Alþýðublaðið - 23.03.1962, Qupperneq 2

BAtstjórar: Gísli J. Ástþórsson (áb.) og Benedikt Gröndal. -• Aðstoðarritstjórl:
Björgvin Guðmundsson. — Símar: 14 900 — 14 902 — 14 903. Auglýsingasímt
14 906. — Aðsetur: Alþýðuhúsið. — Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgötu
8—10. — Áskriftargjald kr. 55,00 á mánuði. í lausasölu kr. 3.00 eint. Utgef-
andi: Alþýðuflokkurinn. — Framkvæmdastjóri: Ásgeir Jóhannesson.
Einokun og hringar
. ''ÞUNGBÆRASTI kaflinn í sögu íslenzku þjóðar
innar >var einokunartímabilið. Þá var verzlunin og
Jþar með ofurvald yfir íslenzkum efnahagsmálum
'í höndum fárra, erlendra aðila Þetta vald var mis-
motað í stórum stíl og lífskjör íslendinga lækkuð
íyrir bragðið.
Nú er þjóðin fullvalda og ræður efnahagsmálum
sínum sjálf. Menn fá ekki lengur konungsbréf fyr
ir einokun, heldur koma fram gamalkunn þróun-
ármerki valds og auðs. Fyrirtæki freistast til að
íaka saman höndum til að tryggja sér ofurvald eða
einokun á þessu eða hinu sviði efnahagslífsiins.
Valdið og fjármagnið vilja færast á færri manna
Siendur.
Grannþjóðir okkar á Vesturiöndum þekkja
’þetta fyrirbrigði Þær hafna lausn kommúnismans
þ þessum vanda, enda fyrirmyndir austan tjalds
ekki glæsilegar. Hins vegar hafa þær sett hjá sér
imargþætta löggjöf til að sporna gegn einokun og
óeðiilegri hringamyndun. Tilangurinn er að dreifa
ívaldi og fjármagni og tryggja þannig lýðræði og
frelsi hinna óbreyttu borgara.
3 Hér á landi hefur enn ekki verið sett slík lög-
féjöf, þótt þingmenn Alþýðuflokksins 'hafi nokkru
. sinnum flutt um það tillögur. Þróun mála er að
• fcomast á það stig hér, að gera verður sams konar
. ráðstafanir og í öðrum löndum. Hafa ýmsir aðilar
•fekilið nauðsyn þess, og er sérstaklega gleðiefni, að
Verzlunarráð íslands skuli hafa mælt með því, að
felík löggjöf verði sett.
í fyrradag var til umræðu á Alþingi önnur til-
ílaga frá Alþýðuflokksmönnum, þess efnis að sqíí
; Verði sérstök löggjöf um sölusamtök í útflutningi.
Hér er ekki um að ræða venjulega anti-trust lög-
, -gjöf, heldur aðeins takmarkað en mikilvægt svið
atvinnulífsiíns. Tillagan er ekki sett fram til höf-
’nðs þeim samtökum, sem annast 70% 'af útflutn-
ingi þjóðarinnar, heldur til að skapa þeim ramma
■til að starfa í, ramma sem veitir landsfólkinu
tryggingu gegn því, að gallar hringamyndunar
komi fram á þessu sviði.
Það vakti athygli, að eini þjngmaðurinn, sem
istóð upp til að maldra í móinn, var gamalreyndur
samvinnuleiðtogi, Skúli Guðmundsson. Hann virt
ist koma af fjöllum hvað snertir þörf á löggjöf
igegn e nokun og óeðiilegum fyrirtækjasamsteyp-
um Þó hafa samvinnumenn um allan heim haft
^orustu í þessari baráttu og nægir þar að minna á
®viðureignir sænsku samvinnufélaganna við hringa
þar í landi Svo mikla áherzlu leggja samvinnu-
ftnenn á þessa hlið baráttu sinnar, að alþjóðasam-
band þeirra gefur út sérstakt tímarit, Cartel, helg
<ið þessu máli einu Er því sjálfsagt að gera ráð fyr
fr, að íslenzkir samvinnumenn styðji þessa sókn,
.enda þótt Skúli misstigi sig örlítið.

HANNES
Á HORNINU
★ Málið er úr sögunni.
Undirstöðu atvinnuveg
ir í vandræðum.
Jr Fullir slcólar af starfs-
fúsu og dugmiklu fólki.
★ „Eg vil fá að spjara mig
í lífinu sjálfu. -
MÁLALEITUN útigerðarmanna
um að skerða tosaravökulögin og
veita í þess stað einhverja kaup
hækkun, er úr sögunni. Svo hart
var brugðið við úr mörgum áttum
í senn, enda er málalcitunin mesta
fásinna og skaði að hún skyldi
nokkurntíma vera borin fram. Þaö
brá svo við að bréf um þetta mál
drifu að mér. Ég hef gert það að
umtalsefni, og þar sem útgerðar
menn ýmsir hafa lýst yfir því, að
ekki verði minnst á þetta meir
og sjómenn hafa sagt, að ekki
verði rætt um kjarabreytingar á
þeim grundvelli, held ég að um
ræður geti þagnað um það. Ég
birti því ekki bréf um það.
fram vegna þess að togaraútgerðin
stendur mjög höllum fæti, er í raun
og veru á heljarþröm. Mönnum
svíður, að þegar svo er komið, þá
skuli fyrst af öllu vera leitað að
sfnugu til þess að skerða írelsis
mál togarasjómanna og sagt: Tog
araútgerðin er komin á heljarþröm
ef þið viljið vaka meir og vinna
meir, þá skuluð þið fá nokkuð
hærra kaup. Það er ekki af illgirni
sem málaleitun var borin fram
l cldur af lireinum og beinum
barnaskap. Og þar mcð er útrætt
um málið.
ÞAÐ ER EKKI furða þó að marg
ir séu uggandi um íramtíð þess
atvinnuvegar sem ílest annað velt
ur á. Hæfir menn fást varla á tog
arana. Útgerðarstöðvarnar sárbæna
menn um að koma til sín. Það
vantar háseta á bátana, skipsstjóra
og matsveina. Það vantar flatnings
menn og það vantar kvenfólk í
frystihús og fiskiver. Blöðin full
af auglýsingum og margar auglýs
ingar á öllum auglýsingatímum í
útvarpinu. Það er engum blöðum
um það að fletta að það er gífur
legur skortur á starfsfólki.
HINS VEGAR VIL ÉG að lokum
segja þetta: Málaleitunin er borin
Á SAMA TÍMA eru skólarnir
fullir af ungum mönnum og stúlk
um, sem hundleiðist langvarandi
skólaseta, vilja fara út í atvinnu
lífið, þrá það að fá að fara að
vinna sér eitthvað inn. Átján ára
piltur, sem ég ræddi við nýlega
sagði: „Ég er hættur þessu náms
basli. É^ er búinn að lesa nóg. Ég
fer að vinna. Ég koðna niður ef ég
held áfram, — og hvað hef ég svo
upp úr því? Launakjörin eru ekki
betri — og svo týnir maður kann
ske persónuleika sínum og raun
verulegum hæfileikum. Ég ætla að
reyna að spjara mig í lífinu sjálfu"
OG EFTIR ÞETTA samtal fór ég
að hugsa um kunningja mína — og
ég komst fljótt að raun um það,
að það veltur allt á persónuleikan
um, áræðinu, regluseminni, ástund
uninni og dugnaðinum. En ekkert
af þessu læra menn með áratugs
skólasetu. Undirstöðuatriði lær
dómsins eru lífsnauðsynleg. Heim
urinn er svo mikið breyttur, að
það þarf meiri lærdóm til þess að
geta staðist sviftingarnar en áður
var, en ég held að við göngum of
langt í kröfum um lærdóm á hend
ur unga fólkinu.
OG IIVAÐ getum við gert ef við
látum æskuna eyða allt að hálfum
öðrum áratug á skólabekk og á
meðan svelta þeir atvinnuvegir,
sem eiga að bcra uppi allt báknið
Hver á að borga brúsann? Við
vildum gera mikið á stuttum tíma.
Við gengum of of langt, og þá er
ekki annað en að staldra við, hugsa
sitt ráð, og breyta svo til. Atvinnu
vegirnir og lífsafkoma fólksins eru
undirstöðurnar í þjóðfélaginu.
Hannes á horninu
Sjötugur í dag:
Guðjón Guðjónsson
skólastjóri
ÚTVARPSSAGAN um seið Sat-
úrnusar vakti mikla atliygli og
var hiustað á hana á nálega
hverju heimili í landinu. Vart
mun hiustendur hafa grunað, að
liin skýra og róandi rödd, sem
söguna flutti, væri rödd sjötugs
öldungs. Sú cr þó raunin, því
Guðjón skólastjóri á sjötugsaf-
mæli í dag.
Þýðing Guðjóns á hinni ævin
týralegu sögu Priestleyfe sýndi
næma tilfinningu fyrir íslenzku
máli og meðferð þess, sem var
til fyrirmyndar meðal þýðinga.
Þessir hæfileiikar Guðjóns eru
raunar fyrir löngu kunnir, og
vinir hans þekkja, að hann er
prýðilega hagmæltur, þótt hann
vilji ekki lialda á lofti kveðskap
sínum.
Hér er þó aðeins drepið á eitt
af áhugamálum Guðjóns, en ekki
lífsstarf hans. Það er á sviði upp-
eldismála, sem hann skilur eftir
sig skýrust spor, enda er þar
meginþáttur ævistarfs hans. Sem
kennari í Reykjavík í 12 ár og
skólastjóri í Hafnarfirði í aldar-
fjórðung vann Guðjón sér sess
meðal fremstu skólamanna lands
ins.
Guðjón fæddist á Akranesi
1892, en hlaut fyrstu menntun í
Flensborg í Hafnarfirði og út-
skrifaðist þaðan 1914. Tveim ár-
um síðar lauk hann kennara-'
prófi, og tók síðan til starfa,
fyrst í Vestmannaeyjum, síðan
á Stokkseyri og loks í liöfuð-
staðnum. Auk þess mikla starfs,
sem Guðjón lagði fram við skól-
ana sjálfa, átti hann aflögu tíma
til að sinna félagsstörfum kenn-
arastéttarinnar, sem hann hafði
mikinn áhuga á. Var hann um
nokkurra ára skeið formaður
Sambands íslenzkra barnakenn-
ara. Auk þess voru Guðjóni fal-
in ýmis önnur trúnaðarstörf, og
átti hann til dæmis sæti i út-
varpsráði um skeið.
Af ritstörfum Guðjóns ber
fyrst að nefna kennslubækur,
sem eru ein grein í starfi hans
að uppeldismálum, auk þýðinga,
sem áður voru nefndar. Guðjón
kynnti sér fræðslumál í ná-
grannalöndunum og vestan hafs,
og leitaði nýrra leiða og strauma.
Þegar hann lét af störfum í Hafn
arfirði 1955, tók liann við starfl
við fræðslumyndasafn ríkisins
og beið hans þar mikið starf og
mikilvægt. Þannig tókst hann
fyrir hendur að stýra einum
þætti hinna nýjustu kennsluað-
ferða og byggja_ upp notkun
kyrrmynda og kvikmynda við
skóla landsins — eftir að hann
hafði lokið tilskildum starfsdegl
i skólakerfinu sjálfu. Hefur hann
gegnt þessu síðara ævistarfi af
dugnaði og framsýni.
Guðjón kvæntist 1916 Ragn-
lieiði Jónsdóttur frá Stokkseyri.
Hann er prúðmenni hið mesta,
og munu hinir mörgu vinir og
samstarfsmenn hans hugsa lilýtt
til hans á tímamótum í dag.
Innilegar þakkir flyt ég vandamönnum og vinum, skólabörn-
■ um í Ólafsvík, kennurum, skólanefnd og öðrum Ólafsvíkur-
búum, fyrir höfðinglegar gjafir og kærar kveðjur á fimm-
tugsafmæli mínu 13. marz s. 1.
Guð blessi ykkur öll
Sigríður Stefánsdóttir kennari,
Ólafvík.
2 23. marz 1962 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ