
hafs, sem kunna lítið eða
ekkert í íslenzku, en vita þó
um uppruna sinn og bera þess
vegna í brjósti ræktarsemi til
Islands og Islendinga?
Ef þessir frændur okkar
halda, að í augum heimaþjóð-
arinnar séu öll tengsl milli
þeirra og hennar bundin við
tunguna eina saman, er það
fullkominn misskilningur.
Tvennt hlýtur að vera hverj-
um skyni bornum manni
ljóst: íslenzkan getur ekki
haldið áfram að vera móður-
mál ungu kynslóðanna eins
og hinna eldri, heldur verða
færri og færri af þeim, sem
tala hana eða jafnvel skilja.
I öðru lagi eru þessir afkom-
endur landnemanna fyrst og
fremst Kanadamenn (eða
Bandaríkjamenn) og skyldir
til að vera góðir borgarar í
sínu fósturlandi. Við Islend-
ingar gerum vissulega sömu
kröfu til barna og niðja þeirra
útlendinga, sem verða íslenzk-
ir ríkisborgarar.
Eigi og síður eru góð skil-
yrði til samstarfs milli þess-
ara ungu kynslóða og íslend-
inga austan hafs, og Canada-
Iceland Foundation — félagið
hefur, eins og nú stendur á, í
þessu efni mikilvægu hlut-
verki að gegna fyrir framtíð-
ina.
Við vonum, að fleiri og
fleiri af þeim frændum okk-
ar, sem efnungis mæla á
enska tungu, eigi eftir að
sækja ísland heim, sjálfum
sér og okkur til ánægju og
gagnkvæms lærdóms. Sam-
göngur eru orðnar auðveldar,
og því skal ekki heldur
gleymt, ef þá langar til þess
að sjá „gamla landið“, að
enskukunnátta er orðin býsna
almenn á íslandi og vex með
hverju ári. Þeir geta hins veg-
ar gert mikið til þess að kynna
ísland og vera íslendingum
haukar í horni vestan hafs og
standa um það að sumu leyti
betur að vígi en fyrstu kyn-
slóðirnar, vegna fullkomnara
valds síns á enskri tungu. Og
loks er það skoðun okkar, og
það er mikilvægt atriði, að
með því að kynna sumt af því
bezta, sem íslenzk menning
hefur að bjóða, geti þeir
auðgað menntalíf fósturlands
síns.
Til þess að drepa hér á eitt
hlutstætt atriði, skulum við
nefna það, sem okkur er efst
í huga: íslenzka kennarastól-
inn í Manitoba - háskóla.
Stofnun hans var eitt stór-
brotnasta afrek hinna eldri
kynslóða og þeim til ævarandi
sóma. En hún var samt ekki
nema upphaf annars meira og
fleira, sem gera þarf. Kanada-
mönnum yfirleitt mun ekki
vera það svo ljóst sem skyldi,
að háskólar þeirra hafa fram
að þessu í ástundun íslenzkra
fræða staðið mjög að baki há-
skólum á Bretlandi og í sum-
um brezkum samveldislönd-
um, einkanlega Ástralíu, þar
sem þó ekki hafa komið til
greina nein áhrif íslenzkra
innflytjenda. I Bretlandi (og
líka í Ástralíu) hafa íslenzk
fræði jafnan verið kennd í
sambandi við ensk fræði, og
þá fyrst hafa þau getað notið
sín að verðleikum.
íslenzk tunga hefur sem há-
skólanámsgrein fyrir ensku-
mælandi þjóðir þrennt til. síns
ágætis, sem verður ekki
vefengt. Af henni má læra allt
það um elzta stig germanskra
mála, þar á meðal ensku, sem
unnt er að læra af þeim forn-
tungum, gotnesku og engil-
saxnesku, sem nú eru stund-
aðar í því skyni. En þar sem
ekki er til á gotnesku nema
lítið brot af biblíuþýðingu og
fáar engilsaxneskar bækur
eru lesnar vegna annars en
málsins, eru til á íslenzku
miklar klassískar bókmennt-
ir, sem annar eins maður og
Gilbert Murray (svo að eitt
dæmi sé nefnt) hefur sagt, að
væru „að sumu leyti jafn
tiginbornar hebreskum og
grískum bókmenntum", — og
gat hann ekki lengra til jafn-
að. Loks er það ómetanlegt,
að íslenzka er í senn forn-
tunga og lifandi mál, sem
jafnt má nema af bókum sem
vörum þjóðarinnar í dag.
Fyrir þær sakir er kennara-
stóll sá í Winnipeg, sem jafn-
an verður skipaður innborn-
um íslendingi, sjálfkjörin
miðstöð þessara fræða í Kan-
ada og jafnvel allri Ameríku,
þegar stundir líða fram.
Ekkert geta samtök íslenzk-
ættaðra manna í Kanada nú
og framvegis innt af höndum,
sem okkur virðist brýnna og
þarfara en að slá skjaldborg
um þennan kennarastól og
það, sem kringum hann grær.
Þetta virðist einsætt, frá
hvaða sjónarmiði sem á er
litið.
Meðal þeirra ráðstafana,
sem hér geta komið til greina,
viljum við leyfa okkur að
nefna tvær, til athugunar. Það
mundi vera hinum unga efn-
ismanni, sem nú situr um-
ræddan kennarastól, mikils
virði að dveljast nokkurn
tíma í Bretlandi til þess að
kynnast rækilega kennslu í
þarlendum háskólum og
hvernig íslenzk fræði eru þar
tengd enskudeildunum. 1
öðru lagi mundi það einna
bezt færa Kanadabúum heim
sanninn um, hvers íslenzk
fræði eru metin í móðurlandi
enskrar menningar, ef Mani-
toba-háskóli vildi bjóða heim
til fyrirlestrarhalds eirthverj-
um brezkum háskólakennur-