Vísir - 06.03.1959, Blaðsíða 11

Föstudaginn 6. marz 1959
VÍSIR
n
Guðmundur Einarsson og
Rússlandssýningin.
Hinn ágæti listmálari G. E.
frá Miðdal hefir lagt frá sér
málarapensilinn, tekið sér
penna í hönd, og hamast nú við
að pota honum á sem óþyrmi-
legastan hátt í þá lcollega sína,
sem falið var að annast sýningu
íslenzkra málverka í bolsans
Moskvu og Leníngrad og ab-
straktmálara almennt.
Guðmundur er mjög svo
vígamannlegur á ritvellinum.
Mér liggur við að segja, að
hann gangi þar berserksgang
að fornum sið, bíti í skjaldar-
xendurnar og lætur ófriðlega,
enda leynir það sér ekki, að
hann er reiður mjög yfir því,
að gengið hefir verið fram hjá
honum og mörgum öðrum af
beztu og vinsælustu málurum
íslands þegar þau Jón Svavar
og Selma völdu þátttakendur
til Rússlandssýningarinnar. Og
Guðmundur er ekki sá eini,
sem er reiður út af þessu, því
það hefir að vonum vakið
mikla gremju í bænurn að
öndvegismálarar ungir og
gamlir, sem þjóðin hefir mikið
ólit á, menn og konur eins og
Braga Ásgeirsson og Aust-
mann, sem mörgum finnst
langmestu abstraktmálarar ís-
lands, Barbara Árnason,
Ferro, Örlygur Sigurðsson,
Veturliði, svo nokkrir séu
taldir, skuli vera sniðgengnir
þegar valin eru verk á sýn-
ingu, sem kynna á íslenzka
málaralist einni af stórþjóðum
heimsins. Og vissulega er fólki
ekki láandi þótt því finnist, að
engin sýning, sem vantar verk
þessara ágætu málara, geti tal-
izt gefa sómasamlegt heildar-
yfirlit yfir íslenzka málaralist,
og finnst það skammarlegt að
málurum, sem unnið hafa mik-
ið og gott ævistarf í þágu ís-
lenzkrar listar, skuli ekki vera
boðin þáttaka í sýningunni og
gengið skuli vera framhjá ung-
unum málurum, sem þegar
hafa sýnt og sannað, að þeir
eru afreksmenn á sýnu sviði
og hafa til að bera mikla og
áberandi listraæna atgervi.
Eg skal játa, að eg var í
fyrstu í hópi þeirra, sem sár-
reiðir voru yfir þessu hátta-
lagi þeirra þremenninganna,
Sodanáma -
Framhald af 3. síðu.
heldur félagið uppi samgöng
unum. Þá liggur járnbraut til
staðarins og þaðan til strandar,
sem er um 300 mílna langur
vegur. Brautin var lögð um
staðinn til þess að hægt væri
að koma framleiðslunni frá sér
og á markaðinn, og kemur hú.n
daglega við í Magadi og flytur
jafnframt nauðsynjar til fólks-
ins og póst. Brautin er afleggj-
•ari frá Mombasa-Nairobi braut
inni. Þá heldur félagið uppi
flugsamgöngum við staðinn.
Það þykir frásögur færandi
að ein evrópísk kona hefur
dvalið þarna í 23 ár.
Sódanáman fannst þarna
1833 og hefur hún verið hag-
nýtt allt síðan er Kenya fór að
byggjast Evrópumönnum. Im-
perial Chemical hefur. rekið
námuna síðan 1924.
Selmu, Jóns og Svavars, þótt
mér rynni reiðin að mestu er
eg skoðaði umrædda sýningu
og fór að hugsa málið betur og
athuga það ofan í kjölinn.
Því umræúd sýning er alls
ekki eins léleg og G. E. vill
vera láta í grein sinni í Vísi um
daginn. Hún er í sannleika sagt
einhver bezta samsýning ís-
lenzkra listamanna, sem sézt
hefir hér á landi og hlýtur að
verða landi og þjóð til sóma
þótt sá leiði galli sé á lienni,
að sýnishorn af verkum sumra
okkar beztu málara vanti í
hana. Svo langt sem hún nær,
er hún óvenju góð og á eg þar
við að þær fimm myndir, sem
hver þáttakandi á á sýning-
unni, gefi óvenju skýra og góða
hugmynd um einkenni listar
hans. Val þeirra hefir í hverju
einasta tilfelli tekizt með ágæt-
um. Fullyrðingar G. E. um, að
val á verkum Kjarvals hafi
tekizt illa, á ekki við nokkur
rök að styðjast. Myndir hans á
sýningunni gefa einmitt eins
glöggt yfirlit yfir list hans og
margbreytileika hennar eins
og hægt er að gera með fáum
málverkum og góða innsýn inn
í hina skáldlega hugarheim
Kjarvals. Hinn fannhvítu vetr-
arlandslög Kjarvals eru með
því allra bezta, sem hann hef-
ir gert, draga fram á heillandi
hátt fegurð og töfra vetrarins
og gera áhorfendur glögg-
skj'ggnari fyrir henni. Það er
mjög áberandi hvað verk Kjar-
vals bera mikið af öðrum verk-
um á sýningunni, og gefúr þó
þar að líta mikið úrval ágætra
málvei’ka, sem hvaða stórveldi
sem væri gæti verið stolt af,
og samt orka málverk Kjarvals,
samanborið við hin málverkin,
sem Guliver í putalandi, enda
er enginn vafi á því, að Kjar-
val er einn af 10—15 mestu
málurum, sem uppi hefir ver-
ið í heiminum og segir mér svo
hugur um, að komandi kyn-
slóðir muni skipa honum á
bekk með Rafael, Gauguin,
Van Gogh, Picasso og Chagall.
Guðmundur hlýtur að finna
það sjálfur þegar hann hugsar
betur um það að skætingur sá,
sem hann ritar um hinn ágæta
kollega sinn, Valtý Pétursson,
er hvorugmn samboðinn, enda
er Valtýr eins mikilli listamað
ur á sínu abstraktsviði eins og
Guðmundur er í túlkun lands-
laga og þá einkum og sér í
lagi með vatnslitum, en sem
kunnugt er Guðmundur síður
en svo eftir hefðbundnum regl-
um við notkun vatnslita og er
það sízt að harma, því sú tækni
í þeirri grein, sem hann hefir
skapað sér, gefur mikið betri
árangur en gamla tæknin og
ber stórlega af henni — hvað
er meira en sagt verður með
sanni um þá fullyrðingu. hans,
„að Valtýr Pétursson sýni í 5
myndum algert kunnáttuleyi“,
því í þeirri fullyrðingu er
hvorki vit eða sanngirni, eins
og fólk getur sannfært sig um
með því að skoða sýninguna
þegar hún verður opnuð aftur
eftir að hún kemur frá Rúss-
iandi, því það er það allra
: o innsta, sem ráðamenn sýn-
ingarinnar geta gert til að bæta
fyrir það hvað hún stóð stutt-
an tíma að þessu sinni, er að
opna hana aftur í 1—2 vikur
eftir að Sovétfólkið er búið að
skoða hana.
Valtýr Pétursson á einmitt
I óvenjugóð málverk á þessari
j sýningu. Samt yrði eg ekki
hissa á því þótt sumir hinna
sovétsku listelskara gretti sig
ofurlítið er þau sjá þau opnun-
ardaginn, því sumum þessara
verka glímir Valtýr við nokkur
af uppáhaldsverkefnum
tveggja af forvígismönnum
rússneskrar abstraktlistar,
manna, sem settir voru í bann
af kommúnistum og einatt er
úthúðað í rússneskum mál-
gögnum, er fjalla um listir. Það
er eins og Valtýr sé af ásettu
ráði að stinga því að hinum
einvöldu listazörum Sovét-
ríkjanna, að þótt þeim hafi
tekizt að drepa áhrif þessara
öndvegismálara sinna á list
sovétþjóðanna, þá lifi andi
þeirra erlendis og jafnvel á ís-
landi glími menn við þau verk-
efni, sem hinum útskúfuðu var
kærkomið að yrðu leyst. Mig
grunar að Valtýr geri þetta af
ásettu ráði og vissulega gerir
hann það vel og vandlega og
af mikilli tilfinningu, enda eru
þessar myndir ekki aðeins
einskonar virðingarvottur um
tvo merkilega og fordæmda
rússneska abstraktmálara, held
ur merkileg lausn á verkefn-
um, sem þeir var kært að
spreyta sig á og með því bezta,
sem Valtýr hefir gert.
Það væri freistandi að gera
einstökum listamönnum og
verkum þeirra á þessari sýn-
ingu ýtarleg skil, en rúmið
leyíir það ekki. Aðfinnslur G.
M. á verkum Jóh. Jóhannes-
sonar eru mjög út í hött og
langt frá því að vera eins
merkileg og myndir Jóhannes-
ar, sem allar eru rnjög góðar.
Ein þeirra ,,leikur“ er með því
langbezta, sem málað hefir
verið á íslandi.
Það er sannfæring mín, að ef
þessi sýning heíði verið haldin
á heimssýningunni í Brússel
við hliðina á amerísku mál-
verkasýningunni sem þar var,
hefði okkar sýning ekki síður
sópað að sér athygli fólks og
vakið hrifni og aðdáun, og er
það alls ekki sagt amerískri list
til hnjóðs, en sem kunnugt er
hefir vei’ið óvenju mikið líf og
gróska í henni síðasta manns-
aldurinn. Sannleikurin er sá,
að ísland stendur óvenju fram-
1 arlega á sviði málaralistar-
innar og á ótrúlega marga góða
málara, en gerir skammarlega
lítið að því að kynna verk
■þeirra erlendis eins og vert
íværi, því fsland er málaralist-
, areyja engu síður en sögucvja.
Nú munu menn segja, að
minnsta kosti þeir sem gert
hafa sér það ómak að skoða
sýninguna: Sýningin er ágæt,
' en það er fullt eins mikil á-
stæða til að skammast fyrir það
hneyksli að mörgum ágætum
málurum hefur verið bolað frá
þátttöku í henni og syngja
verkum hinna útvöldu lof og
prís, þótt góð séu og vel sam-
boðin landi og þjóð. Eg hafði
líka upphaflega hugsað mér að
réttara hefði verið að bjóða
fleiri málurum þátttöku og
hafa þá færri myndir frá hvor-
um. En við að skoða sýninguna
'opnuðust augu mín fyrir því
jað það er miklu heppilegra að
sv-na verk 18 málara eins vel
I *
og; vandlega og hægt er að
gera það með ,5 myndum, en
sýná verk margra málara á ó-
fullnægjandi hátt með 2—3
myndum. Það hefði verið
heppilegra að láta hlutkesti
ráða því hvaða málarar yrðu
fyrir valinu úr hópi þeirra sem
kröfu eiga til að vera teknir
með á slíka sýningu sem þessa,
vegna afreka sinna á sviði mál-
aralistarinnar. Það hefði verið
réttlátara en láta smekk
jþriggja málara ráða hverjum
Ivar boðin þátttaka, og það er
vafasamt að það sé rétt að fela
Imálurum slikt val, því það er
nú einu sinni þannig að list-
' málarar eru síður en svo meira
;hafnir yfir stéttarríg en fólk
úr öðrum stéttum, og mikið
erfiðara er fyrir listmálara að
vera hlutlaus og réttlátur í að
dæma um ágæti kollega sinna
en fyi’ir flesta aðra, enda er
það venja alsstaðar nema á
íslandi að láta málara koma
sem minnst nálægt ákvörðun-
um um hverjir eru valdir til
þátttöku í sýningum af þessu
tagi. Hitt er Ijóst af því hversu
vel tókst til með val á verkum
einstakra málara, að enginn er
betur fallinn til að velja þau
verk er ber opinbera listræn-
an persónuleika málara en ein-
mitt listamaðurinn sjálfur. Sé
listamönnum falið að velja
listamenn til þátttöku í sýn-
ingum erlendis ætti það að vera
ófrávíkjanleg regla að þeir
mættu ekki velja sjálfa sig,
enda tíðkast slíkt ekki mikið
utan íslands.
Eini gallinn á þessari sýn-
ingu sem vert er að gera orð á
er, að þar er ekkert sýnishorn
af íslenzkum vatnslitam\ nd-
um. Rússinn gæti ætlað ;;ð á
íslandi fyrirfyndust alls engir
merkilegir vatnslitamálarar.
Það mundi vissulega bæ.a mik-
ið úr skák ef forvígismenn
sýningarinnar fengju Guð-
mund Einarsson til að láta séf
í té eitthvað af sínian gull-
f allegu vathslitamy; i; 1 um.
Varla er sýningin það stór, að
ekki megi bæta 5 myndurn vif
hana. Á hinu hefi eg enga trú,
að Guðmundi Einarssyni hefði
tekist betur að velja listamenn
til sýningarinnar en þeim
Svavari, Selmu og Jóni, oins
og sjá má á hinum ljcrfilegu
fordómum hans á v rkum Vái-
týrs Péturssonar og annarra
abstraktmálara, og þá ekki
I ,
siður af þvi sem o enn vit-
jlausara, sem sé þei i fullyrð-
ingu hans að mynúlisíai-sýn-
jing Sovétríkjanna. sem haldin
,var í Bogasalnum. hafi verið
jmerkileg, og það sé skammar-
legt hvað íslenzk blöð og út-
jvarp hafi hundsað iiana og
forðast allt umtal um hana!
þá sýningarónefnu var aS
þegja um hana, og hefði þöí
jverið betra að mínu viti, að!
(blöð hefðu feimnislaust sagts
'þeim álit sitt á henni, sem ó-.
■ mögulega gat verið fagurt,
jþegar þess er gætt hvað lista-
jverk þessi, ef listaverk skyldi1
jkalla, voru listsnauð og ó-<
merkileg. Þegar tekið er tillítf
til þess hvílíkt hallaræis-;
ástand ríkir í myndlist Sovét-
ríkjanna, sökum- pólitísks of-
stækis og skoðana- og tjáning-
hrmatakúgunar, er hætta á
því að við séum að kasta perl-
jum fyrir svín, með þvL að
senda þeirn jafngóða og vand-
jaða sýningu. Og verður nú
.fróðlegt að vita hvort harð-
stjórar rússneskrar myndlistar,
sem láta loka niðri verk Van
^Gogh, Mattiss og Picasso, af
ótta við að landsmenn hafi
slæmt af því að sjá hina úr-
kynjuðu kapitalisku málara-
list, reka skriffinna sína til að
skrifa lof um íslenzku sýn-
inguna í áróðursskyni fyrir
vini sína á fslandi, eða að hat-
ur þeirra og fjandskapur á öllu
nema 19. aldar náttúralisma
brýtur af sér öll bönd, og þeir
tali eins um okkar málara og
þeir tala að jafnaði um starfs-
bræður þeirra á Vesturlöndum.
í öllu falli er engin ástæða til
að ætla að valdhöfunum hafi
tekist að afsiða svo hinn list-
elska rússneska almenning, að
hann muni ekki hafa gaman
af sýningunni, þótt hið opin-
bera kunni að lasta hana — ef
að hömlur verða þá ekki settar
á að hann fái að sjá hana, eins
og oft vill verða með „siðspill-
andi verk frá Vesturlöndum“
eins og það er kallað í komm-
únisku pressunni.
Þórður Valdimarsson.
Pappírspokar
tllar stærðir — brúnlr fh
kraftpappír. — ódýrarl en
erlendir pokar.
Pappírspokagðrðin
Simi 12870. !
Johan Rönning h.f.
Raflagnir og viðgerðir á
öilum heimilistækjum. —
Fljót og vönduð vinna.
Sími 14320.
Johan Rönning h.f.
ir.w-
í k a
Sannleikurinn er ■. að rncsta-
nærgætni sem bægt'vsr aði
sýna Sovétrikjun \ a ðandi.
|)11
-3? tfcr-a*
ölbreytt lita úrval.

12 volta
Ljósarofar, •. -r.O.h'. ; xVstöðvarrofar 6 og 12
volta. — Stfu . . i ■ -par. samnrlíur.. d og 12 volta.
Ljósaperur (' voita.
SMYRILL, I-ii.si *-.:-jneinaða. Sfcni 1-22-60.