Sovétvinurinn - 01.10.1935, Síða 13

Sovétvinurinn - 01.10.1935, Síða 13
[Sovétvinurinn] Sjötti sagði (eldri kona, ekkja, sem vinnur við barna- hæli) : „Eg spara mér fyrir pianói.“ Þannig voru svörin, sem blaðamaðurinn fékk. Enginn sparaði af ótta við kreppu, enginn til þess að kaupa í „braski“ eða öðruvísi eignir annara rnanna, en allir spör- uðu bara til þess að fegra líf sitt og auka þægindi. Hér er einnig rétt að geta um aðra orsök þess, að menn spara sarnan nokkra peninga í Sovétríkjunum. Það eru innanríkislánin. Þau eru tvenns konar. Onnur tegund þessara lána er lík þeim, sem eru al- gengust í auðvaldslöndunum, Jiannig, að menn rita sig fyrir láninu, og þeim eru greiddir ákveðnir vextir af því. Og svo eru lánin „dregin út“ eftir vissum reglum og greidd að fullu með nafnverði. Hin tegundin eru hin svo nefndu verðlaunalán; þá er tvisvar til þrisvar á ári dregin út eins konar verðlauna- bréf, og greitt fyrir þau allt að 10.000 rúblur. Þessa pen- inga er heldur ekki hægt að nota á annan hátt en áður er um getið. Það hefir verið reynt víða í auðvaldsfrásögnum, að koma því inn hjá fólki, að þessi lán væru þvingunarlán, og stjórnin skipaði mönnum að leggja fram fé til þeirra. Þetta er ekki rétt; þar á engin þvingun sér stað eða laga- boð. En þvi skal ekki neitað, að þegar þörf er á slíkum lánum, er „agiterað" mjög fyrir þeim, og áfrýjað til fólks- ins, að það sé heiðursmál, að leggja fram fé til hinna nyt- sömustu fyrirtækja sósíalismans. Fólk er jafn frjálst í þvi að taka hluti í slíkum lánum í Sovétríkjunum, eins og við að kaupa hluti í Happdrætti Háskólans. Munurinn er sá, að sú ppphæð, sem eg hefi skrifað mig fyrir í láninu, er dregin af kaupi mínu við fvrirtækið, sem eg vinn við, eftir vissum reglum, því féð verður að koma inn, svo hægt sé áð Standa við áætlan- irnar. Ef eg t. d. skrifa mig fyrir 1000 rúblum, þá er upp- hæðin greidd smátt og smátt mánaðarlega. Á þennan hátt hefir lánið liagfelldar verkanir. Fyrst og fremst eru lagð- ir fram peningar lil almennra fyrirtækja og menningar fyrir þjóðina, og svo í öðru lagi er ríkið eins og spari- baukur fyrir fólkið, þar sem það borgar ekki nema svo lítið í einu af launum sínum, að það verður varla vart við það. — Þá er það spurningin um rentuna. í auðvaldslöndunum er það ein aðalhugsun manna, að eiga svo mikið fjár- magn, að rentan ein geti haldið eigandanum uppi um tíma og eilífð. Kapitalistarnir segja því: „Rússar greiða háa vexti af peningum, þeir geta þvi orðið auðinenn.“ En þeir góðu herrar hugsa grunnt og skilja illa, eins og þeir gera sig oft seka í, og einnig í þessu efni. Vextirnir i Sovétríkjunuin eru meira sem verðlaunaform og hvatning, en lind til auðsöfnunar. Flf maður t. d. legg- ur fram 100 rúblur í ríkislán, verður viðkomandi að greiða það inn með 10 rúblum á mánuði. Vextirnir eru því sem þóknun fyrir að leggja peninga fram til fyrirtækisins fljótt og vel, á meðan þörf er á aö fá peninga inn til uppbygg- ingarinnar á þennan hátt. Menn geta aldrei orðið „kapi- talistar“ með þessu lagi! En nú skulum við gera ráð fyrir því, að einhver verka- maður ætti 10 ríkislánsbréf og væri svo heppinn, að ein- mitt hans bréf væru „dregin út“ og hann fengi 10.000 rúblna verðlaun fyrir hvert, þ. e. 100.000 rúblur; þá gæti hann samt sem áður ekki orðið „kapitalisti“. Ef hann legði Peningana inn í bankann og fengi 5%, það væru 5000 rúblur á ári, myndi hann ef til vill hugsa sem svo, að nú væri hann nógu ríkur, til þess að lifa á peningarentun- um. — En hvað skeður þá? Hann missir öll réttindi sin sem sovétborgari á vinnustaðnum, og kemur til að falla undir allt önnur lög i Sovétrikjunum. Hann fær ekki að kaupa nauðsynjar sínar í samvinnuverzlununum, en verð- ur að greiða miklu hærra verð fyrir þær á öðrum mark- aði. Hann fellur undir háskattakerfi ríkisins, ef hann greiddi t. d. áður 60 rúblur á mánuði i skatt, þá yrði hann nú að greiða 3000 rúblur. Slíkur maður myndi bráð- lega sannfærast um það, að ekki borgaði sig að vera fyrir utan sosialis'tiska þjóðfélagið. Hann myndi, sem skiljanlegt er, fremur kjósa að vinna sem frjáls maður með félögum sínutn, með öllum þeim réttindum og hlunn- indutn, sem verkamenn njóta, og ráða yfir sínum vinnu- laanum, en að vera skoðaður sem sníltjudýr á þjóðar- búinu, af þvi að hann lifði á rentu og ynni ekki. Hann myndi bráðlega komast að raun um, að slík skipti borg- uðu sig ekki, hvorki andlega né efnalega. Nei, lang iiklegast er, að engin hætta sé fyrir hendi í Sovétrikjunum, að þar séu að myndast „kapitalistar", eins og í auðvaldslöndunum; hvorki í gegn um banka- inneignir manna eða rentutekjur af ríkislánum. Það fyrir- komulag peningamála, sem Rússar hafa nú, er þess eðlis, að gera peninga það, sem þeir eiga í raun og véru að vera: Skiptimynt. Peningarentan ein í Sovétrikjunum getur ekki skapað „kapitalista“, þar sem engar eignir er hægt að kaupa fyrir rentuna. Enda er liklegt, að henni verði smásaman breytt eða hún verði afnumin, eftir þvi sem ríki sósíalismans fullmyndast. Spariskildingarnir og ríkislánin hjálpa til þess, áð rnenn geti eignazt ýntsa hluti til fullkomnunar lífinu. Fjöldi ntanna notar skildinga sina til ferðalaga; þeir, sem búa suðurfrá, ferðast norður að sjá „hina björtu nótt“ og þeir, sent búa við „norður hvel“ ferðast til „sólheitra suðrænna landa“. Það er nú hægt að draga saman í tvær setningar höfuðkjarna þessarar greinar. Spurningin var: Hvort menn gætu ekki orðið „kapitalistar“ í Sovétríkj- ununi? Og svarið verður að vera neitandi; í 1. lagi af því, að einkaeignarétturinn er afnuminn, og í 2. lagi af því, að það borgar sig ekki að lifa fyrir utan þjóðfé- lagið á starfi annara manna. Peningar hafa því annað gildi í Sovétríkjunufn1 en á Vesturlöndum. Þeir verða handhægt „tæki“ til þess áð dreifa verðmætunum milli þegna ríkisins, og ekki til annars hæfir. En hver veit, nema þeir tímar kotni seinna meir, að þeir verði einnig óþarfir til þessa. Hár. S. Éoröd.

x

Sovétvinurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sovétvinurinn
https://timarit.is/publication/237

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.