Alþýðublaðið - 13.12.1964, Qupperneq 3

SIGVALDI HJÁLMARSSON:
AÐ GEFA EÐA GIRNAST
ÚR ÞVÍ að komið var fram á út-
mánuði, fannst fólki hér fyrrum
í einmanaleik og drunga hinna
íslenzku skammdegisvikna, að
liorfa mætti fram til ljúfari tima:
Vorið, blessun náttúrunnar og
huggun hrelldra sálna, var smátt
og smátt að færast nær. Þó voru
erfiðustu tímar ársins jafnan
fram undan. Vetrarbyljirnir voru
oft harðastir á útmánuðum, og ef
farið var að þrengjast í húi, mat-
ur af skornum skammti, eldivið-
ur rýr og heyin knöpþ, ef ekki
voraði vel og snemma, háði bónd-
inn stríð sitt við náttúruöflin, hald
inn nokkrum kvíða um málalok.
Það var þá jafnan karlmennsku
afrek að sjá sér og sínum sóma-
samlega farborða.
,,Ég vil engan hafa á mínu skipi,
sem ekki er hræddur”, sagði Moby
Dick.
Sama gildir í mannlifinu.
Ótti er annað en ragmennska.
Hetja getur óttast. Hetja er sá
sem óttast, en hefur samt hug-
rekki til þess að halda áfram og
gefast ekki upp - sá, sem þolir
kvíðann fyrir því sem enginn virð-
ist geta ráðið við . sá, sem þolir
mikla ábyrgð, þqgar einhver verð-
ur að taka á sig mikla ábyrgð, og
ekki er hægt að kenna neinum um,
ef illa fer, nema sjálfum sér.
Það hvíldi mikil ábyrgð á herð-
um íslenzkra heimilisfeðra fyrir
svo sem hundrað árum, því að þá
var ehn ekki bægt frá dyrum
manna þeim voða, að menn létust
úr ófeiti, einsog hungurdauðinn
var svo kurteislega orðaður í
kirkjubókunum. Til þessarar á-
byrgðar fundu þeir jafnan þungt
á veturna.
Og það hvílir vafalaust dkkert
mirfni ábyrgð á íslenzkum heimil-
isfeðrum í dag, þótt hún sé nú
annars eðlis.
Nú er ekki spurningin, hvort
menn liafa í sig og á.
Nú er þetta orðið öfugt.
Menn halda áfram að borða,
þótt þeir séu ekki svangir og
drekka þótt þeir séu ekki þyrstir,
og þeir leita skemmtana, þótt þá
langi ekki til að skemmta sér.
Svo er nú öld snúið og örlögum
rennt.
Mönnum gengur auðveldlegar
að gera sér grein fyrir þeim álirif-
um, sem framfarir síðustu áratuga
hafa á efnalegt líf manna, en hinu
er miklum mun erfiðara að svara,
hvaða breytingar það liefur í för
með sér almennt að búa við liin
nýju skilyrði til langframa.
Enn virðist ekkert vera komið í
Staðinn fyrir þá miklu brýningu
karlmennsku og manndóms, sem
fólgin er í því að heyja baráttu
. við tvísýn lífsskilyrði.
' Ekki svo að skilja, að óblíð kjör
geri manninn betri út af fyrir sig.
En það er hægt að vaxa á barátt-
unni-við alla erfiðleika, og ef til
vill er það mein nútímans, að fólk
skilur ekki nógu vel á hvern hátt
það er erfitt og vandasamt að
vera manndómsmaður við hin
nýju skilyrði. Okkur liefur ekki
skilizt nógu vel í hverju það er
fólgið að vera hetja við hin auð-
veldu skilyrði nútímalífsins, og
við hvað við eigum að vera hrædd-
ir til þess að verðskulda það nafn.
Það er augljóst mál, að á sama
hát.t og það getur verið lirein hetju
dáð að hugsa aðeins um mat og
föt, þegar það er erfitt að afla
þeirra, er ekkert eins löðurmann
legt áhugamál og það að hugsa
ekki um annað en þessar nauð-
synjar, þegar þær koma með auð-
veldum hætti upp í fangið á
manni, óðar en við er litið.
En um livað eiga menn þá að
hugsa?
Ég tel, að þeir gjgi fyrst og
fremst að hugsa um eitthvað ann-
að en sjálfan sig og sína stór-
merkilegu persónu, beina athygl-
inni frá því, sem þeir geta svo auð
veldlega aflað sér.
í enskri tímaritsgrein var ný-
lega frá því skýrt, að eitt af þvi
sem þjakaði nútímafólk mest væri
einmitt það að keppa eftir að eign-
ast meira af því, sem það þegar
ætti. Menn kepptust við að vinna
fyrir meiri tekjum til þess að geta
byggt stærra og nýtízkulegra hús,
keypt fleiri og nýtízkulegri mubl-
ur og stærri og furðulegri bíl,
enda þótt þeir ættu bæði hús og
bíl og mublur fyrir.
Okkur hefur ekki
skilizt í hverju það
er fólgið að vera
hetja við hin auð-
veldu skilyrði nú-
tímalífsins...
Þetta er kjánalegt kapphlaup.
Og svo endar þetta með pillum
til þess að geta sofið, og öðrum
til þess að geta vakað.
En hvernig væri nú að leiða at-
hyglina við og við að kjörum ann-
arra í staðinn?
íslenzkar brauð- og mjólkur-
stöðvar í Alsír, þar sem hungur
varð börnum að bana fyrir tveim-
ur árum, eru gleðilegt dæmi um
það, að íslendingar leiða athygl-
ina að kjörum annarra. En það er
ýmislegt að nær þeim.
Þrátt fyrir .góðæri til lands og
sjávar og þrátt fyrir hina miklu
tekjujöfnun, sem tryggingarnar
framkvæma á hverju ári, þá spil-
ast alltaf misjafnlega vel úr fyrir
mönnum. Péningar einii- duga
ekki.
Dæmi um vandræði og örbirgð
eru til á þessum vetri á þessu
landi, þótt þau séu ekki mörg.
Til eru heilsulitlir einstæðing-
ar, sem vegna sinnuleysis og
óheppni hafa orðið viðskila við
samborgarana og eiga enga fé-
laga. Þeir eru ef til vill ekkert
auðnuminni en ýmsir vel vlnn-
andi og tekjuháir einstaklingar,
en þeir geta ekki bætt sér upp
tómleika daganna með gæðum
peninganna, því að peninga hafa
þeir af skornum skammti.
Kona ein fór fyrir jól út að
vinna frá sjö börnum, flestum ung-
um til þess að vinna fyrir jóla-
glaðning, því að maðurinn var ör-
kumla.
Kona ein sótti nýlega um vinnu
vtð að skúra hótel í Reykjavík.
Hún hafði eignazt 12 börn og níu
voru á lífi. Maðurinn er verka-
maður. Konan ætlaði að vinna
við skúringarnar á nóttunni, þeg-
ar börnin væru sofnuð.
Þriggja barna fjölskylda var ný-
lega flutt úr litlu húsi í Reykja-
vík, sem ekki var betra en það, að
þegar frost var, hengu klakadröngl
arnir niður úr loftinu.
Dæmin eru fleiri.
Það er aldrei hægt að girða
fyrir óhöpp með neins konar
tryggingarstarfsemi. Það er aldreí
hægt að koma í veg fyrir það, að
mönnum tekst misjafnlega að spilaj
úr sínum tækifærum. Peninga-
styrkir geta verið gagnslitlir nemaj
annars konar hjálp komi til. Ogj
maðurinn lifir ekki á einu saman!
brauði.
í sumum tilfellum þarf ráð og
leiðbeiningar. í sumum tilfellum
vináttu og félagsskap.
Framh. á bls. 13.

Og- svo endar þetta með pillum til að geta sofið og öðrum pillum til að geta vakað ...
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 13. des. 1964 3