Óðinn - 01.07.1923, Page 24

72
ÓÐINN
og þó karlmannlegur. Einkennilega »harmoniskur«,
eins og sálar-eðlið. Tign og fegurð yfir hverri hreyf-
ing, — en þó hvergi tildur nje tilgerð. Viðmótið í
senn: milt og mannlegt. Engin veila finnanleg í fasi
nje framkomu, alt úrskorið, ákveðið og þó sterklega
listrænt. Ðúningur, framgangur, limaburður, Iátbragð og
orðafar: alt gegnofið af fegurð, fimleik og drengskap.
Nú mun þykja mikið mælt, og (einkum af grunn-
huga mönnum) margt til móts fundið. En jeg skal
athuga betur. Hver vissi til að Þórður talaði neitt
sinn þvert um huga sinn? Oftar hitt: að hann segði
allan hug, — sem þó eru talin meðal-hyggindi af
hálf-sálum. Vissi nokkur hann neitt sinni viðra sig
upp við sjer valdameiri menn? Fremur þá hitt, að
hann gæfi skorinorðan dóm um hvern hlut og mann,
langt um oftar en ódjarfir kalla ráðlegt. Eitt sinn
barst í tal um tignarfjelög eins og Frímúrara. »Mjer
væri ómögulegt að vera í svoleiðis fjelagsskap, þar
sem persóna einstaklingsins verður að engu«, — sagði
hann. Hann þoldi engin bönd. Frelsi, gleði, list og
ljómi, þetta alt í samræmi var hans líf. — Hitt er
vitanlegt, að úrráðs-atvik og úthliðar-ástæður bönnuðu
honum oft og einatt, og stundum ærið frekt, að lifa
eftir lundar-nauðsyn sinni. Lífs-atvikin birgðu hann
tíðum inni og bljesu þungt á hann, eins og frostbylur
og fannkyngi. Svo hann varð löngum tímum saman
að lifa á munnvatni sínu, ef til sálarinnar er sjeð. Alt
þetta þjáði hann freklega og þyngdi hann niður. —
Insta löngun hans var söngur, sem alt hans eðli var
gagnofið af. En þess var honum af vangæfu varnað.
Hann varð að gegna starfi sem aldrei gegngreip hann.
I stað þess að leiftra frá sjer listafrægð í fjölbygðum
löndum, með sívaxandi lofstír og ljóma, — dæmdist á
hann að ansa hvenær sem væri kvabbi hvers, er það
hugkvæmdist, með alls lags kvilla, bágleik og bilanir,
er að kynni að bera. Hefur það oft margan þolgóðan
þrautreynt, og ekki síst hann, sem var hvort tveggja
í senn: manna viðkvæmastur, og þó sfarfinu á marg-
an veg frályndur. En að hann reyndi ekki alt af hvað
sem hann gat öðrum til líknar, um það hefi jeg engan
heyrt efast.
Grasreitirnir á hans ævisandi voru þar, sem hann
sat með vinum sínum, ýmist á sínu heimili eða þeirra.
Annað hvorí söng þá eða hlustaði á hljómleik, ljek á
tafl eða spil, sem hann var mesti meistari í, — ellegar
hitt, sem engu var síst, að hann ræddi um alþjóðar-
mál, list eða lífsspeki, og var hann því nær jafnvígur
á öll þessi efni. Hræsni, óhreinleikur og alls lags
óheilindi forðuðust hann; enda bandaði hann þeim frá
sjer. En allra manna var hann tryggastur við þá, sem
eitt sinn náðu samúð hans. Á þessum stundum, og
reyndar hvenær sem var, var hann í senn: manna
innilegastur og manna hreinlyndastur (hið síðasta þó
með eðlisfastri gát og glöggleik). Einstaklega glaður,
skarpur, fjörugur, fyndinn og fjölbreyttur. Alt svo vel
samstilt, að flestir kusu hans fund, sem þess áttu kost;
— og hlaut jafnframt hvers manns virðing og samúð
í senn, a. m. k. hvenær sem fundum bar saman, jafn-
vel þeirra sem endrarnær sýndu honum beran and-
róður. Slíkan svip bar framganga mannsins. Enda
hlaut hann allra vinskap, sem sannþektu hann. — Það
er oft til þess vitnað að hann hafi bæði verið mak-
ráður og nautnagjarn, ekki þá síst til drykkjar. En
þar er þess að gæta, að lunderni hans var mjög
óvanalega lífsglatt og fjörmikið, svo ekki dugði alt af
að halda gæðingnum aftur. (Það eru trunturnar, sem
hvorki þora nje geta tekið spretti.) Og þó ljek hann
sjer að því að neita sjer um nautna-drykk árum og
mánuðum saman. En ekki dugði alla tíð að fergja í
sjer sálina.
Listéðli hans og lífsfjör lýstu sjer og á ýmsan hátt
annan. Á yngri árum var hann íþróttamaður ágætur;
en alla æfi manna fimastur á dansgólfi, afbragðs
veiðimaður, og snillingur að stýra hestum. Við ýms
handtök í lækningum, þar sem listfengi kom til, var
hann og frábærlega laginn. — Merkilegra er þó það,
að sú tegund læknislistar, sem dýpst greip hug hans,
var sálarþekking og hvers konar sálarlækning, eða
áhrif eins hugar á annan. Kom þar fram djúpeðli
hans og dularskyn.
Margt var að honum fundið, og mest af vanþekk-
ing. Einkum er hreinlyndi og hræsnisleysi alla tíð út-
setið fyrir árásir og ill mál. Þessi maður var hvort
tveggja í senn; höfðingi á hverja lund, skrautmenni
og tignarmaður í útliti, viðmóti og eðli, og þó um leið
svo einstakt ljúfmenni, innilegur, alúðlegur og næmur,
— eins og besta barn við móður. Kom þetta þráfalt
fram við marga góðkunnuga. — Og því skyldi ekki
slíks manns saknað? ]ú, víst er hans saknað af ótal,
líklega af hverjum einasta manni, sem eitt sinn þekti
hann. Ekki vegna gestrisni hans, greiðasemi og gleði,
heldur vegna alúðar hans, einlægni og hreinlyndis, —
þar sem karlmanns-tign annars vegar, en einstök ljúf-
menska hins vegar, voru hæstu tindarnir. Glæsi-
menska, — skarpleikur, smekkvísi, fjölbreytni og fjör
— voru umgjörðin utan um innra manninn. En hugar-
heimurinn, eða hið andlega lífsloft, var það samræmi,
sem fegurstu söngverk heimsins hafa fram knúð (líkt
og öldur, sem upp stíga á hafi), og var geisla-vefur-
inn á hans andlega himni. —