Lögberg-Heimskringla - 21.11.1963, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 21. NÓVEMBER 1963
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipegj Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S. E. Bjömsson.
Monlreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar Björnsson.
Grand Forks: Richard Becjc. Reykjavík: Birgir Thorlacius.
Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl Strand.
Subscripiion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorizod os second closs moil by the Post Office Deportment, Ottowa,
and for payment of Postoge in cash.
DR. RICHARD BECK:
Skáldbóndinn Guttormur
J. Guttormsson hálf-níræður
Það er alkunnugt, hve menn eldast misjafnlega. Sumir
verða gamlir langt um aldur fram. Aðrir eru þau gæfunnar
börn, að þeir halda líkamsfjöri sínu og andlegum kröftum í
ríkum mæli, þó að þeir verði háaldraðir. I þeim hópnum er
Guttormur J. Guttormsson, skáldbóndi að Víðivöllum við
Islendingafljót í Nýja-íslandi, sem verður hálf-níræður í dag,
21. nóvember.
Hann er persónugervingur hins sanna langlífis í þeim
skilningi, sem Jónas Hallgrímsson skáld túlkaði það hug-
tak í ódauðlegum ljóðlínum sínum:
Hvað er langlífi?
Lífsnautnin frjóva,
alefling andans
og athöfn þörf.
Við, sem nutum þeirrar sérstöku ánægju að hlýða á
Guttorm lesa upp úr ljóðum sínum á „Fróns“-mótinu í fyrra
vetur, munum verða þess langminnug, hvernig fjörið og
andríkið gneistaði af honum, hvort heldur hann sló á streng
alvöru eða kímni í þeim kvæðum sínum, enda þarf ekki
lengi að blaða í eldri kvæðum hans, til þess að sjá þess næg
dæmi, hve jafnvígur hann er á þau fjarskyldu strengjatök
ljóðahörpunnar.
Hins vegar er það til marks um það, hvað Guttormur
heldur vel líkamsþrótti sínum, og hve hreystihugur hans er
óbilaður, að hann lét sig ekki um það muna að leggja í lang-
för til íslands síðastliðið sumar, sem kunnugt er, og naut
þeirrar ferðar sem ungur væri.
Um hitt er óþarft að fjölyrða, hver aufúsugestur hann
var ættþjóð vorri, hve framúrskarandi viðtökum hann átti
að fagna, og hver sómi honum var sýndur af hálfu hins opin-
bera, frænda og vina. Islendingar heima vita það vel, eigi
síður en við hér vestan hafsins, að þar fer mikill andans
jöfur, skáldsnillingur og sérstæður persónuleiki, sem borið
hefir hátt merki íslenzks manndóms, skapandi ljóðgáfu og
málsnilldar á vestrænum vettvangi.
Ekki fór það heldur fram hjá íslenzkum blaðamönnum,
hve Guttormur ber sín mörgu aldursár létt á herðum, og
hve skáldskapur hans er laus við ellimörk. Um það komst
Helgi Sæmundsson þannig að orði í viðtali við hann í
Alþýðublaðinu:
„Hann ber aldurinn aðdáunarlega sem maður og skáld.
Guttormur verður hálf-níræður í haust, en hann er alls
ósmeykur við Elli kerlingu. Hún varnar honum ekki þeirrar
langferðar, að hann er öðru sinni kominn heim á ættar-
óðalið.“
Hér verður ekki rakinn skáldskaparferill Guttorms, enda
gerizt þess eigi þörf. Það hafa margir þegar gert, svo sem
Arnór Sigurjónsson í prýðilegri inngangsritgerð sinni að
heildarútgáfu kvæða Guttorms fram að þeim tíma (Iðunnar-
útgáfan, Reykjavík, 1947), og höf. þessa greinarkorns í bækl-
ingnum Guttormur J. Guttormsson skáld (Winnipeg, 1949)
og í ritgerðinni „Guttormur J. Guttormsson áttræður“ í
Tímariti Þjóðræknisfélagsins, þar sem sérstaklega er fjallað
um kvæðasafn hans Kanadaþistill, sem Helgafell í Reykjavík
gaf út í tilefni af áttræðisafmæli skáldsins.
Síðan hefir Guttormur birt ágæt kvæði og stökur, og
leyfi ég mér að taka hér upp stökuna hans „Um ellina“, sem,
ásamt fleiri ljóðum eftir hann, kom í Eimreiðinni (maí-ágúst)
Fólk gleymir því jafnan að gamlir menn
sem geta leið sína staulazt enn,
eru valtari á löppunum leiddir.
Svo lengi, sem vit þeirra óskert er
þeir ættu að fá að ráða sér
og eldast ótilneyddir.
Ambassador Thor Thors:
Ræða um þing S.Þ.
Töluð á segulband 14. okt. 1963
Framhald frá sl. blaði.
Halvard Lange, utanríkis-
ráðherra Noregs, vék einnnig
að apartheid-málinu, en lagði
ríka áherzlu á það, að refsiað-
gerðir kæmu ekki til greina
nema fyrir frumkvæði og á-
kvörðun öryggisráðsins, en
þar á Noregur sæti. Hinsveg-
ar sagði Lange utanríkisráð-
herra, að það yrðu mikil von-
brigði og sár, ef öryggisráðið
brygðist í þessum efnum. Það
er vert að geta þess hér, að
Island hefur allt frá því að
kynþáttamálið kom fyrst á
dagskrá Sameinuðu þjóðanna
árið 1947, tekið mjög ákveðna
afstöðu í ræðum gegn fram-
ferði stjórnar Suður-Afríku í
þessu máli, og var það árétt-
að í ræðu fulltrúa íslands um
nýlendumálin á þinginu 1960.
Þá tókum við fram, „að ís-
land hefði á hverju ári greitt
atkvæði með tillögum, þar
sem skorað hefði verið á
stjórn Suður-Afríku að end-
urskoða stefnu sína á þann
hátt, að veita öllum kynþátt-
um í landi sínu fullt frelsi og
öll mannréttindi“. Ennfremur
tókum við fram „að öllum
þjóðum heims bæri að veita
þegnum sínum sömu mögu-
leika og sömu réttindi og að
mannúð og lýðræði skyldi
ríkja“. Ennfremur kröfðumst
við þess „að hvar sem er
minnsti skuggi af efa um að
fullrar mannúðar sé gætt, þá
verður sá skuggi að hverfa“.
Það má búast við að til ein-
hverra ákvarðanna komi í
þessu máli, og að það komi til
kasta öryggisráðsins fljótlega
eftir að forstjóri S.Þ. hefur
lagt frám skýrslu þá, sem ör-
yggisráðið hefur falið honum
að láta gjöra um málið, en
hún er væntanleg bráðlega.
Málið er nú til umræðu í
hinni sérstöku pólitísku
nefnd, og sækja Afríkuríkin
þar mál sitt af miklu kappi.
Fulltrúi Islands mun senni-
lega taka til máls í þeirri
nefnd síðar, þegar unnt er að
sjá hvaða leið er helzt lík-
legust til skynsamlegrar og
farsællar lausnar í málinu, er
leitt gæti til friðsamlegrar
sambúðar bæði hvítra manna
og dökkra á grundvelli jafn-
réttis og lýðræðis, og til
verndar lögum og rétti.
Hinn 8. okt. flutti utanrík-
isráðherra Belgíu, M. Spaak,
mikla ræðu, sem var þrungin
af hans alkunnu mælsku og
hreif allan þingheim. Hann
gat þess, að samskipti Belgíu
og ríkiSstjórnar Kongó hefðu
mjög batnað á s.l. ári, og hefði
forstjóri Sameinuðu þjóð-
anna, U Thant, átt mikinn
þátt í því að greiða úr öllum
deilumálum. Belgía hefði enn
mikið hlutverk að inna af
hendi í Kongó, og þeir mundu
fúslega gera það samkvæmt
óskum ríkisstjórnar landsins.
Belgía væri því sammála, að
varnarlið S.Þ. í Kongó héldi
áfram gæzlu sinni til 30 júní
1964, og mundi Belgía því
greiða fullan hluta sinn af
kostnaðinum á þessu tímabili,
en áður hafa Belgíumenn
neitað að taka þátt í rekstri
þessa varnarliðs. Ennfremur
hét Spaak því, að þeir skyldu
inna framlag sitt af hendi
einnig fyrir liðinn tíma, ef
samkomulag næðist um önn-
ur fjármála-atriði, sem enn
eru óútkljáð varðandi ráð-
stafanir á eignum Belgíu í
Kongó. Ráðherrann kvaðst
vona að unnt yrði að finna
lausn á nýlendumálum Af-
ríku, sérstaklega varðandi
portúgölsku nýlendurnar An-
gola og Mozabique, og lagði
áherzlu á, að ákvarðanir S.Þ.
þyrftu að vera skýrt markað-
ar en einnig hóflegar og vit-
urlegar. Frelsi allra Afríku-
ríkja blasti nú við og sjálf-
stæði þeirra, því að ekki væri
unnt að stöðva þróunina við
landamæri Angola. Um al-
þjóðamál kvað M. Spaak, að
friðsamleg sambúð ætti ekki
aðeins að vera á milli NATO-
ríkjanna og Varsjárríkjanna,
heldur yrði þessi andi að ríkja
meðal allra þjóða heimsins, og
sérstaklega minntist hann á
sambúð Arabaríkjanna og
ísrael. Það vakti sérstaka at-
hygli þegar M. Spaak sagði,
að það væri hryllilegt og ó-
fyrirgefanlegt að hindra
Khrushchev, forsætisráðherra
Sovétríkjanna, í viðleitni hans
til að koma á friðsamlegu
samstarfi í heiminum. Eins og
kunnugt er, er M. Spaak fyrr-
verandi forstjóri NATO-sam-
takanna.
Ráðherrann lauk máli sínu
Af meiriháttar kvæðum
Guttorms frá seinustu árum
má, á hinn bóginn, nefna sem
dæmi hið efnismikla og at-
hygli þrungna kvæði hans
„Háðleikur atvikanna“, er
birt var í Tímariti Þjóð-
ræknisfélagsins í sambandi
við áttræðisafmæli skáldsins.
Annars mun Guttormur
eiga fyrir hendi nægt efni í
nýja ljóðabók, og er vonandi,
að hún komi sem fyrst fyrir
almenningssjónir, því að þar
má vænta bæði góðgresis og
kjarngresis. En þannig hefir
gróðri alltaf verið farið á and-
ans akri skáldbóndans að
Víðivöllum.
Þakklátum huga hylli ég
hann svo hálf-níræðan með
þessum ljóðlínum:
Sittu heill að sæmdarbúi
söngva þinna,
gnægð er þar af gulli að finna.
Góðra njóttu óska minna.
með því að segja, að nú væri
framundan hið stóra augna-
blik, hið mikla tækifæri til
þess að koma í framkvæmd
þeim hugsjónum, að stofnun
okkar gæti í sannleika orðið
sameinaðir þjóðir, sameinað-
ar undir merki hugsjóna al-
þjóðlegs réttlætis, skilnings
og bræðralags mannanna.
Þessu tækifæri mættum við
ekki glata.
Allsherjarþingið hefur nú
afgreitt í bili málið um gæzlu
mannréttinda í Suður-Viet-
nam. Þar hafa Búddatrúar-
menn talið sig vera ofsótta af
forseta og ríkisstjórn lands-
ins, og tókst allsherjarþing-
inu að ná algeru samkomu-
lagi um það, að taka boði rík-
isstjórnar Suður-Vietnam um,
að rannsóknarnefnd S.Þ.
skyldi kynna sér þessi mál á
staðnum. Forseti allsherjar-
þingsins hefur nú útnefnt
nefnd, og skipa hana þrjú
Asíuríki þar af tvö, sem að-
hyllast Búddatrú, tvö ríki frá
Afríku og tvö frá Latnesku
Ameríku, sem eru kaþólskrar
trúar. Nefnd þessi á að skila
áliti sínu til þessa allsherjar-
þings og verður þá málið rætt
að nýju.
Nú eru nefndir allsherjar-
þingsins teknar til starfa, og
munu þær fjalla um hin ein-
stöku vandamál. Pólitíska
nefndin fær afvopnunarmálin
enn einu sinni til meðferðar,
og virðist mér það einasta
skynsamlega, sem þetta þing
geti gjört sé að vísa málinu í
heild til 18-ríkja nefndarinn-
ar, sem fjallað hefur um af-
vopnunarmálin imdanfarin
ár, og haft bækistöðvar sínar
í Genf. Að sjálfsögðu mun
þessi nefnd, þar sem stórveld-
in eiga sæti ásamt 8 svoköll-
uðum Óháðum ríkjum, fylgja
nú eftir fast og örugglega
þeirri friðsamlegu stefnu, sem
nú hefur nýlega komið fram í
alþjóðamálum.
Auk samkomulagsins um
bann gegn atómsprengingum,
eru Bandaríkin og Sovétríkin
um það bil að ná samkomu-
lagi um bann gegn því að
senda atómvopn upp í himin-
geiminn. Það yrði þá enn nýtt
skref í hinni löngu og erfiðu
leið til fulls samkomulags um
algera og almenna afvopnun,
sem er eitt af mestu hugsjóna-
málum mannkynsins.
Framhald.
ROSE THEATRE
SARGENT ot ARLINGTON
AIRCONDITIONED
CHANGE OF PROGRAM
EVERY FOUR DAYS
Foto-Nite Every
Tuesday and Wednesdoy
SPECIAL
CHILDREN'S MATINEE
Every Saturday