Breiðablik - 01.01.1912, Blaðsíða 16

128
BREIÐABLIK
Nú birtir hann eftir sig ritgerð,sem hann kall-
ar: ,,ísland vaknar“, í tímaritinu Twentieth
Century, sem út kemur í Boston, í janúar heft-
inu. Ritgerð þessi er fyrsti þáttur í ritgerða-
safni, er ritstjórinn ætlar sér að birta í tímarit-
inu, um lítt kunn lýðveldi Norðurálfu. Ritgerðin
er eigi löng, en fremur laglega samin og af mikl-
um velvildarhug til lands og þjóðar. Hann álítur
að þjóðin sé að vakna úr þeim langvintia dvala,
sem einokutiarverzlanin og dönsk óstjórn hafi
lagt hana í. Hann bendir einkum á stjórnar-
skrártrumvarpið frá síðasta þingi, sem sönnun
þess. En verklegar framkvæmdir sé einnig að
rísa við og muni koma með tíð og tíma, en fé
vanti, þegar um einhver fyrirtæki sé að ræða.
Hann minnist á iðnaðarvélarnar, sem upp sé
komnar og vefi eins góða dúka og gerðirséann-
ars staðar í heimi. Ekki er hann sérlega vel að
sér í íslenzku; segir, að í orðinu Þingvellir, sé á-
herzlan á síðasta atkvæði. Mjög þykir hann Is-
lendingum svipa til Ira, einkum í stjórnmálum.
Ritgerðin er með nokkurum myndum. Þar er
mynd af Birni Jónssyni fyrv. ráðherra, en nafn
Kristjáns Jónssonar undir. Hafa nölnin ruglast
í huga hans. — Meira er í það varið en margan
grunar, að ritað sé um Island og íslenzk mál af
öðrum eins velvildarhug af mikilhæfum mönnum,
er séð hafa bæði land og þjóð. En þá ætti slík-
um mönnum að vera einhver sómi sýndur og
gata þeirra greidd eins vel og unt er. Það væri
ekki úr vegi fyrir Island að fá nokkura aðra eins
menn og þenna ameríska prófessor að sumar-
gestum, ef þeir gæti lært að þekkja beztu hlið-
ina á Islendingslundinni, og skilja framfara við-
leitni og menningarþrá þjóðar vorrar eins og
hún er.
Móðurmálsbókin, kenslubók eftir Jón Olafsson,
Rvík 1911, 180 bls.
Þetta er ný kenslubók í íslenzku, eða það sem
áður hefir tíðkast að nefna málmyndalýsing.
Hún er að mörgu leyti sérlega snotur og ber
þess ljósan vott að höf. er sýnna um, hvernig
slíkri kenslubók skuli háttað, en flestum öðrum.
Má það inikið heita um mann, sem alls eigi hefir
haft kennara stöðu aðstaðaldri áhendi,hvaðvel sem
hann er annars aðsér í málinu. Hér hefirekki verið
um auðugan garð að gresja. Helzta kenslubók-
in áður var málmyndalýsing Wimmers og er sárt,
að þurfa að láta danskan mann lýsa málinu fyrir
sér. Sú bók var á sinni tíð sú vandaðasta þó
brestir væri á, en óumræðilega þur og lítið lað-
andi. Það sem mér virðist Jóni ólafssyni hafa
tekist betur en nokkurum öðrum hingað til, er
að semja lýsing tungu vorrar, er sé með þeim
hætti,að unglínga og aðra, sem lítið kunna, langi
aðlæra. Þó mætti þettabetur takast. í þessu eins
og öðru eru Englendingar komnir lengst. Það
vita þeir sem lesið hafa West’sGrammar t.
d. Það verður gaman að lifa, þegar ritin hefir
verið önnur eins lýsing vorrar ágætu tungu.
Því miður hefi eg enn eigi haft tóm til að kynna
mér bók þessa svo að til nokkurrar hlítar sé.
Til þess þarf mikið — helzt að kenna eftir henni
eitt eða tvö ár. Óheppilegt finst mér að vera
stöðugt að breyta nöfnum á málfræðihugmynd-
unum. Það veldur ruglingi. Höf. á all-erfitt
með að íást við nokkuð, svo hann ekki reyni að
haía það etthvað töluvert öðru vísi en aðrir.
Stundum hepnast honum að gera bragarbót. En
oft breytir hann til, þar sem tilbreyting er mjög
vafasöm. Nafnbreytingarnar eru hér of margar
fleiri en ástæða var til, og það stendur bókinni
fyrir, að öðlast hylli — Dr. Finnur Jónson hefir
nýlega samið mállýsing af mikilli vandvirkni og
lærdómi, en því miður er hún ekki vel löguð
tilað vera kenslubók.
Tákn tímanna.
Kínaveldi
er sögu á og menuingu frá dagrenningu
mannkynssögunnar, stendur nú uppi í bylt-
ingabyl svo miklum, að enginn veit hvað úr
ætlar að verða. Konungsættir eru þar eigi
íærri en 33 hver fram af annarri og Manehu-
ættin, sem nú virðist að fram komin,útlendingar
er þar brutust eitt sinn til valda og aldrei hafa
hugsað um að bæta hag þjóðarinnar í neinu.
Allur heimur hefir átt von á, að hún segði af sér
þenna mánuð og lýðveldisstjórn kæmistþar á eftir
amerískri fyrirmynd. En síðustu fregnir sýna,
að enn ætlar þessi útlifaða og duglausa kon-
ungsætt að berjast fyrir tilveru sinni og er sízt
fyrir að synja, hve miklar hörmungar enn bíða
þessarrar aumingja þjóðar, sem hallæri og borg-
arastríð nú eyðir unnvörpum. En miklar líkur
eru til, að uppreistarmenn beri þar loks hærra
hlut, því inannval þjóðarinnar virðist á þeirra
bandi. Komist þar á varanleg lýðveldisstjórn
og vestræn menning festi þar rætur, er það ein
allra stórkostlegasta bylting, sem mannkynssag-
an kann frá að segja. Og enginn fær rent grun
í, hvílík áhrif það kann að hafa á framtíðar örlög
mannkynsins, et þessar 400 miljónir manna,
sem þar eru taldar, vakna upp fyrir alvöru líkt
og Japansmenn og fara að láta til sín taka í
hlutfalli við inannfjölda um sameiginleg menn-
inngarmál þjóðanna.
Prentsmiðja Ólafs S. Thorgeirssonar
678 Sherbrooke St., Winnipeg-.