Alþýðublaðið - 22.09.1962, Blaðsíða 13

WHWWM*WW*WW*MWWWWWWHWWWWWWmmWMWMmWWIWWWimw»imiW»IWWM*W%W*%%*IHWWWWmWM»M%»MMW»M»WM«M
A BLAÐAMANNA-
FUNDI með Kurt Zier,
skólastjóra Handíða- og
myndlistarskólans barst
talið — eins og líklegt
má þykja — að myndlist
nútímans
Skólastjórinn lét
ólit sitt skýrt og skorin-
ort í Ijós. Hann sagði þar
AO TEIKNA
HEST ME
ÞREM STRIKUM

m. a.:
„Á kvöldumræðufundum
lief ég hugsað mér að láta sér-
fræðinga á hinum ýmsu sviðum
lista og bókmennta halda stutt
erindi, en láta síðan fólkið ræða
saman undir stjórn kennara eða
leiðbeinanda. Það, er úr mörgu
að velja, sem ræða mætti á
svona kvöldi. Við getum tekið
fyrir leikrit, sem verið' er að
leika eða kvikmynd, sem um
er rætt, og við getum reynt að
gera okkur ljóst, hvernig við
dæmum hlutina, hvaða mæli-
kvarða við notum og með livern
ig mælistiku á að mæla. Við
getum tekið fyrir hrynjandina
í málaralistinni. Hvernig ljósið
og skuggarnir hafa öld fram af
öld verið notuð í mismunandi
myndum og sem mismunandi
tákn. Við getum tekið það fyrir
hvers vegna efnið hefur náð
svo miklum vinsældum. Er það
vegna hinnar elektronísku smá-
sjár, sem við rýnum svo í efnið.
Nú líma málararnir steina og
sandpappír á fjöl eða spjald og
þetta er kallað abstrakt, en í
rauninni mætti segja að einmitt
það væri hánatúralistiskt. Það
kann að líta út fyrir að við sé-
um að tapa forminu. En þegar
við erum orðnir leiðir á þessu,
þá kemur formið kannski fram
í nákvæmari mynd en nokkru
sinni fyrr. Það má t.d. taka Jiið
allra einfaldasta. Það, sem allir
þykjast skilja, LITI. Goethe var
ákaflega mikið á móti Newton
og Newton var ákaflega mikið
á móti Goethe. En nú hallast
margir að skilningi Goethe, því
að ahnn sá með augum lista-
mannsins. Við getum tekiö
höggmyndalist. Hvað er það,
sem við höfum gaman af í mynd
inni?
-o-o —
Listnám hér á Iandi er eins
og háð tilviljunum. Þetta á að
reyna að bæta í framtíðinni. En
það gengur erfiðlega að útskýra
það fyrir fólki, að listnám er
nám eins og hvert annað nám í
lækþisfræði eða verkfræði.
Það ltoma ungir menn til mín
og segja: „Ég ætla að verða mál
ari, og ég mála abstrakt." En ég
segi við þá. Þið byrjið á endin
um. Fyrst þurfið þið að Iæra.
Að teikna könnu, að teikna
manneskju. En þeir segja: „Við
höfum engan áhuga á því að
læra að teikna manneskju".
Þetta er eins og læknisfræði-
nemi sagði: „Ég ætla mér að
verða læknir en ég hef engan á-
huga á að kryfja fólk, og þess
vegna geri ég það ekki.“ Eða að
hann segði, að hann vildi ekki
skoða gamlar konur bara ungar
stúlkur. En þetta skilur fólk
ekki. Það vill ljúka þessu af á
einum vetri eða svo. Það kom
til mín ungur piltur og sagðist
hafa stundað nám hér á Hand-
íðaskólanum í einn vetur. Síðan
hefði hann farið til Danmerkur
og stundað þar nám í þekktum
skóla. Loks hafði hann numið
málaralist í París, og liann viidi
fá mig til að skrifa upp á vott
orð fyrir sig. En svo kom það
upp úr kafinu að pilturinn hafði
að vísu verið innritaður í Hand
íða- og myndlistarskólann, en
ekki sótt tíma nema í svo sem
sex vikur, hafði einnig verið
innritaður í einhvern lítt þekkt
an skóla í Danmörku og fór svo
að lokum einhverskonar
skemmtiferð til Parísar. Það
kemur til mín stúlka utan af
landi og vill læra að verða mál-
ari. Hún hefur ekkert lært.
Þetta fólk þarf að byrja á byrj-
uninni og góöur barnaskólakcnn
ari er ef til vill bezti uppfræð
arinn. Okkur Iiggur ekkert á
að fá hingað fræga menn utan
úr heimi, sem tala mál, sem eng
inn skilur. Fyrst þarf þetta fólk
að læra undirstöðuna, læra eins
mikið og unnt er hér heima,
svo er ágætt að styrkja
það til útlanda eða fá hingað
fræg nöfn. Þetta væri miklu ó-
dýrara fyrir þjóðina. Þetta má
ekki misskilja á þann veg, að ég
sé að gagnrýna skólastjórnina.
Hér hefur verið unnið gott
starf. Ég er að tala um fólkið
sjálft.
En þessir ungu menn ætla sér
að hyrja, þar sem Kjarval og
Þorvaldur enda. Hér hafa ýms-
ir byrjendur verið að fást við
mosaík. En að láta byrjendnr
fara út f mosaik er eins og skóla
stjóri tónlistarskólans segði við
byrjanda, sem ætlaði sér að
nema píanóleik: „Það er ekkert
píanó handa þér eins og stendur
Gjörðu svo vel og skrifaðu sin-
fóníu á meðan.“ Til þess að búa
til mosaikmyndir þarf að kunna
ótal marg.t, þekkja myndfletina
vita sögu mosaiklistarinnar, vita
hvað á að gera. Mosaik varð
þannig i hinni byzönsku list,
að fyrst máluðu þeir.helgimynd
ir á veggi. En svo uppgötvuðu
þeir, að það gat komið jarð-
skjálfti eða raki í vegginn og
þá skemmdist myndin. Þá fóru
þeir að Jiugsa, hvort ekki mætti
finna einhverja aðferð til að
gera mynd i vegginn sem hvorki
ryð, mölur, saggi né jarðskjálft
ar fengju grandað. Þá fundu
þeir það upp að setja þessa litlu
steina inn í vegginn. Og þessi
list var aðeins viðhöfð í þvi
allra helgasta. Þar voru gerðar
myndir af Jesú Kristi sjálfum
og Maríu guðsmóðir í mosaik.
Aðeins í því allra helgasta, —
þar sem það átti að standa um
alla eilífð, og það stóð í 2000 ár.
En nú eru byrjendur aö
fást við mosaik, og þeir setja
tréramma utan um mosaikmynd
ir! Þaö er fáránlegt. Mosaik er
efnið sjálft og á að falla inn í
steininn en ekki hanga utan á
honum. Það er álíka gáfulegt
að hengja mosaikmynd upp á
vegg og að sauma út í silki og
negla það utan á húsgaflinn hjá
sér. Mosaik þarf að vera svo á-
kveðið í byggingu, því að það
stendur um alla eilífð, það er
sígilt, því að það er efnið sjálft.
Aö hengja það utan á vegg í
tréramma er eins og að skrifa
gullaldarbökmenntir í glugg-,
ann hjá Síld og fisk!
-o-o—
ABSTRAKTMÁLVERK?
Margir mála abstrakt af því að
þcir geta ekki annað. Þegar ung
ur maður kemur til min og seg
ist ekki hafa áhuga á að teikna
kerlingu, hann vilji bara MÁLA
MÁLA, þá vaknar hjá mér tor-
tryggni á getu hans. Þessir
ungu menn skllja það ekki, að
abstraktlistin er hjá hinum
miklu málurum aðeins tilraun
til að túlka blutinn & sem ein-
faldasta hátt, en ekki úrlausn
af því að þeir geti ekki túlkað
hann öðrn vísi. Áður var ég
hissa á því, hvað fólk hér
keypti mikið af málverkum.
Það var málverk í hverju húsi.
Nú hefur þetta minnkað. Fólkið
þorir ekki að kaupa abstrakt-
málverkin. Það veit ekki hvað
það á að halda um þau. Er
þetta nú einhvers virði eða
ekki? Með þessari aöferð hefur
verlð rofið sambandið á milli
fólksins og listarinnar. Ungu
mennimir, sem koma hingað
og hafa ekki áhuga á að teikna
módel þeir gleyma þvi, að Pi-
casso og þessir karlar hafa sýnt
og sannað, að þeir geta sýnt
hlutinn eins og hann er. Pi-
casso málar hámákvæmar mynd
ir öðru hvoru, þar sem ekkert
fer fram hjá penslinum af svip
móti þess, sem hann er að mála,
hitt kastið málar hann abstrakt
mynd. Meistararnir leita að
einfaldleikanum í abstraktform
inu, og stundum þykjast þeir
hafa náð fram að einu eða tveim
strikum eða bláum depli sem er
settur einhvers staðar í mynd-
ina, en með hárnákvæmni hius
sprenglærða og þrautæfða lista
manns. Það er mikill munur á
þessu eða unglingnum, sem set
ur bláan blett í mynd sína af
því, að hann getur ekki málað
mannsmynd. Abstraktion er að
draga frá, leita að einfaldari
formum. Hvernig er ekki með
leikarann, sem kemur ósviðs-
vanur fram á leiksviðið og baö
ar út öllum öngum og lætur
dólgslega til að vekja athygli
á sér? Hann kann enga aðra að
ferð. En hinn mikli leikari þarf
ef til vUl ekki annað en hreyfa
höndina allra snöggvast eða
segja eitt einasta orð til þess
að eftir honum sé tekið. Hann
gerði þetta eina á réttum stað
og réttri stundu.
Það er dáðst að Kínverjanum
sem teiknar liest með þrem strik
um. En Kínverjinn teiknar ekki
hest með þrem strikum í fyrstu
tilraun. Hann er búinn að teikna
hest tíu þúsund sinnum eða
oftar, hann er búinn að æfa sig,
læra og leita, þar til loks að
hann getur gert þetta: að
teikna hest með þrem strikum.
Eða þá trúðurinn, sem leikur
listir sínar með marga bolta.
Hann byrjar fyrst með einn
bolta, svo æfir hann sig með
tvo, svo með þrjá, loks verður
hann svo leikinn í list sinni
að hann geiur leikið sér rr.eð
alla boltana. Tökum til dæmis
Matisse. Hann sagði, að, ef hatm
væri lengi að vinna að ettuii
mynd, þá yrði hún vönduð í
alla staði, en þá vantaði þetta
ferska, sem sú mynd, sem hann
gerði á skammri stundu hefði
til að bera. En hvað gerói
Matisse? Ilann málaði og málaði
dag eftir dag en aldrei nema
klukkutíma í einu. Hann mál-
aði vatnslitamynd með bláum
litum og leitaði að þessu ferska
sem hann gat verið ánægður
með. En hann málaði ekki eina,
ekki tvær, heldur hverja mynd-
ina eftir aðra, og þegar honum
líkaði ekki verkið henti liann
myndinni í ruslakörfuna og
byrjaði að nýju að leitu fyrir
sér með sömu lituir. á nýjum
pappír.
Picasso er orðinn svo frægur,
að hann getur gert hvað sem
honum sýnist, og það er gleypt
við því. Hann leikur sér eins og
þeir, sem draga naktar konur
um liti á lércfti. Og selja vel!
Ég spyr unga fólkið, sem til
mín kemur. Hvað ætlarðu að
gera? „Mála“ er svarið. En þá
segi ég: „Nei, hvað ætlarðu að
gera? Þú verður að gera þér
ljóst, hvað þú raunverulega vilt
Hvað þú vilt hafa atvinnu af.“
Oft kgmur í ljós, að þetta fólk
hefur ekki einu sinni ánægju
af því, sem það er að bögglast
við. Hluturinn er ekki enn þá
tæmdur. Það eru þúsundir að-
ferða til að túlka allt, sem er.
Cézanne, hann þurfti ekki að
mála Jesús éða guðsmóður bara
að skoða eplið. Þar sá hann kos
mos (alheiminn). Það er drama,
hvernig hann málaði Ijós og
skugga. Cézanne sá Ijós og líf
í gula og rauða litnum en myrk
ur og dauða í binum bláa og
græna. Það er eins og sagt er á
íslenzku lífrautt og helblátt.
En svo fór hann að mála eplið
og allt lífið gat speglazt í þessu
litla epli. Hann sá nefnilega,
þegar hann fór að athuga það,
að eplinu er haldið bæði af
grænu og rauðu, bæði af dauð
anum og lifinu. Og svo málaði
hann nokkur epli í skál, xneiva
þurfti ekki.
Við eigum margt eftir. Við
eigum til dæmis alveg eftir að
komast að því, hvað hlutirnir
eru..
Ungu mönnunum er alveg
nóg að athuga formin, Ef ég
segi, teiknaðu kaffikönnu, eiga
þeir til með að segja: „Æi, ég
er ekkert gefinn fyrir kaffi-
könnur.“ En þeir ættu samt að
láta sér nægja að byrja á því
að teikna kaffikönnu — alveg
eins og hún er. — En þetta cr
náttúrulega mikið vandamál, því
að hvernig er hún?“ — H.
%%%%%%%%%Wi%WK.%*»W%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%V%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%t%%%%%%%%%%%%%%%%l
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 22. sept. 1962 |,3