BFÖ-blaðið - 01.12.1988, Síða 5

Viðamikil könnun sem gerð var í Noregi
1981-82 leiddi í ljós að 0,27% af eknum kíló-
metrum voru ekin af bílstjórum með meira en
0,5 prómill vínanda í blóði, 0,42% í þéttbýli en
0,21% í dreifbýli. Könnunin leiddi og í ljós að
rúmlega 20% þeirra sem óku ölvaðir voru með
1,5 prómill eða meira af vínanda í blóði sínu.
Hins vegar voru 78% ölvaðra ökumanna (með
0,5 prómill eða meira) sem létust í umferðinni
með þetta vínandamagn í blóðinu.
Á grundvelli vitneskjunnar um þá vega-
lengd sem ölvaðir ökumenn aka og íjölda ölv-
aðra ökumanna sem látast í umferðarslysum
er hægt að reikna út lífshættu af ölvunar-
akstri. Sambandið á milli vínandamagns í
blóði og hlutfallslegrar lífshættu ökumanna
hefur verið kannað. Ökumaður með meira en
0,5 prómill vínanda í blóði er í 160 sinnum
meiri lífshættu en ódrukkinn (með minna en
0,5 prómill).
En lífshættan er ekki sú sama fyrir alla
ökumenn þótt þeir hafi sama vínandamagn í
blóði sínu. Þeir sem eru óvanir að neyta áfeng-
is og hafa litla reynslu af akstri eru í mun
meiri lífshættu. M.ö.o. ungt fólk er í umtals-
vert meiri hættu en eldra fólk.
Hér er aðeins getið um áhættu ökumanna
en vitað er að ölvun á oft mikinn þátt í slysum
gangandi vegfaranda og hjólreiðamanna.
Hvers vegna er ölvaður ökumaður hættuleg-
ur sjálfum sér og öðrum?
í stuttu máli má svara þessari spurningu á
þá leið að áfengisneysla dregur úr hæfni
ökumanna til að leysa öll þau flóknu viðfangs-
efni sem akstur ökutækis krefst. Má þar nefna
skynjun (sjón og heyrn), viðbragðsflýti en
ekki síst athygli og dómgreind. Ölvaður mað-
ur á mjög erfitt með að einbeita sér að mörgu
í einu, en akstur krefst slíks.
Ölvaður ökumaður á erfitt með að ná
skerpu á það sem hann horfir á. Þ.e.a.s. „fók-
usinn“ er í ólagi, jafnvel svo að hann sér
tvöfalt. Augun láta einnig ver að stjórn og
augnhreyfingar verða hægari.
Hæfnin til að taka við og vinna úr upplýs-
ingum sem berast skynfærunum skerðist við
neyslu áfengis. Sá sem er með lítið vínanda-
magn í blóði getur leyst einföld verkefni álíka
vel og sá sem er algerlega ódrukkinn. En eftir
því sem viðfangsefnin verða flóknari og marg-
þættari gengur hinum ölvaða mun ver. En þar
greinir einmitt á milli feigs og ófeigs í umferð-
inni; að bregðast fljótt og rétt við skyndilegum
flóknum aðstæðum. Ökumaður verður að
taka við miklum fjölda upplýsinga og vinna
samstundis úr þeim í eina heild. Fylgjast með
öðrum bílum, gangandi vegfarendum, meta
hraða eigin bíls með tilliti til aðstæðna og
meta stöðugt akstursaðstæður.
Skyndileg breyting á þessum aðstæðum
kallar á skjót viðbrögð. Vegna hinnar skertu
hæfni, annars vegar á skynjun og hins vegar á
úrvinnslu þess sem skynjað er, skapast mikil
hætta og líkurnar á röngum viðbrögðum eða
viðbrögðum sem koma of seint aukast og um
leið hættan á dauðsföllum og örkumlun.
Tiltölulega lítil ölvun skerðir þá hæfni sem
hér hefur verið rætt um. Þegar við 0,5 prómill
mörkin er nákvæmni og viðbragðstími svo og
einbeiting mikið skert.
Þrátt fyrir að vínandi sé horfinn úr blóði er
hæfnin skert mun lengur eða allt að 20 klst.
eftir drykkju. Það fer eftir magninu sem neytt
er. Rannsóknir sýna að aksturshæfni er skert
um 20% að meðaltali þrem klst. eftir að vín-
andi er horfinn úr blóði. Þetta má rekja til
þess álags sem áfengi er á líkamann, sem m.a.
kemur fram í hækkuðum blóðþrýstingi.
Fyllsta ástæða er til að vara ökumenn við
þessari hættu og benda þeim á að aka ekki
fyrr en síðari hluta dags eftir drykkju.
0,0 prómill
Síðustu mánuði hefur mikil umræða verið
um ölvunarakstur í Svíþjóð og Noregi og hafa
bindindisfélög ökumanna átt þar drýgstan
hlut. Þau hafa einnig sett fram þá kröfu að
færa mörk um leyfilegt vínandamagn í blóði í 5