Vísir - 10.02.1960, Blaðsíða 9

Miðvikudaginn 10. febrúar 1960
Vf SIB
9
Ríkissjóður hefur verið í tvennu lagi.
Vegalagning og
hafnargerð.
Framh. af 4. síðu.
Þvl fer fjarri að þessi upp-
talning hér sé tæmandi, aðeins
gripið á örfáum atriðum. En í
sambandi við bætt skipulag og
vinnubrögð vil ég strax hreyfa
á þessu stigi einu máli, og það
er varðandi framkvæmdir í
vegamálum. Það er venja í frv.
til fjárlaga að áætla eina heild-
arupphæð til nýrra akvega,
nýrra þjóðvega, en Alþ. skiptir
svo þessu fé í einstakar fjárveit-
ingar til einstakra vega að till.
fjvn. Þessar fjárveitingar hafa
undanfarið ár verið 220—230
að tölu. Um helmingur fjárveit-
inganna, þ. e. meira en til 100
vega, er að upphæð milli 10—
50 þús. kr. í hvern stað. Eins og
nú er háttað vegagerð hér á
landi með stórvirkum vélum og
tækjum, þá er það ljóst og óum-
deilanlegt, að við þessar smáu
fjárveitingar fer a. m. k. önnur
hver króna til ónýtis, er bein-
línis fleygt í kostnað við flutn-
inga á vélum og mannskap til
og frá. Það væri Ijóslega til
hagræðis og hagsbóta fyrir alla
aðila, fyrir ríkissjóð og fyrir
það fólk í byggðum landsins,
sem á að njóta þessara vega, að
uppnæðimar væru stærri og
færri þannig að hver króna nýt-
ist betur. Eg veit að það er við-
kvæmt mál i hverri sýslu og
hverri sveit, að þeirrá vegur fái
eitthvað á hverju ári. En væri
ekki hugsanlegt, að leysa málið
með því t. d. að gera 4ra ára á-
ætlun um vegagerð og um alla
þá vegi, sem fiárveitirigan. vill
í fjárlögum, eða fjvn. vill taka
táka inn, er gerð áætlun og í
stað þess að tiltekinn vegur
fengi t. d. 25 þús. kr. á hverju
ári i 4 ár, þá fengi hann 100 þús.
kr. fjárveitingu í ár eða á næsta
ári eða einhvern tíma á þessu
4ra ára tímabili. Þetta mál hef-
ur verið rætt í ríkisstj., og eink-
um við hæstv. samgmrh. og
vegamálastjóra, og menn eru á
einu máli að rétt sé að stefna
í þessa átt. Eg vil nú beina því
eindregið til hv. fjvn., þegar
hún fer að-skipta vegafénu, að
hafa þetta sjónarmið í huga og
reyna að ná samkomulagi um
að fækka stórlega þeim vegum,
sem fá fjárveitingu á hverju
ári, en hafa upphæðimar þeim
mun stærri. Þessi breyting er
vel framkvæmanleg, en vegna
þess skipulags, sem verið hefur,
má vera að það taki nokkur ár
að koma hér verulegum umbót-
um á. En sama sjónarmið, eins
og hér er gerð grein fyrir varð-
andi vegina, kemur einnig til
greina um margvíslegar aðrai'
framkvæmdir og vil ég þar sér-
staklega nefna hafnimar. Reyn
um að hafa stærri og myndar-
legri átök á hverjum stað, á
1 hverju ári en verið hefur, i stað
þess að peðra smáupphæðum
hingað og þangað, sem koma að
litlu gagni og verulegum liluta
af fjárveitingunum fleygt í súg-
inn.
Við samanburð á þessu fjár-
lagafrv., sem hér liggur fyrir,
og fjárlögin fyrir árin 1958—
’59, verðum við að hafa í huga,
að þau ár hefur ríkissjóður ver-
ið Jdofinn í tvennt, hluti af
honum hefur verið kallaður út-
flutningssjóður. Nú verður út-
flutningssjóður lagður niður og
ríkissjóður tekur við ýmsum
þeim tekjum og gjöldum, sem
útflutningssjóður hefur haft
með höndum. Af þessum ástæð-
um m. a. hækkar tekju- og
gjaldahlið fjárlaganna, þar sem
ríkissjóður tekur að ýmsu leyti
við hlutverki útflutningssjóðs.
Eg skal nú gefa hér stutt yf-
irlit um helztu breytingar á
tekju- og gjaldaliðum í þessu
frv., breytingum frá fjárlögum
1959. Hækkun á tekjuliðum frá
fjárlögum ársins 1959 eru 431.6
millj. samtals. Það sundurliðast
á þessa leið: Innflutningsgjald,
sem flyzt frá útflutningssjóði
119 millj., ýmsar aðrar tekjur
útflutningssjóðs 107 miilj.,
hældtun á töllum og öðrum að-
flutningsgjöldum, sem leiðir af
hækkun gengisskráningar 92.1
millj., hækkun á ýmsum gjöld-
um í sambandi við efnahagsráð-
stafanir 37.4 millj., nýr sölu-
skattur almennur 224 millj.,
aðrar breytingar 17.1 millj.
Það var reiknað út sérstak- Eg skal taka það fram að eins
og á stóð við undirbúning fjár-
laga og efnahagsmálafrum-
varpsins, var ekki hægt að hafa
samráð við forystumenn ein-
stakra ríkisstofnana um þenn-
an útreikning, þegar þessi at-
hugun var gerð og má því bu-
ast við. að einhverra lagfæringa
kunni að vera þörf við meðferð
frv. hjá fjvn. að þessu leyti.
lega, hve áhrif gengisbreyting-
in hefði á útgjöld fjárlaganna.
Með aðstoð Hagstofu íslands
var farið nákvæmlega yfir alla
útgjaldaliði fjárlaganna, þeir
þeir raktir sundur til ákvörð-
unar um, hver áhrif gengis-
breytingin hefði á þá liði. Nið-
urstaðan varð sú, að útgjöld
fjárlaganna hækka vegna geng-
breytingar um 43.6 millj., kr.
Hækkun einstakra
greina.
7. gr. frv. fjallar um vaxta- vega, vega milli landshluta, en
greiðslur af lánum ríkissjóðs. þannig kemur í hlut þessara
Þar eru nú áætlaðar 9.9 millj., svokölluðu millibyggðavega og
kr. og hækka um 4% millj. Það brúarsjóðs milli 2%—3 millj.
sem veldur þessari hækkun er kr.
í fyrsta lagi vextir af föstu láni ) v- Framlag ríkissjóðs til Skipa-
hjá Landsbanka íslands vegna útgerðar ríkisins hækkar um 5
kaupa á 10 togurum í Bretlandi millj. upp í 15 millj. frá því i fiskimiða. Nvi liður er tekinn
upp, % milli. til að leita að
vegna þess að nemendum fjölg-
ar ár frá ári. Einnig ér gert ráð
fyrir að lög um ríkisútgáfu
námsbóka komi að fullu til
framkvæmda nú, en svo hefur
ekki verið til þessa og veldur
það nokkrum útgjaldaauka.
15. gr. fjárlaga fjallar um
kirkjumál. Þar eru nú m. a.
ætluð laun til eins prests við að
skipuleggja æskulýðsstarf þjóð-
kirkjunnar og einnig er fram-
lag til byggingar Skálholts-
kirkju hækkað um 450 þús. kr.,
þar sem rétt þykir að reyna að
ljúka þeirri byggingu hið
fyrsta.
16. gr. frv. er um atvinnu-
mál. Framlög til landbúnaðar-
mála hækka um nær 2 millj. kr.
Er þar einkum um að ræða
hækkun á jarðræktarstyrk og
framræslu, og hækkun á bótum
vegna sauðfjárveikivarna.
Varðandi sjávarútvegsmál
hafa verið hækkaðir liðir til að
gera tilraunir með nýjar síld-
veiðiaðferðir til síldarleita og
fiskirannsókna og leita nýrra
á sínum tíma, þetta er 3 millj. sem var í fyrra. Þessi hækkun
150 þús. kr. í öðru lagi er hækk- stafar einkum af því að flokk-
un vaxta af láni vegna fram- unarviðgerðir þurfa að fara
lags til alþjóðabaka og gjald- fram á fjórum skipum á þessu
eyrissjóðs rúm Vz millj. og loks ári, 12 ára flokkun á Heklu og
er hækkuð nokkuð áætlun um Skjaldbreið, 16 ára flokkun á
vaxtagreiðslur ríkisssjóðs að Þyrli og 20 ára flokkun á Esju.
viðskiptareikningi við Seðla- Hinsvegar er gert ráð fyrir, að
bankann og nemur það 1 millj. útgjaldaukningu vegna vænt-
kr. Þetta stafar af því, að búast anlegra efnahagsaðgerða verði
má við, að yfirdráttarskuld rík- mætt með hækkun far- og
issjóðs' við Seðlabankann geti farmgjalda.
fyrri hluta ársins orðið nokkru
hærri en venjulegt er, vegna
14 gr. fjárlaganna fjallar um
menntamál og hækka framlög
minni innflutnings, og einnig til þeirra um 16.2 millj. kr. upp
er hér reiknað með fyrirhug- í 160.3 millj. Þessi hækkun er
aðri vaxtahækkun. I aðallega á tveim liðum, almenn
9. gr. frv. fjallar um alþing- barnafræðsla hækkar um rúm-
Hversvegna hækka
tekjur?
En frá þessum liðum, sem ég
nú hef talið, kemur í fyrsta lagi
lækkun tekjuskatts sém er 75
millj. frá. fjárlögum 1959, brott-
fall 9 % söluskatts á innlendri
framleiðslu og þjónustu 35
millj., tolla- og skattagreiðslur
Sogsvirkjunar 30 millj., og
greiðsluafgangur í fjárlögum
1959.
En niðurstaðan af þessu verð-
ur þá sú, eins og ég tók fram,
að hækkun tekna i þessu frv.
frá fjárlögum 1959 verður rúm-
ar 430 millj. Gjöldin hækka um
svipaða upphæð frá fjárlögum
1959. Fyrst eru það niðurgreiðsl
ur á vöruverði, sem flytjast frá
útflutningssjóði 265 millj., nýj^
ar niðurgreiðslur í sambandi
Við' efnahagsráðstafanir 37.9
millj., sérstök aukning á bótum
almannatrygginga, fjölskyldu-
bætur o. fl. 152 millj. rúmar,
aukning útgjalda vegna efna-
hagsráðstafana 43.6 millj. og
ýmsar aðrar hækkanir, sem
stafa af ástæðum, sem hér
skulu raktar á eftir 83 millj. En
frá þessu dregst brottfall
greiðslu til útflutningssjóðs,
skv. fjárlögunum fyrir 1959 að
upphæð 152.1 millj. Nánar til-
tekið er því hækkun gjalda frá j
síðustu fjárlögum 429.9 millj.,1
kr.
Eg skal nú víkja nokkru nán- j
ar að einstökum greinum fjár-
lagafrv. og skýra þau atriði,
sem ég tel að helzt þurfi skýr-
ingar við og byrja á gjaldadálk-
unum.
iskostnað, og er hann áætlaður
10y2 millj., hækkun um 1.5
millj. Þetta stafar bæði af fjölg-
un þingmanna og of lágri áætl-
un 1959.
11. gr. frv. fjallar um dóm-
gæzlu og lögreglustjórn og kem-
ur þar hækkun um 6,3 millj.
kr. Þar veldur um mestu rekst-
ur hins nýja varðskips, sem á-
ætlað er að kosti á árinu 4.5
millj. kr. Þá er einnig á þessa
gr. nú færður málskostnaður
700 þús. kr., þ. e. ekki nýr
kostnaður en hefur áður verið
færður á óviss útgjöld á 19. gr.,
en virðist eiga hér fremur
heima.
12. gr. frv. fjallar um lækna-
skipun og heilbrigðismál. Þar
er langmrsta hækkunin á rekst-
urshalla ríkisspítalana 2,9 millj.
kr. þiátt fyrir það að daggjöld
verða hækkuð um 15G til þess
að mæta hækkunum vegna
efnahagsaðgerða. Þessi aukni
halli stafar af ýmsum á-
stæðum, svo sem óhjákvæmi-
legri aukningu starfsfólks á
spítölunum, áhaldakaupum í
hina nýju viðbvggingu Lands-
spítalans og ennfremur vegna
fækkandi sjúklinga á berkla-
hælum.
13. gr. fjallar um samgöngu-
mál. Framlag til nýrra akvega
er hið sama og í fjárlögum 1959
eða um 16 millj. kr. Vegavið-
hald er hinsvegar hækkað um
8.2 milljónir upp í’ 50 mill-
jónir. Til brúagerffa er áætl-
uð sama upphæð og í fyrra, um
10 millj., en af þeirri hækkun
benzínsskattsins, sem gert er
ráð fyrir í frv. um efnahagsmál,
eiga 3 aurar af hverjum lítra af
hækkuninni að renna til brúa-
sjóðs og 3 aurar til nýrra ak-
ar 8 millj. og gagnfræðamennt-
un um 6.6 millj. Af þessari fjár-
hæð er 4.6 millj; kr. hækkun á
framlagi til byggingar barna-
skóla, en 2ja millj. hækkun til
gagnfræðaskólabygginga. Sam-
kvæmt 1. skal ríkissjóður ljúka
greiðslu framlags til hverrar
skólabyggingar miðað við upp-
haflega kostnaðaráætlun innan
5 ára frá því að fyrsta framlag
var innt af hendi, og eru þessar
framangreindar fjárhæðir mið-
aðar við að ríkissjóður standi
við skuldbindingar í þessu efni.
Þá hækka kennaralaun og
hluti ríkissjóðs af greiðslu á
rekstrarkostnaði skólanna
vegna fólksfjölgunar í landinu,
veturseturstöðvum síldarstofn-
anna. Varðskipinu Ægi er ætl-
að þetta leitarstarf og á því er
að sjálfsögðu hin brýnasta nauð
syn.
Framlög til raforkumála
hækka um nær 13 millj. kr. og
veldur þar mestu um að tekin
eru upp að nýju 10 millj. kr.
fjárveiting til nýrra raforku-
framkvæmda, sem felld var
niður í fjárlögum 1959. Þessi
fjárveiting er nauðsynleg, ef
takast á að ljúka framkvæmd
10 ára áætlunarinnar um. raf-
væðingu landsins á tilseitum
tíma. Þá eru einnig hér telýnar
upp 2 millj. kr. til reksturs á
jarðbor til jarðhitarannsókna á
Norðurlandi, en í 20. gr. er gert
ráð fyrir 1 millj. kr. fjárveit-
ingu til kaupa á.slíkum bor.
Niðurlag.
ítalski kommúnistaflokkur-
inn kom saman til fundar s.
l. laugardag. Erlendar nefnd-
ir sátur fundinn sem gestir,
m. a. ein frá Sovétríkjunum.
— Fækkað hefur í flokknum
um % úr milljón síðans.síð-
asta flokksþing var haldið.
— Togliatti sagði í setning-
arræðu s.l. laugardag, að
flokkurinn „tæki hvcrgi við
fyrirskipunum“.

Stúdentar í Danmörku hafa með sér samtök, sem menn geta
snúið sér til, ef menn þurfa á stúlku að halda til að gæta
barna, ef foreldrarnir eru boðnir út, eða af öðrum ástæðum
þurfa að bregða sér að heiman, og samtökin hafa itieð höndum
sérstaka starfsemi fyrir jólin, og sjá heimilum fyrir „jóla-
meyjum“, sem gegna mjög svipuðu hlutverki og „jólasveinar“
nútímans. — Hérna eru þrjár danskar „jólameyjar“, að sVara
fyrirspurnum fyrir jólin. — Væri ekki amalegt, ef „jólameyjar"
færu að koma fram á sjónarsviðið hér á næstu jólum?