Alþýðublaðið - 30.07.1963, Blaðsíða 8

I 700 ÁR FRÁ
Fyrir nákvæmlega 100 árum
|*j|s síðan 30. júlí 1863, fæddist Henry
Ford á litlum bóndabæ nálægt
Kjn Dearborn í Michigan-fylki. Hann
jíjíj naut lítillar menntunar í æsku
' jjjjj og sýndi þá enga sérstaka stjórn-
jjjjj unarhæfileika. Hann var talinn
::Hi hafa skrýtnar hugmyndir um ým-
islegt, jafnvel svo að jaðraði við
!I:S hleypfdóma. ífrátt fyriri þetta
jjjjj varð hann heimsfrægur snilling-
jjjjj ur, brautryðjandi á sviði fjölda-
::::: framleiðslu, aflaði sér gifurlégra
jjjjj auðæfa og þau notaði hann til
. jjj| að koma á fót mannúðarstofuun
.jjs: þeirri langstærstu í víðri veröld.
FÆÐINGU HENRY FORDS
Mannúðarstofnunin, sem hér
um ræðir, er að sjálfsögðu Ford-
stofnunin (Ford Foundation).
Eignir hennar nema næstum
tveim og hálfrii biiijón dala.
Féð er notað í þágu lista, mennta,
vísinda og tækni. Ennfremur
veitir stofnunin fé til að stuðla
að auknum skilningi milli þjóða
heimsins, og sömuleiðis veitir
hún vanþróuðum löndum styrki.
Þegar minnst er á Ford, dett-
ur flestum í hug fjöldafram-
leiðsla bifreiða, — fjöldafram-
leiðsla, sem gerði það að verk-
um, að næstum hver sem var gat
haft efni á að eignast bifreið.
Það sem hann afrekaði á lífsleið
inni var stórkostlegt, og það var
sárasjaldan, sem honum urðu mis
tök á. Segja má, að það hafl ver-
ið hann, sem kom „hjólunum'1
undir Bandaríkjamenn.
Faðir Henry Fords var írskur
innflytjandi til Bandaríkjanna.
Móðir hans var komin af Hol-
lendingum, sem snemma tóku sér
búfestu í Pensylvaníu, og stund
uðu flestir búskap og lifðu £á-
breyttu og guðrækilegu lífi.
Henry Ford var lítið lun
skólagöngu gefið. Hann hætti
námi, þegar hann var 15 ára
gamall. Þótt hann væri lítt hrif
inn af skólanámi hafði hann geysi
legan áhuga á vélum og öllu sem
þeim viðkom og allskyns tilraun-
um. 13 ára • gamall tók hann í
eundur úr, og setti það síðan sjálf
ur saman afttir. Þegar hann var
16 ára fór hann til Detroit og
vann þar í vélsmiðju tíu stundir
á dag, og á kvöldin vann hann
nokkra tíma hjá úrsmið. Seinna
snéri hann aftur heim til íöður
síns og reyndi þá að byggja gufu
dráttarvél, og vagn, sem ekki
þurfti að beita hesti fyrir. Báðar
tilraunirnar mistókust.
Árið 1888, en þá var hann 25
ára gamall, kvæntist hann og
flutti búferlum til Detroit, og þar
hóf hann starf sem vélfræðing-
ur.
Þetta er fyrsti bílinn, sem Henry Ford byggði. Ford situr hér sjálfur við stýrið. Á þessum bíl voru
reiðhjóladekk, vélin var tveggja strokka, fjögur hestöfl, og hámarkshraðinn var 16 kílómetrar á klukku-
stund. Þessi fyrsti bíll vóg um 500 pund, og engann hafði hann afturábak gírinn.
hafi dómgreind á vissum sv’ðum,
og því stundum verið blekktur.
Um Henry Ford hafa ve.ið
skrifaðar fjölmargar bækur.
Frægastar eru: „Ford: Öldin,
maðurinn, fyrirtækið," eftir All-
Fimmtán árum síðar stofnaði
hann Ford Motor Company. Fyrir
tækið framleiddi fyrst fimm
gerðir bíla, hverja á fætur ann-
arri og náðu þær aldrei miklum
vinsældum.
Árið 1908 setti fyrirtækið hið
fræga T-módelið á markaðinn.
Þetta var ekki fallegur bíll, en
hann var sterkur. Sagt er, að
Ford hafi sagt við viðskiptavinina
að þeir gætu fengið hvaða lit
sem þeir vildu, bara að hann
væri svartur. Þessi gerð bíla var
einhmitt það sem til þessa hafði
vantað. Hann var ódýr, einfaldur
og sterkbyggður.
Stefna Fords í launamálum var
lengi þrætuepli margra. Hann
var einn þeirra fyrstu, sem börð-
ust fyrir hærrl launum og stytt-
ingu vinnutímans. Það voru sann
arlega engar smáfréttir, þegar
hann tilkynnti árið 1914, að fyrir
tæki hans mundi greiða verka-
mönnum 5 dali fyrir átta stunda
vinnu. Þá voru launin í öðvum
verksmiðjum 2,14 xialir fyrir níu
stunda vinnu, og þau laun hafði
fyrirtæki hans einnig greitt. Fyr-
ir þetta hlaut hann lof margi a,
eins og geta má nærri.
Fyrirtækið hafði mikil áhrif
meðal starfsmanna sinna, og
hvatti þá til bindindissemi og
sparsemi. Það átti oft í höróum
deilum við verkalýðsfélögin. Með
al annars var það 6akað um, að
það væri að breyta starfsfólkinu
í vélmenni,' vegna fjöldafram-
^siðlsluaðferfff f injiar. ,Það liðu
mörg ár áður en Ford fyrirtækið
viðurkenndi verkalýðsféiógin,
sem samningsaðila fyrir verka-
mennina. Sl. 25 ár hafa samskipti
fyrirtækisins og verkalýðsfélag-
anna verið mjög góð.
í heimsstyrjöldinni fyrri var
Henry Ford einlægur friðarsinni.
Það var meira að segja svo, að
árið 1915 tók hann á leigu skip
og sendi með því hóp manna til
Evrópu skyldu þeir reyna að hafa
milligöngu um að koma friði á,
Ekkert varð þó úr þessari tilraur,
með „friðarskipið" fræga. Þegar
svo Bandaríkin urðu styrjaldar-
aðili, fór hann að framleiða her-
gögn fyrir heri landsins og fram-
leiddi þá m.a. fiugvélar, sem alí-
ar voru gerðar úr málmi, í þús-
undatali.
Eitt sinn hóf Henry Ford át-
gáfustarfsemi og gaf út tímarit,
sem kom út einu sinni í vik.i.
í því birtust margar greinar, sem
voru áróður gegn Gyðingum. Síð-
ar baðst hann afsökunar á þessu
og afneitaði öllum stuðningi vtð
kynþátiiahd^’irsstefnur. Það er
yfirleitt samdóma álit manna nú,
að Ford hafi verið einlægur og
heiðarlegur maður, sem skort
Hér spjalla þeir saman góffvinir
Edison. Ford er til vinstri.
an Nevis og Frank Ernest Hill.
„Fjörtíu ár í þjónustu Fords,“
eftir Charles E. Soerensen og
„Þjóðsagan um Henry Ford,“ eft
ir Keith Sward. Með því að lesa
þessi verk má fá glögga mynd
af manninum Henry Ford.
Henry Ford var alla ævi, hlé-
drægur, slyngur, sjálfmenntaffur
vélfræðingur, sem hafði mikla
trú á sjálfum sér og landi sír:u
Yfir arininn á heimili sinu iút
hann skrifa þessi orð: „Héggðu
þér sjálfur í eldinn, og hann
hitar þér helmingi betur. ‘ Þetta
var bjargföst trú hans. Hann var
barðduglegur, lifði fábrotnu lífi,
var frumlegur í hugsun, fáfróður
um marga hluti, fljót fær á stund
um, hrifinn. af prakkarastrikum.
venjulegast vingjarnlegur, þrjózk
ur oft og stundum hefnigjarn.
Hann sagði að ofát, væri það ae.n
___________________________________________________________________________________________________________, --------------------------------------------------------------------------■■
• ■■■■■■■■■■■■■■■■■>>■>■■■■■■■■■■■■•■■■••r»•■■!!■■••■••■•■•••■••■•■■■■■■■■■>■■■■••■■■■■■■■■■■■■■■■■•••■■■•■■■•■•■■■•■■■■••■ ■■■■■■■■■■■■■■■»•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■ !•■■»■•■•■■■■■■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■>■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■•■■■■»■■■•»■■■•••!
!■■■■■■•■■■■■••••••■■■•■■ >.•■•■■•■••■•■■■■■•..■■.■.,.■■■■■■■■■•■■■■■•■■■■■■»,•■».•••••■■,,•,■■..•■>••••••••■••■■••■•••••••••■■■••■•••■•■•■■■•■■■••••••.••■••■■•••■•■••• !■■•■■■•■•■•■»••»•»•■*•■■■■■■■■■■■■■!•■•■■■•■■■■■■•■■■■■■■■■■■•■■••■•■»■■■■■•■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■•■■>■■■••••■.•■■■»■■,1
..................... ■■ ■UIHMII ■■••■•■•■■■■■■■■■ ■■■■■■••■■■»■■■•■«•■■■■■■ ■■■■■■■■■*■■■ •••■•••«■ •MIIIMIMIMIIMtlMIIIMmMiMBIMMMMHMMmMMM ■ I ■■■ I •■ I «■•■•■••>--•■■■■■■ I ■■■■■■■■•■■■■■■■ ■ ■■•■•■ ••••Blit •Ullll
3 30. júlí 1963 — ALÞYÐUBLAÐIÐ