Alþýðublaðið - 14.07.1963, Blaðsíða 4

Sjötíu og
fimm
ara:
í fyrra dvaldi ég tvo eða þrjá
daga í Luxemburg. Þótt mér væri
auðvitað Ijóst, að þar væri um
að ræða eitt af minnstu ríkjum
Evrópu, undraðist ég það engu
að síður, er ég komst að raun um,
að þar var enginn liáskóli. En
þeir Luxcmborgarmenn, sem ég
ræddi við, voru engu minna
hissa á því, að hér á íslandi væri
háskóli. En undrun mín minnkaði
er jnér var líka tjáð, að pjóð-
tunga þeirra Luxemborgarmanna
væri ekki bókmál. Þeir tala eigin
tungu eða mállýzku, en rita bæk-
uir sínar og blöð á frönsku cða
þýzku. Undir elíkum kringum-
stæðum verður þjóðernisvitund
með öðrum hætti en t.d. hjá
okkur íslendingum. Sjálfstætt ís-
land væri óhugsandi án íslenzks
lááskóla.
Á morgun verður sjötíu og
fimm ára einn þeirra manna, sem
hvað drýgstan þátt hefur átt í
vexti og viðgangi hins hálfrar
aldar gamla Háskóla íslands,
Alexander Jóhannesson prófessor
Um áratuga skeið var hann kenn
ari í íslenzkri málfræði við heim-
.spekideild og afkastamikill rit-
höfundur í fræðigrein sinni.
Fyrst og fremst mun Alexand-
ers Jóhannessonar þó ávallt
verða minnzt eem rektors háskól
ans um margra ára skeið og for-
ystumanns um byggingarmál og
margháttaðar framkvæmdir. Það
er áreiðanlega ekki ofmælt, að
Háskóli íslands væri ekki í dag
sú stofnun, sem hann er, ef for-
ystuhæfileika og framkvæmda-
semi Alexanders Jóhannessonar
hefði ekki notið við.
Ég var ráðinn til kennslu við
háskólann haustið 1940, er tekin
var upp kennsla í nýrri grein,
viðskiptafræðum, en það hafði
lengi verið sérstakt áhugamál
Alexanderg Jóhannessonar. Ég
var komungur og lengst af yngst
ur kennara háskólans, fyrst i stað
<£kki miklu eldri en margir stú-
dentanna. Mér er ekki fullljóst,
hvað mér kann að hafa tekizt að
kenna nemendum mínum í há-
skólanum. En hitt veit ég, hvað
ég lærði þar. Og mér er fullljóst
af hverjum ég lærði mest. Það
var af Alexander Jóhannessyni.
Ástæðan var ekki sú, að hann
reyndi að kenna mér eða nokkr-
um öðrum samstarfsmanna sinna.
Skýringin var fólgin í hinu hvern
ig hann var í viðkynningu og
reyndist í raun. Góðvild hans í
garð allra manna var einlæg,
réttsýni hans var skörp, dugnað-
SMURI BRAUÐ
Snittur.
Opið frá kl. 9—23.30.
Sfmi 16012
Brauðstofan
Vesturgötu 25.
pt'ófessor
ur hans og ósérplægni einstök.
Ég er ekki dómbær á vísinda-
störf Alexanders Jóhannesson ir,
en eftir langt og náið samstarf
við hann þykist ég geta fullyrt,
að hann er einn vammlausasti
maður, sem ég hef kynnzt.
Allir þeir, sem unna Háskóla
íslands, munu ávallt þakka \lex-
ander Jóhannessyni ómetanleg
störf hans í þágu æðstu mennl a-
stofnunar íslendinga.
Gylfi Þ. Gíslason.
☆
EINN mestur höfðingi íslenzkra
fræöa er hálf áttræður á morg-
un. Meðal þeirra, sem leggja
stund á norræn mólvísindi, er
dr. Alexander heimskunnur mað-
ur.
En íslenzkri alþjóð er hann
kunnur fyrir fleira. Dr. Alexan-
der hefur verið fyrirferðar-mik-
ill i íslenzku þjóðlífi undanfarna
hálfa öld. Það eru, skiljanlega,
einkum menntamálin, sem hann
hefur lálið til sín taka. En sá
vökuli ármaður hefur ekki látið
sér það nægja. Gneistandi áhugi
lians hefur komið víða við. Hann
hefur verið forystumaður í flug-
málum, byggingamálum, tíma-
ritaútgáfu o. fl. o. fl.
Alexander Jóhannesson er
fæddur 15. júlí 1888 á Gili í
Skagafirði. Foreldrar hans voru:
Jóhannes sýslumaður Ólafsson
Johnsens, prófasts á Stað á
Reykjanesi, og kona lians Mar-
grét Guðmundsdóttir Johnsens
prófasts í Arnarbæli.
Stúdent varð Alexander 1907,
lauk meistaraprófi í þýzkum
fræðum við Kaupmannahafnar-
háskóla 1913, og doktorsprófi
við háskólann í Halle í Þýzka-
landi 1915. Sama ár verður hann
aukakennari við Háskóla íslands,
nýstofnaðan, og starfaði við þá
menntastofnun óslitið unz liann
lét af störfum fyrir aldurs sakir,
fyrst sem dósent, síðan prófess-
or, að sjálfsögðu í málvísindum.
Nafn dr. Alexanders verður um
aldur og ævi tengt Háskóla ís-
lands. Hann var einn harðdugleg
asti og þarfasti forystumaður
stofnunarinnar um áratuga skeið,
bæði í andlegum og hagrænum
efnum. Háskólarektor var hann
þrívegis: 1933—35, 1939—-42 og
1948—54, og löngum í háskóla-
ráði. Fá munu þau velferðarmál
Háskólans á þessu árabili vera,
sem dr. Alexander hefur ekki
komið eitthvað nærri, og afskipti
hans voru aldrei neitt kálc; hann
gekk jafnan að því með dæma-
fárri snerpu og ósérhlífni að
leysa þau verkefni, sem fyrir
lágu hverju sinni. — Sem dæmi
um forystu hans í málum Há-
skólans má nefna, að hann var
formaður bygginganefndar Há-
skólans, atvinnudeildar H. í.,
íþróttahúss H. í. nýja stúdenta-
garðsins (hafði áður verið, ásamt
Luðvig Guðmundssyni forgöngu-
maður að byggingu Gamla
Garðs), formaður bygginganefnd-
ar Þjóðminjasafns, félagsheimil-
is stúdenta o. fl. í stjórn happ-
drættis H. í. var hann og for-
maður í mörg ár, og> í stjórn
kvikmyndahússins. Öll hin mörgu
trúnaðarstörf, sem dr. Alex-
ander hafa verið falin um dag-
ana, yrði til mikils of langt að
telja upp í stuttri dagblaða-
grein. Þó skal þess eins getið, að
hann var formaður Þjóðhátíðar-
nefndar lýðveldisstofnunar 1944..
Prófessor Alexander var einn
af fyrstu forvígismönnum ís-
lenzkra flugmála, og fram-
kvæmdastjóri Flugfélags íslands
frá stofnun 1928 til 1931, og
skrifaði bók um þau mál.
Honum hefur verið sýndur
margvíslegur heiður bæði heima
og erlendis.
Ritverk dr. Alexanders eru
legíó, og verða hér fáein talin.
Flest lúta þau að málvísindum.
Helzta verk hans má sennilega
telja hina miklu orðmyndunar-
orðabók hans, Islandisches Ety-
mologisches Wörterbuch, sem
kom fyrs út í Be'rn 1951. Hann
byrjaði að draga saman efni í
hana um 1930. Af öðrum ritum
hans má telja: Frumnorræn
málfræði, 1920; Grammatik der*
urnordischen Runeninschriften,
1923; íslenzk tunga í fornöld
1923—24; Hugur og túnga, 1926;
Die Suffixe in Islándischen 1928;
Die medio geminata in Islándi-
schen, 1932; Um frumtungu
Indógermana og frumheimkynni,
1943; Origin of language, 1949;
Gestural origin of language,
1952; Some remarks of the ori-
gin of the N-sound, 1954; og eru
þá ótalin fjölmörg. — Fyrirlestra
hefur dr. Alexander flutt við liá-
skóla víðs vegar í Evrópu.
Af þessari lausiegu upptaln-
ingu má ráða hvílíkur feikna af-
kastamaður dr. Alexander liefur
verið, auk tímafrekra kennslu-
starfa, sem hann rækti af mikilli
kostgæfni. Má um hann segja
með nokkrum rétti, að í engu er
hann meðalmaður.
Prófessor Alexander er kvænt
ur Hebu Geirsdóttur Sæmunds-
sonar vígslubiskups, friðri konu
og höfðinglégri.
Dr. Alexander verður minnis-
stæður öllum þeim, aem hafa
kynnzt honum, eigi hvað sízt
okkur, nemendúm hans. Að hon-
um sópar hvar sem hann fcr. Er
fljótséð, að þar fer sannmennt-
aður aristokrat. Við fyrstu
kynni virðist mörgum sem af
honum standi nokkur gustur,
sem hverfur við lilýtt handtak og
nánari kynni. Nemendum sínum
var hann farsæll leiðtogi, af-
skiptalítill, en hollur.
Ætti ég að svara því hvað ein-
kenndi Alexander Jóhannesson
lielzt, þá mundi ég svara, að það
væri birtan og heiðríkjan, sem |
hvílir yfir svip hans, fratnkomu
allri og persónu. Ekkert kjörorð
sómdi lionum betur en vísa Háva-
mála:
Eldr er beztr
með ýta sonum
ok sólar sýn,
heilyndi sitt, ð
ef hafa náir,
án við löst at lifa.
Vér árnum prófessor Alaxander
allra heilla.
Ragnar ’ Jóhanuesson.
DR. PHIL. ALEXANDER JÓHANNESSON.
Sextugur:
Svanbjörn Frímannsson
bankastjóri
í dag 14. júlí verður Svanbjörn
Frímannsson bankastjóri sextug
ur, og þótt útlit hans beri það
ekki með sér, er þetta þó stað-
reynd. Það er margt, sem kemur
í huga manns á þessum tímamót
um, enda af mörgu að taka, en
hér verða ekki rituð nema fáein
orð, til þess að flytja honum
árnaðaróskir í tilefni afmælis-
ins.
Svanbjörn var ungur að aldri,
er hann valdi sér bankastarf að
atvinnu. Það hefur sífellt komið
betur og betur í ljós, hversu
heppilegt það var fyrir Lands-
bankann, að verða aðnjótandi
krafta hans, en hann hefir um
nær þrjá áratugi verið starfs-
maður bankans eða frá 21. marz
1936.
Hann var enginn viðvaningur
í ík^starfsbmi þeg;/- hann
kom, því að liann hafði starfað
hjá annarri bankastofnun í 15 ár,
enda varð hann fljótlega aðalfé
hirðir bankans og síðan aðalbók-
ari og þá oft settur bankastjóri
unz hann var ráðin nbankastjóri
á árinu 1957.
Það er erilsamt starf að vera
bankastjóri Landsbankans. Það
þarf meira til, en að annast hin
daglegu viðtöl árdegis, sem flest
ir viðskiptavinir bankans sækja,
það þarf víðtæka þekkingu á at-
vinnuv. þjóðarinnar, staðgóða
ekkingu á fyrírtækjum og mönn
um, og að geta metið hin fjöl
mörgu erindi er berast banka-
stjórninni en síðast en ekki sízt
að hafa góða innsýn í bankastarf
semi. Svanbjörn hefur alla þessa
kosti til brunns að bera, því að
hann hefur allra manna mesta
reynslu í bankamálum, vinnu-
þjarkur hinn mesti og geðprúður
og samvizkusamur. Svanbjörn var
formaður Viðskiptaráðs um skeið
og þar komu mannkostir hans
einna bezt í ijós, því að þetta
var ákaflega viðkvæmt og vanda-
samt starf, sem hánn leysti vel
af hendi.
Hér skulu ekki rakin frekar
störf hans, en hann hefur gegnt
fjölmörgum störfum bæði fyrir
félög og hið opinbera, en þess
skal aðeins getið, að hvarvetna
hefur hann unnið starf sitt af
hendi, með hinni mestu prýði.
Frh. á 14. iiia.
4 14. júlí 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ