Breiðablik - 01.11.1908, Blaðsíða 4

84
BREIÐABLIK
þeirra, sem mesta þekkingfu hafa
í þessum efnum, breytast að ein-
hverju leyti frá því, sem verið hef-
ir? Á að taka því vel, eða á að
taka því illa ? Eigfa menn að á-
líta, að alt þetta rannsóknarstarf
sé af illum rótum runnið ? Af
löngfun til að eyðileggja grundvöll
trúarinnar og gjöra heiðna menn
úr kristnum mönnum ? Eða eiga
menn að álíta, að í þessum efnum
sé mannsandinn að leitast við að
komast fyrir sannleikann eins og
í öðrum ?
Hina gömlu trú, að bækur
gamla testamentisins sé eftir þá
menn, sem þær eru eignaðar og
enga aðra, höfum vér ekki eign-
ast nema fyrir sögusögn annarra.
Biblían segir sjálf oftast nær ekk-
ert um hver sé höfundur bókanna.
Þegar einhver bók er eignuð sér-
stökum mönnum,er það lang oft-
ast gjört af mönnum, sem lifað
hafa löngu eftir tilorðning bók-
anna. Móse-bækurnar segja
hvergi, að Móse sé höfundur
þeirra. Mörgum öldum eftir hans
dag er nafn hans sett í samband
við þær, annaðhvort til að gefa
efni þeirra þeim mun meiri helgi í
huga lesendanna, eðatil að benda
á hann sem hinn elzta löggjafa
þjóðarinnar. Um alt þetta höf-
um vér sögusögn annarra að eins,
en vitum ekkert af sjálfum oss,
jafnvel þó vérfylgjum þeim skoð-
unum, sem menn hafa fylgt um
langan aldur. Meðan menn vissu
ekkert réttara, var sjálfsagt að
fylgja þeim skoðunum. En það
verður ávalt sjálfsagt að fylgja
því, sem menn vita réttast og
sannast í hverjum hlut.
Hvernig eigum vér nú að kom-
ast að niðurstöðu um, hvað sé
réttast og sannast í þessu, vér
hinir mörgu, sem ekki erum sér-
fræðingar ? Hvað gjörum vér í
öðrum greinum ? Hvað gjörum
vér í stjörnufræði, náttúrufræði,
málfræði, mannkynssögu og al-
mennri bókmentasögu ?
Vér fvlgjum því, sem fróðustu
menn í hverri grein segja oss.
Enginn maður er þess um kominn,
að rannsaka og vega í huga sér á-
stæðurnar,sem hvert einstaktatriði
þekkingarinnar hehr við að styðj-
ast. Ekki hundrað-þúsundasta
partinn. Hver sérfræðingur verð-
ur að styðja sig algjörlega við
þekkingu fróðra manna í öllu fyrir
utan það þekkingarsvæði, sem
hann er bezt heima á. Og allur
þorri manna verður að gjöra það
í öllum efnum.
Að vera upplýstur og mentaður
maður er í því fólgið að hafa nokk-
urn veginn ljósa hugmynd um það,
sem álitið er sannast og réttast á
þeim tíma, sem hann er uppi, á
ýmsum svæðum þekkingarinnar.
Hann getur eigi talist í hópi upp-
lýstra manna,ef hann fylgir nokk-
urri annarri reglu. í heimi þekk-
irigarinnar er stöðug hreyfing.
Engum er nóg að vita það, sem
haldið var rétt á einhverri löngu
liðinni tíð. Um þekkingarattiðin
eru menn stöðugt að bugsa frá
nýjum sjónarmiðum. Upplýstur
maður verður að kunna að hugsa
um þau frá sjónarmiði samtíðar
sin nar.
Er þetta einnig satt í andlegum
efnum ? Á það sér einnig stað í
þeim efnum, er snerta trúarbrögð-
in ? Má maður þar fara eftir því,
sem aðrir segja ?
Kjarni trúarbragðanna er í því
fólginn, að sál hins einstaka manns
kemst í samband við guðdóminn.
Vissa trúarinnar í insta eðli erund-