BFÖ-blaðið - 01.07.1986, Page 13

Árni Einarsson:
Fjölmiðiar og
fíkniefni
Áhrif fjölmiðla á viðhorf okkar eru mikil.
Þessu gera seljendur ýmiss konar vöru og
þjónustu sér vel grein fyrir. Sama er að segja
um stjórnmálamenn eins og sjá mátti í nýaf-
stöðnum sveitarstjórnarkosningum hér á
landi. Víða erlendis ganga þeir þó mun
lengra. í litlu samfélagi sem rúmar fáa fjöl-
miðla eru áhrifm enn meiri en þar sem Qöl-
breytni þeirra er meiri. Allir fá sömu eða svip-
aðar upplýsingar og því hætta á einsýnni
umræðu en ella.
Með upplýsingum sínum, áherslum og efn-
isvali/efnismati draga fjölmiðlar upp fyrir
okkur ákveðna heimsmynd. Því fjarlægara,
ókunnuglegra og flóknara sem viðfangsefnið
er þeim mun grandalausari eru viðtakendur.
Vegna hraða og mikils magns af upplýsingum
gefst lítill sem enginn kostur að sannreyna
þær eða leita nánari skýringa.
Fjölmiðlar eiga mikinn þátt í þeirri mynd
sem við gerum okkur af fíkniefnamálum. Það
hversu oft og mikið er Qallað um þetta mál, í
hvaða samhengi (unglingar/fullorðnir,
afbrigðilegt/venjulegt, hættulegt/skaðlaust
o.s.frv.) og hvort umfjöllun er jákvæð eða nei-
kvæð til neyslunnar/neytenda hefur eðlilega
áhrif á viðhorf okkar. Vegna aðstöðu okkar,
eða öllu heldur aðstöðuleysis, til nánari
athugunar er hætt við að við gerum afstöðu
fjölmiðilsins/fréttamannsins, sem fram kem-
ur í framangreindum þáttum, að okkar eigin.
Engin samantekt er til um umfjöllun
íslenskra fjölmiðla um fíkniefnamál. Því
verður allt mat á því ónákvæmt og persónu-
bundið. Ungtemplarafélag í Osló í Noregi hef-
ur gert þessu nokkur skil þar í borg. Á tíma-
bilinu janúar-mars 1984 var fylgst með
umfjöllun sex blaða sem þar eru lesin. Nokkr-
ar niðustöður þessarar könnunar verða rakt-
ar hér á eftir. (1).
1. Mikill munur var á hve mikið blöðin fjöll-
uðu um fíkniefni.
2. Um áfengi var yfirleitt Qallað hlutlaust
(41.1%) eða neikvætt (37.6). Fimmtungur
umfjöllunar var jákvæður í garð áfengis.
3. Nær alltaf var fjallað neikvætt um eiturlyf
(85.1%) og aldrei jákvætt.
4. Nokkur munur var á umfjöllun blaðanna
um áfengi í þessu tilliti (jákvætt/neikvætt)
en mjög lítill þegar eiturlyf áttu í hlut.
5. Fyrst og fremst var fjallað um fíkniefni í
tengslum við einstök slys eða sakamál
(Áfengi 28.6% — Eiturlyf 44.8%). Mun
meira var Qallað um eiturlyf sem vanda-
mál (29.9%) en áfengi (12.4%).
6. Mjög lítið var um staðreyndir um fíkniefn-
in, s.s. áhrif þeirra á líkama og heilsu
(1.9%).
7. Mikill munur var á milli blaðanna á því í
hvaða samhengi Qallað var um fíkniefni.
Hér er einungis stiklað á stóru í niðurstöð-
um þessarar könnunar. Spurningin er vitan-
lega sú hvort áherslur þessara fjölmiðla koma
heim og saman við veruleikann. Er t.d. víst að
eiturlyf sé orsök meiri vandamála en áfengi
(sbr. lið 5)?
Vert væri að kanna tök íslenskra fjölmiðla á
fíkniefnamálum með þessum hætti. Freist-
andi er að ljúka þessum pistli með því að
draga fram nokkur áberandi einkenni á
umfjöllun í fjölmiðlum hér á landi í formi full-
yrðinga:
1. Eiturlyf eru meira vandamál en áfengi.
2. Eiturlyf eru einkum bundin við unglinga.
3. Áfengisneysla er einkum bundin við börn
og unglinga.
4. Drykkjusýki er helsta vandamálið sem
áfengi veldur.
5. íslenska áfengismálastefnan (sem miðar
að því að halda áfengisneyslu sem
minnstri) er fáránleg.
6. „Vímulaus æska“ er mikið hagsmunamál.
/ Árni Einarsson
á' . / er uppeldisfræðingur
að mennt og starfar
V J hjá Áfengisvarnarráði. 13