Alþýðublaðið - 17.10.1961, Page 2

rjtstjórai: Gísli J. Ástþórsson (áb.) oe Benedikt Gröndal. — Fulltrúi rit-
ctjómar: Indriði G. Þorsteinsson. — Fréttastjóri: Björgvin Guðmundsson. —
Címar: 14 900 — '" 902 — 14 903. Auglýsingasími 14 906. — Aðsetur: Aiþýðu-
túsið. — Prentsmiðja Alþýðublaðsins Hverfisgötu 8—10. — Áskriftargjald
tr. 55.0C í mánuði. í lausasölu kr. 3,00 eint. Útgefandi: Alþýðufiokkurinn. —
Framkvæmdastjóri Sverrir Kjartansson.
Fiskirannsóknir
FISKIRANNSÓKNIR eru nærtækastar og nauð
Bynlegastar allra rannsókna fyrir íslendinga. Þær
fjalla um lífið í sjónum og leitast við að upplýsa
Jpau lögmál, sem líf sjávardýra og göngur fiskanna
'oyggjast á. Þrátt fyrir mikið starf í marga manns
aldra, er þekking okkar á lífinu í sjónum tiltölu
lega lítil, og skiptir enga þjóð meira máli en ís
iendinga að sú þekking aukist.
Alþjóða hafrannsóknaráðið hélt nýlega fund í
Kaupmannahöfn. Ákvað sá fundur að gangast fyr
:ír alþjóðlegum athugunum á hugsanlegm áhrif
um breyttrar möskvastærðar við ísland. Munu
rannsóknarskip frá átta löndum koma hingað
næsta ár, og hljóta íslendingar að fagna þessu
ataki.
Því miður eigum við ekki sjálfir fullnægjandi
..-annsóknaskip, þótt Ægir ha'fi komið í góðar þarf
:Ir á þessu sviði. Hefur bygging hafrannsóknaskips
verió í unditbúningi og verður þess vonandi ekki
uangt að bíða, að vísindamenn okkar fái sitt eigið
úkip.
Fjárlögin
FJÁRLÖG verða til fyrstu umræðu á alþingi í
kvöld. Mun fjármálaráðherra þá gera grein fyrir
frumvarpi því, sem lagt hefur verið fyrir þingið,
en hinir flokkanir síðan gera athugasemdir. Þessi
umræða er fyrst og fremst kynning á frumvarp
:.xiu, en þingið mun að vanda leggja höfuðstarf
sitt i athugun þess næstu þrjá mánuði.
Það kemur íslendingum ekki á óvart, þótt fjár
lög hækki. Með vaxandi ibúa'fjölda, vaxandi at
hafnalífi og batnandi lífskjörum síðustu ára hafa
tekjur og gjöld ríkisins eðlilega vaxið. Núverandi
stjórn hefur stóraukið almannatryggingar, en
slíkt verður að sjálfsögðu ekki án hækkunar á út
gjöldum.
Að þessu sinni nemur hækkunin þá tæplega
eins miklu og hækkun á launum og tryggingum.
.A öðrum liðum hefur tekizt að spara eða gera til
cærslur, þannig að heildarupphæð hækkar ekki
meira en nemur beinni afleiðingu af breytingu
iauna og trygginga. Þetta er nokkur ávinningur og
foer þess ljósan vott, að ríkisstjórnin hefur lagt sig
fram til að skera niður útgjöld ríkisins, en á móti
alíkum sparnaði kemur ævinlega aukning á skóla
.kerfi og aðrar hækkanir, sem eru sjálfsagðar og
óhj ák væmilegar.
Gengisbreytingin veitir ríkissjóði hækkun á toll
íekjum, og mun það samkvæmt áætlun fjárlaga
ttrumvarpsins mæta launa og tryggingahækkunum,
svo að ekki þarf að hækka skattstiga eða leggja á
önnur gjöld. Það er óneitanlega mikilsvert atriði,
sem snertir hag alls þorra landsmanna.
HALLDÓR KILJAN LAX-
NESS er að leita að uppru/ia
sínum os seskusporum. Honum
gengur illa að fxnna l>au ejns
og okkur fleirum, en hann þrá
/r hvorttveggja. Hann hefur,
unn/'ð fulln'aðarsrgur sem rit-
höfundur og skáld. Á ytra bor.ð
ið l.tíð er varla hægt að kom
ast lengra. En gáfað skáld er
áldrei án*gt [með sjájlft isig,
annars stxrðnar það og deyr.
Þegar ytri frægð er náð brýzt
fram þrárn eft/r því að fmna
sannle.'kanxi til fulls. Þau
(hefja leitina í uppru/ía sínum.
enda er þaðan lagt af stað.
BREKKUKOTSANNÁLL,
Paradísarheimt og Strompleik
urinn bera ótvíræð merki
iþessarar leitar. Skáldinu finnst
að í bemsku sinni hafi allt
iverið heilbrigðara og heilla en
nú er — og ég held að það sé
alls ekki blekking. Söngvar-
inn í Brekkukotsann'ál söng í
dómkirkjunni til móður sinn-
ar, sem hann hafði alltaf svik-
ið. Steinar bóndi í Hlíðum
undir Steinahlíðum leitar heim
á sitt tún, eftir heimsflæking-
inn og leitina víðs fjarri að
sannlei'kanum og byrjar á því,
sem fyrr var frá horfið, að
Ihreinsa túnið.
STROMPLEIKURINN er
síðasta verk Kiljans. Aðdrag-
andinn að sýningum á þessum
leik var mjög ógeðfelldur. Það
átti að fara með efnið eins og
það væri Ihinn óttalegi leynd-
ardómur. Ástæðurnar fyrir
þessu eru óskiljanlegar. í
fyrsta lagi þarf alls ekki að
beita brögðum til þess að aug-
lýsa bækur þessa ágæta höf-
undar. í öðru lagi gaf aðferðin
tilefni til alls konar furðu-
sagna.
ÉG ER HANDVISS UM, að
það var einmitt þetta, sem olli
frumsýningargestum mestum
vonbrigðum. Það er sagt að á
frumsýningar fylki svokallað
fínt fólk liði. En það er ein-
mitt þetta fólk. sem alltaf er
hrætt við að forheimska sig
með því að klappa í miðju lagi
eða segja það gott, sem því
finnst gott og vont sem því
finnst vont, af ótta við að það
sem því finnst gott sé vont og
það sem því finnst vont sé
kanski gott. Almúginn gerir
sér engar grillur út af slíku.
ÞAÐ ER ENGUM BLÖÐUM
um það að fletta, að ifrumsý'-n-
ingargestum og leikdómurum
kom leikritið óþægilega á ó-
vart. Það sást á blöðunum og
það heyrðist í bænum. Það örl
ar varla fyrir skilningi í skrif-
um um leikritið á innsta
kjarna þess. Ég get ekki betur
séð en að leikdómendur.nir séu
að gagnrýna allt annað en leik
ritið gefur tilefni til. Og efcki
eru skrif kommúnistablaðsins
gáfulegri.
STROMPLEIKURINN fjall-
ar um snobb og fals. Það er
árás höíundarins á nútímann.
Hann leitar frá honum til upp
runans. í n'útímanum er sann-
leikann ekki að finna nema á
strjálingi. Og sízt af öllu með-
al hinna skrýfðu og ilmvatns-
stikkuðu. í Strompleiknum er
allt falskt. allt blöff. Söngur-
inn er falskur, söngprófessor-
inn er fátækur, blómin fölsk,
útflytjandinn og innflytjand-
inn eru falskir, hundurinn
falskur, bragginn er falskur
og afurðirnar falskar, já, og
milljónin, sem faklorinn lifði
á, en átt aldrei, er fölsk.
MIKIÐ ER RÆTT um
strompinn. Menn velta vöng-
um og þora ekkert að segja
hvað hann eigi að tákna. Þjóð
viljinn er ekki lengi að skýra
hann: Strompurinn er Kefla-
vikurflugvöllur! Það var bill-
egt! Strompurinn er umgerðin
utan um blekkinguna og fals-
ið. Lík Gunnu vesalingsins er
geymt í strompinum. Líkið er
höfuðstóll mæðgnanna, því að
áfram er haldið að sækja ör-
orkubæturnar handa vesalingn
um þó að dauður sé. Eldstóin
er til þess að í henni logi eld-
ur, en það má alls ekki
tendra eldinn og láta loga, því
að þá líður höfuðstóllinn upp í
reyk.
SJÓMAÐUR OG BARNA-
KENNARI álpast inn í þenn-
an furðuheim snobbs og fals.
Hann dansar með um hríð en
allt í einu finnst honum að
allt sé óraunverulegt. Hann
kannast ekki við sig í þessari
furðuveröld. „Eruð þið öll út
úr kú?“ öskrar hann. „Þarna i
strompnum er helvíti. Ég er
farinn.“ — Sjómaður og bama
kennari úr smáþorpi. Hann vill
fara heim úr þessum órum.
Hann veit að skólinn er farinn
að hlakka til að hann komi
heim og taki til starfr^
m
LEIKRITIÐ er hárbeitt á-
deila. Það er satíra, ein hin
bezta, sem við höfum eignazt!
í rituðu máli. Það er ekki gam
anleikur eins og höfundurinrs
hefur sagt opinberlega - enda
efast ég um að hann meini
það. Hins vegar kemur margt
skemmtilegt fyrir og bráðfynd
ið eins og alltaf má finna í rit-
smíðum Kiljans. jafnvel hin-
um alvarlegustu. Vitanlega má
deila um tæknilegar aðferðir
þessa leiks. Ef til vill er kufi
maður andans of langt sóttur,
en ég er sannfærður um, að
hann er aðeins látinn þjóna
lampanum. hinum lýsandi
lampa, sem skilinn er eftir á
sviðinu í l'okin. Það er og
snjallt að skrýða kúnstner
Hansen kápu lampans. í dóm-
um sínum virðist sem menni
hafi aðeins horft á kuflmann
andans, en ekki komið auga á
ljósið, sem logar skært í öllxa
þessu kolamyrkri.
HALLDÓR KIILJAN hefuD
brugðið upp spegli. Það eru
ekki allir sem þola það að sj'á
framan í . sjádfan sig. Menn
minnast myndarinnar af Dori-
an Gray. Hér hefur sama sag-
an gerzt. Það kemur ekki á ó-
var't i þó að snobbaveröld
Reykjalytíkur. tildurlýðurinn og
humlbúgsfólkið kveinki sér. —i
Það hélt ef til vill að það fengí
þarna eitthvað til þess að töngl
ast á í skammdeginu, en þafS
fékk ekkert slíkt. Það fékk vel
úti látinn löðrung,
HALLDÓRI KILJAN LAX-
NESS finnst að sannleikans sá
að leita hjá hjónunum i
Brekkukoti, Steinari bónda og
sjómanninum frá Norðfirði,
einnig í kúnstner Hansen. Ég
'held líka að það sé rétt a?S
leita hans á slóðum þessa
fólks. Á einum stað ]ætur skálcl
ið e na af persónum sínumi
segja, að þegar allt sé hruniS
sé bezt að fara heim með spila
dósina sína. Ætlj það sé ekki
líka v turlegasta lausnin á öll
um þessum sýndairlle'ik í lífi
okkar um þessar mundir?
Hannes á liornnu.
2 17- okt. 1961 — Alþýðúblaðið