Lögberg-Heimskringla - 28.11.1963, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 28. NÓVEMBER 1963
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÖNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S. E. Björnsson.
Montreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar Björnsson.
Grand Forks: Richard Beck. Reykjavík: Birgir Thorlacius.
Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl Strand.
Subscriplion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Deportment, Ottawa,
and for payment of Postoge in cash.
„Dáinn, horfinn! — Harmafregn"
Frétttin um að forseti Bandaríkjanna, John F. Kennedy,
hefði verið skotinn til bana af ódáðamanni í Dallas, Texas
um hádegi á föstudaginn 22. nóvember, barst um alla heims-
byggðina með leifturhraða fréttaþjónustu útvarpsins og sjón-
varpsins. Menn víðsvegar um heim setti hljóða, fólkið vildi
ekki trúa, fyrst í stað, þessum hörmulegu tíðindum — að
þessi hugsjónaríki, gáfaði og hughrausti maður væri horfinn
af sjónarsviði þessa lífs.
Miklar vonir voru bundnar við þennan mann, sem var
enn ungur að árum, aðeins 46 ára, en hafði þó þegar sýnt að
hann hafði stórmiklum hæfileikum á að skipa — hæfileik-
um, sem honum gafst ekki aldur til að beita eins fyllilega,
þjóð sinni og öllum JJóðum til góðs, eins og síðar hefði orðið.
Hann mátti ekki 'missast. Það er eins og ljós hafi slokknað;
heimurinn virðist svo miklu drungalegri og fátækari við
fráfall hans.
iótal myndir koma fram í hugann, á þessari saknaðar-
stund: Við sjáum hann þar sem hann stóð úti berhöfðaður,
ungur og glæsilegur og flutti ræðu sína eftir að hann tók
embættiseið sinn, „Ask not what your country can do for
you, ask what you can do for your country.“ Hann var mælsk-
ur með afbrigðum, enda vellesinn og flugskarpur. Hver
gleymir viðtölum hans við blaðamennina; hinum skjótu til-
svörum hans og kímni, þegar svo bar undir. Og þegar hann
ferðaðist meðal fólksins, brosmildur og vinalegur með fram-
rétta hendi, viðmótið var svo hlýtt og aðlaðandi. Þetta voru
ekki pólitísk látalæti; margir andstæðingar hans dáðu hann
og mátu vináttu hans og allir báru þeir virðingu fyrir honum.
Hinn látni forseti var gæddur sterkri mannúðar- og rétt-
lætistilfinningu. Honum rann til rifja óréttlætið í garð negr-
anna; hann vildi bæta hag öreiganna og aldraðs fólks, hann
vildi koma í veg fyrir að börn og unglingar lenntu á glap-
stigu. En flestar* umbótatilraunir hans strönduðu í þinginu,
sérstaklega voru það öldungarnir sem reyndust honum þung-
ir í skauti. Tillögur hans náðu ekki fram að ganga.
Ef til vill var hann á undan sinni samtíð, að minsta
kosti hinum hrumu öldungum sem skipa forsæti í mikil-
vægustu þingnefndunum. Hann var ungur og leit út fyrir
að vera jafnvel yngri en hann var; þeir eldri vilja sjaldan
láta hina yngri skipa sér fyrir verkum. En hefði hann náð
endurkosningum með stórum meiri hluta atkvæða, þá hefði
hann haft betri aðstöðu til að fá áhugamálum sínum fram-
gegnt.
Ýmissir geta þess nú til að þetta hörmulega tilfelli,
morð forsetans, sem hefir leitt í ljós hve mikils hann var
metinn af umheiminum, muni rumska við þessum stein-
runnu körlum og að hinn nýji forseti Lyndon B. Johnson
muni hafa betra lag á því að beigja þá undir vilja sinn.
John F. Kennedy sýndi að hann átti hugrekki og stálvilja
til að bera þegar á þurfti að halda. Hver man ekki eftir
viðureign hans við stálfélögin?
En það er aðallega á sviði utanríkismála, sem hans
verður lengst minst. Að vísu skjátlaðist honum hraparlega
þegar hann nýkominn til valda, fór að ráðum annara, og
stöðvaði ekki árásina á Kúbu, sem kennd er við Bay of Pigs.
En hann lærði af því glappaskoti og hann bætti fyrir það.
Þegar Sovétríkin fluttu eldflauga sína inn á Kúbu fyrir
rúmu ári síðan og ógnaði þannig Vesturheimi og alheims-
friði, þá varð mannkyninu fyllilega ljóst sú ógurlega stað-
reynd að líf þess og dauði var aðallega í höndum tveggja
manna — forráðamanna hinna miklu heimsvelda, sem hafa
ráð yfir hinum ægilegu kjarnorkuvopnum. Þótt þeir hafi
ráðgjafa sér við hlið, áttu þeir hver um sig úrskurðarvaldið.
Þá reyndi á stjórnvísku, hugrekki og festu hins unga forseta.
Hann brást ekki á þeirri örlagaþrungnu stund. Hann sigraði.
Ambassador Thor Thors:
Ræða um þing S.Þ.
Töluð á segulband 14. okt. 1963
Niðurlag.
Hin sérstaka pólitíska
nefnd mun nú á ný fá deilu-
mál Israels og Arabaríkjanna
til athugunar, en ekki horfir
vænlegar enn í þeim málum
en áður frá því að ísraelsríki
var stofnsett. Aðal vandamál-
ið á þessu sviði eru örlög rúm-
lega einnar milljónar flótta-
manna, sem talið er að vilji
leita til sinna fyrri heim-
kynna, en það telur Israel
hættulegt öryggi landsins og
hefur þetta fólk því lifað á
stuðningi Sameinuðu þjóð-
anna og á sér ekkert heima-
land vegna þess, að Araba-
ríkin, sem hafa nóg landflæmi
og nægileg verkefni, hafa af
pólitískum ástæðum ekki
viljað veita viðtöku þessu
ættfólki sínu. Alvarlegasta
hlið málsins eru þó hótanir
Araba um tortímingu ísraels.
Þá munu fjárhagsmálin og
tækniaðstoð við einstakar
þjóðir, einkum þær, sem eru
skemmra á veg komnar á þró-
unarbrautinni, verða eitt af
hinum jákvæðustu viðfangs-
efnum þessa þings. Þar hafa
ýmsar stofnanir S.Þ., svo sem
tækniaðstoðin og hinn sér-
staki sjóður, unnið stórfeng-
legt hlutverk á undanförnum
árum, en hér veltur mest á
því, hvað ríkin vilja leggja af
mörkum í þessu skyni, svo að
Sameinuðu þjóðirnar megi
öðlast afl þeirra hluta, sem
gjöra skal.
Eitt af erfiðustu viðfangs-
efnum þessa þings eru fjár-
mál stofnunarinnar sjálfrar.
Öngþveitið og vandræðin í
fjármálum stafa aðallega af
því, að margar þjóðir hafa
færst undan því að greiða
framlög sín, bæði til varnar-
liðs Sameinuðu þjóðanna í ná-
lægum Austurlöndum og til
varnarliðsins í Kongó. Ógold-
in framlög til varnarliðsins í
n á 1 æ g u m Austurlöndum
námu hinn 30. september nú í
ár samtals um 35 millj. doll-
ara, og langstærsti skuldarinn
eru Sovétríkin með rúmlega
15.6 millj. dollara. Samtals
skulduðu öll kommúnistarík-
þennan dag meir en tuttugu
og eina milljón dollara en
Kína átti einnig ógreitt um
4V2 milljón dollara, Argentína
rúmlega $900,000, Mexico nær
$600,000 og Perú um $100,00.
Það má búast við að Suður-
Ameríkuríkin reyni að greiða
framlög sín, en kommúnista-
ríkin neita ennþá að leggja
nokkuð af mörkum, þar sem
þau telja aðgerðir þessar ó-
löglegar og kostnað við þær
þessvegna sér óviðkomandi.
Sama gildir um framlög til
varnarliðsins í Kongó. Þar
skulda Sovétríkin um 37 millj.
dollara, en kommúnistaríkin
samtals rúmlega 50 millj.
dollara. Einnig hefur Frakk-
land neitað að greiða framlag
sitt, en skuld þess er nú orðin
um $16,150,000, og þar næst
kemur Kína með 6 ¥2 millj.
dollara skuld. Belgía átti þá
ógreitt um 3.2 millj. dollara,
en eins og ég gat um áðan,
mun Belgía nú semja um
greiðslu á þessu framlagi sínu
að fengnum frádrætti á þeim
kröfum, sem Belgir telja sig
eiga á hendur Sameinuðu
þjóðunum. Samtals voru ó-
greiddir til friðarráðstafanna
í Kongó um síðustu mánaðar-
mót um $99,500,000. Það gef-
ur að skilja, að einhver verður
að greiða þessa nær því 135
millj. dollara, sem Sameinuðu
þjóðirnar vantar samtals til
að ljúka skuldum sínum. Það
er einnig annað vandamál í
þessu sambandi. Alþjóðadóm-
stóllinn hefur úrskurðað að
framlög til þessara friðarráð-
stafana eigi að greiðast af öll-
um þjóðum samtakanna, eins
og önnur útgjöld Sameinuðu
þjóðanna. Nú er svo ákveðið í
sjálfum sáttmála Sameinuðu
þjóðanna, að það land, sem
skuldar meir en framlag sitt
um tveggja ára skeið, skuli
glata atkvæðisrétti sínum. Ef
Sovétríkin, Frakkland og aðr-
Nikita Krushchef nam vopn
sín á burtu og stríðshættan
rénaði. Síðan vann forsetinn
markvíst að því að bæta sam-
komulagið milli þjóðar sinnar
og Sovietríkjanna og fyrsta
stígið var afnám tilrauna
með kjarnorkuspregnjur í
loftinu. Mannkyninu létti fyr-
ir brjósti.
Nú hefir dauðinn létt hinni
ógurlegu þungu byrði af
John F. Kennedy og okkur
finnst að heimurinn sé ekki
eins óhultur og áður, að við
munum ekki sjá hans líka
aftur. Hann var eins og skap-
aður til að vera forseti sinnar
voldugu þjóðar á þessari öld
róttækra breytinga á öllum
sviðum.
Milljónir manna í öllum
heimsálfum finnst sem þeir
hafi misst vin eða bróður, sem
þeir máttu treysta og finna til
djúprar samúðar með Jacque-
line konu hans og allri fjöl-
skyldunni. Einn útvarpsþul-
urinn sagði að engin nema
skáld gæti lýst hinni miklu
sorg þjóðar hans. Við kveðj-
um hann með þessum ljóð-
línum Jónasar Hallgrímsson-
ar:
Flýt þér, vinur í fegra heim;
krjúptu að fótum friðarboðans
og fljúgðu á vængjum morgunroðans
meira að starfa guðs um geim.
ir hafa ekki goldið þessi lög-
mætu framlög sín í ársbyrjun
1964, kemur að því, að kveða
verður upp dóm um það,
hvort þessi tvö stórveldi og
öll hin ríkin skuli glata at-
kvæðisrétti sínum. Það er
augljóst mál til hverra vand-
ræða muni draga, ef slík nið-
urstaða yrði óhjákvæmileg,
því þessi ákvörðun mundi
geta jafngilt dauðadómi yfir
samtökum þjóðanna. Það virð-
ist næsta óhugsandi, að ef
stórveldin eru nú að semja um
friðsamlega lausn vandamál-
anna, þá verði ekki einnig
samið um það að halda lífinu
fjárhagslega í samtökum Sam-
einuðu þjóðanna, því hvert
skal leita að vettvangi til við-
ræðna allra þjóða, þegar búið
er að kyrkja Sameinuðu þjóð-
irnar fjárhagslega? Því verður
að treysta í lengstu lög, að
þessi helgasta von og öflug-
asta vopn mannkynsins í heild
til að tryggja friðsamlega
samvinnu þjóðanna, verði
ekki drepin af fjárhagslegum
ástæðum og samtökin lögð í
rústir. Hvað ætti þá að taka
við í alheimsmálum?
Eitt af hinum þýðingar-
miklu vandamálum þessa
þings er að bæta vinnubrögð
þingsins, einkum að komast
hjá svo miklu málþófi og hér
hefur tíðkast. Það hefur orðið
æ ljósara eftir því sem þjóð-
unum hefur fjölgað innan
samtakanna, að miklum tíma
er á glæ kastað með algjör-
lega þýðingarlausum ræðu-
höldum, sem engan tilgang
virðast geta haft nema í á-
róðursskyni, bæði á alþjóða
vettvangi og eins í heimaland-
inu. Þetta vandamál hefur
verið rannsakað af hendi
hinna sérfróðustu manna og
fellur það nú í hlut þessa
þings að finna skynsamlegar
úrbætur.
Ég vil ekki ljúka máli mínu
án þess að láta þess getið
hversu almennra vinsælda og
trausts forstjóri Sameinuðu
þjóðanna, U Thant, nýtur hjá
öllum sanngjörnum og hugs-
andi mönnum. Hann hefur á
tveggja ára starfsferli sínum
sýnt mikla vitsmuni, sann-
girni, sjálfstæði og þraut-
seigju. Það var vandfyllt
skarðið, þegar Dag Hammar-
skjöld féll frá, en það virðist
hafa verið lán hinna Samein-
uðu þjóða að til var maður
með hæfileikum og skapgerð
U Thant, til þess að taka þetta
geysi vandamikla og örlaga-
ríka starf í sínar hendur. Það
fer einnig vel á því, að nú
þegar Asíu- og Afríkuríkin
hafa meiri hluta atkvæða í
samtökunum, að það skuli
vera Asíumaður, sem skipar
hinn æðsta sess í þjónustu
samtakanna.
Eins og ég gat um áðan
verða efnahagsmál þjóðanna
ein þýðingarmestu viðfangs-
efni þessa allsherjarþings. Á
þessu máli eru tvær hliðar,
önnur er hugsjónin að hjálpa
Framhald á bls. 5.