Lögberg-Heimskringla - 05.12.1963, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 5. DESEMBER 1963
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÖNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessa-
son, Rev. Valdimar J. Eylands, Caroline Gunnarsson, Jóhann
G. Jóhannson, Thorvaldur Johnson, Jakob F. Kristjánsson,
Rev. Philip M. Pétursson. Vancouver: Dr. S. E. Bjömsson.
Monlreal: Áskell Löve. Minneapolis: Valdimar Björnsson.
Grand Forks: Richard Beck. Reykjavík: Birgir Thorlacius.
Akureyri: Steindór Steindórsson. London: Dr. Karl Strand.
Subscription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authoriz«d os second class mail by th« Post Office Deportmont, Ottowa,
and for payment of Postage in cash.
„Þeir eiga allt með okkur#/
Þegar hin nýja dómkirkja í Skálholti var vígð í sumar
sem leið, beindi biskup Islands nokkrum orðum til Vestur-
Islendinga og sagði meðal annars: ,;þeir eiga all með okkur.“
(Sjá frásögn Dr. Valdimars J. Eylands, Lögb.-Hskr. 3. okt.
1963).
Hversvegna fórust biskupinum þannig orð? Sennilega
vegna sögulegra tengsla okkar við Skálholt.
Saga okkar Vestur-íslendinga hefst ekki með landnámi
ættfeðra okkar hér í álfu; rætur okkar eins og allra Islend-
inga eru á íslandi. I margar aldir áttum við, og eigum enn,
sameiginlega sögu með frændum okkar á íslandi: Saga Is-
lands — saga Skálholts er okkar saga — að minnsta kosti
fram að árunum að við fluttum vestur um haf.
Margir Vestur-íslendingar eiga enn sögulega og áþreifan-
lega minjagripi um Skálholt — líkast til þá einu sögulegu
minjagripi, er afar þeirra og ömmur eða feður þeirra og mæð-
ur fluttu með sér hingað vestur. Þetta voru bækur þeirra.
Enginn bjálkakofi í nýlendunum íslenzku var svo fátæk-
legur að ekki hefði hann að geyma ofurlítið bókasafn. Þetta
þótti Dufferin lávarði eftirtektarvert, þegar hann heimsótti
Gimli 1877 og hafði hann orð á því.
Þessar bækur voru ekki frumbýlingunum aðeins minja-
gripir, þeir leituðu í þeim að leiðarljósi í harðri lífsbaráttu
og leituðu í þeim huggunnar í sorgum sínum.
Aðal bækumar í þessum litlu söfnum voru Biblían; sálmar
Hallgríms Péiurssonar og Vídalins Postilla og þær áttu
uppruna sinn að rekja beint og óbeint til Skálholts. —
Kristni var lögleidd á íslandi árið 1000 og biskupsstóll
stofnaður í Skálholti árið 1056 og varð hann innan skamms
höfuðstaður kristninnar í landinu. Þar var og jafnframt rek-
inn skóli í aldaraðir fyrir presta og aðra, er æðri menntun
þráðu.
Nýja iesiameniið var fyrst þýtt á íslenzku í Skálholti af
Oddi Gottskálkssyni 1540, sem leiddi til þess að öll Biblían
var færð í íslenzkan búning og gefin út að Hólum 1584, svo-
nefnd Guðbrandar bíblía og munu nokkur eintök af þessari
fyrstu íslenzku Biblíu hafa fluttst hingað vestur.
Hallgrímur Pétursson (1614—1670) var vígður til prests af
Brynjólfi biskup í Skálholti, og þar var fyrst sungin út-
fararsálmurinn hans, Alí eins og blómsirið eina, sem sungin
hefir verið yfir moldum íslendinga kynslóð eftir kynslóð
og einnig hér vestan hafs; og svo urðu Passíusálmar Hall-
gríms þjóðinni ástfólgnir að þeir hafa verið endurprentaðir
yfir fimmtíu sinnum.
Postilla Jóns Vídalins biskups í Skálholti (1666—1720) er
safn prédikanna meistara Jóns, samdar og fluttar fyrst í
Skálholti og þykja hrein listaverk og margar setningar úr
þeim eru orðnar að spakmælum. Var Postillan lengi notuð
við húslestra og þótti ein áhrifaríkasta bók lútersku kirkj-
unnar á íslandi.
Oft þegar ættfeður okkar hér vestan hafs litu í þessar
bækur, sem voru þeim svo kærar, hugsuðu þeir til Skálholts;
þeir þekktu söguna; þeir vissu að fyrrum var staðurinn í
kristni- og menntalífi íslands sambærilegur við Þingvelli í
stjómmálalífi íslands.
Og svo varð Skálholtsstaður rúinn og niðurníddur og
þetta gerðist hér um bil einni öld áður en vesturferðir þeirra
hófust. Þeim hefir að sjálfsögðu verið þetta sorgar- og sakn-
aðarefni, engu síður en allri íslenzku þjóðihni.
Ekki skulu hér raktar ástæðurnar fyrir því hversvegna
biskupsstólinn, sem staðið hafði í Skálholti í hér um bil
hálfa áttundu öld var lagður niður árið 1788 samkvæmt
konungsúrskurði og var fluttur til Reykjavíkur um alda-
mótin 1800. —
Eftir að hagur íslenzku þjóðarinnar fór batnandi um og
eftir síðustu aldamót heyrðust æ háværari raddir um, að
JtonAm(**&Kicío>:
ífioíurcH ivTmi'tuáui
U} ftudanv&turfcánváswrit
híit^&í^íh^ss(rttm£avcstaj
w
IsCancfc)
iífu
i túr
iftClniisan
nqí'ímnumfis, san
ú£s(tttfa d \mofi afázíV&núr
fnuiiísta&nianm úóbcLÍnútíi
K'éltt
varl

serm
ns
fu
4 * 'U s ,
t\
CmcfiP1
un
ivr->
m tét

ffirMa’Ntný
bmuri
sct

' nmvnxmstmyc d&(r
nams’
íóbcLvmíÚí
Hssem
anr
(frzíi
Rási
\sab tíCm
)W$,

>tti&tii1sertíp)'a£r1
meáwivií^
C\oQílctr<Ofau*n
nunnMa&Crc^y&ÁrcCilíú o. &í*vt vi ttuhuMxCzqntníför.Úafr er eUiíœ
/r /. ___. .V - / lr> .iv' d . L _ / e> 'n

tuvl
Zéörft
^éremví

sóma síns vegna, yrði þjóðin
að sýna þessum forrthelga
stað Skálholti nokkurra rækt-
arsemi. Ferðamenn sneiddu
fram hjá staðnum; þeir þoldu
ekki að sjá hvernig að honum
var búið.
Með samtökum g ó ð r a
manna hófst undirbúningur
að endurreisn Skálholts fyrir
nokkrum árum, og horn-
steinninn að kirkju staðarins
var lagður 1956, 900 árum frá
því að biskupsstóll var stofn-
aður í Skálholti.
Þegar við vorum á íslandi
haustið 1962 komum við til
Skálholts síðla dags og sáum
þá hina miklu kirkju, sem þar
var risin af grunni hinna fyrri
kirkna staðarins. Hún var
ekki fullgerð. Yfirsmiðurinn
var þar enn að verki og miðl-
aði okkur óspart af fróðleik
sínum um sögu staðarins. Það
var ánægjuleg stund.
Safnast höfðu stórgjafir til
staðarins bæði innanlands og
frá Norðurlöndum. Kirkju-
smiðurinn ljómaði af gleði
þegar hann sagði okkur frá
hinum höfðinglegu gjöfum til
Skálholts frá „frændum okk-
ar á Norðurlöndum,“ en þær
voru þessar: Noregi: kirkju-
klukka, kirkjuviður, hurðir,
þakplötur; Svíþjóð: tvær
kirkjuklukkur, altarisstjakar;
Danmörk: vandað pípuorgel,
litgluggar með myndum úr
íslenzkri kirkjusögu, altaris-
tafla, altariskross og Biblía;
Finnland: kirkjuklukka; Fær-
©yjum: skírnarfontur úr fær-
eysku blágrýti.
Okkur varð hugsað:
„Frændur ykkar á Norður-
löndum? — en hvað um
frændur ykkar í Vesturheimi,
sem erum þó ykkar nánustu
frændur?"
Vegna allra ofangreindra
ástæðna er okkur það mikið
fagnaðarefni að nú er hafin
söfnun til Skálholisskóla. (Sjá
ávarp á framsíðu þessa blaðs).
En ens og áður er sagt var
skóli ávalt rekinn í sambandi
við biskupsstólinn.
Margir Vestur-lslendingar
er heimsótt hafa ísland hafa
spurt okkur. „Hvernig getum
við launað þær höfðinglegu
viðtökur sem við áttum að
fagna á Islandi?" Hér gefst
þeim tækifæri til þess.
Það var drengilegt og stór-
mannlegt af biskupi Islands að
segja um okkur: „Þeir eiga
allt með okkur“, en vonandi
er, að við sýnum þá í verki að
við eigum þau orð sldlið.
— I.J.