Vísir - 27.05.1960, Blaðsíða 3

Föstudaginn 27. maí 1960 t
VÍSÍR
.3
Kona í forustustöðu:
Iðiiferkíræðingnrmn
dr. Lilliait Gilbretli.
Tóli bíss'nsi wn-ööir
lœtur aö sér kreöu.
Ameríski kveniðnverkfræðingurinn dr. Lillian Gilbreth er
þekkt víða um heim fyrir rannsóknir sínar á tíma og hreyf-
ingum, svo og tilraunir til að létta störf manna og auka jafn-
framt afköst þeirra bæði á heimilum og utan þeirra. Hún er 12
barna móðir, og þótt hún sé orðin 81 árs, ferðast hún enn mikið
um Bandaríkin og önnur lönd og heldur fyririestra og miðlar
öðrum af þekkingu sinni.
Þótt því sé yfirleitt haldið
fram , að konur verði að velja
velja mili heimilis og ævistarfs
utan þess, gildir það ekki um
dr. Lillian Gilbreth, iðnvek-
fræðing og leiðtoga í vísinda-
legri verkstjórn, en hún varð
81 árs í maí s.l. Hún er víð-
þekktur brautryðjandi í rann-
sóknum á tíma og hreyfingum,
rithöfundur, háskólaprófessor,
kaupsýslukona og af verkfræð-
ingum hefir hún verið kölluð
„mesti kvenverkfræðingur í
heimi.“ Og síðast en ekki sízt
er hún 12 barna móðir, eins
og frægt er orðið af skáldsög-
unni „Cheaper by the Dozen,“
sem skrifuð er af tveimur börn-
um hennar. Saga þessi varð
metsölubók í Bandaríkjunum
á sínum tíma, og síðar var gerð
kvikmynd eftir henni.
Hjónin störfuðu
saman.
Lillian Evelyn Moller Gil-
breth fæddist árið 1878 í Oak-
iand í Kaliforniufylki, og var
hún ein af níu börnum. Þegar
hún hafði lokið háskólanámi í
heimabæ sínum, sneri hún baki
við dásemdum Oaklandsborgar
og fluttist til austurstrandar
Bandaríkjanna. Þar var hún
kennari um hríð, en 1906 gift-
ist hún Frank Gilbreth og
settist að í Boston. Maður henn-
ar hafði lagt stund á múrsteins-
lagningu, og hann var ekki
nema 36 ára, þegar hann var
orðinn eftirsóttasti verktaki í
Bandaríkjunum.
Henni segist svo frá að á-
huga fyrir vísindalegri verk-
stjórn hafi þau hjónin fengið
einn morguninn, þegar Gil
breth var að raka sig. Þá datt-
’nonum allt í einu í hug, að
hann gæti sparað tíma með því
að nota tvo rakbursta og löðra
sápunni á báða vanga í einu.
Þetta atriði náði svo tökum
á huga hinna ungu hióna, að
þau hófust strax handa um
frekari rannsóknir á slíkii
..verkstjórn“ og gerðu tilraunir
með hana á heimilinu, enda
kom það í góðar þarfir, því að
börnin urðu alls tólf. Siðar þeg-
ar börnin stækkuðu og þau
höfðu fengið meiri revnslu á
þessu sviði, stofnuðu Gilbreth-
hiónin nýtt iðnfyrirtæki, og var
tilgangur þeirra að finna ..einu
og beztu aðferðina við að leysa
af hendi verk.“ Þau settu unn
sitt eigið kerfi, sem reyndist
svo vel, að nú er svo komið,
að alls staðar þar sem vísinda-
leg verkstjórn er viðhöfð, er
kerfi þeirra notað.
Skipulagning í
eldhúsinu.
Hið nána samstarf Gilbreth-
hjónanna hélzt óslitið, þar til
hann lézt árið 1942. Þá tók hún
sér ferð á hendur til Evrópu, og
æ siðan hefur hún haldið áfram
starfinu og aukið það. Eitt af
því, sem hún hefur látið sig
mestu skipta, eru heimilisstörf-
in og þá- fyrst og fremst í eld-
húsinu. Eitt sinn hafði hún og
samstarfsmenn hennar t.d. tal
af þrjú þúsund húsmæðrum,
með það fyrir augum að finna
hentugustu hæð fyrir eldhús-
vaska. og eldvélar. Hún varð
fyrst manna til að beita starfs-
greiningu og iðnskipulagningu
í eldhúsinu. Um þetta hefur
hún skrifað bók, „Kitchen
Practical,“ sem notuð var til
fyrirmyndar á heimilissýningu
árið 1929. Ein af nýjungunum,
sem hún kemur þar með, felst
í því að skrefunum, sem hús-
móðir þarf að taka við bakstur
kaffibrauðs, er fækkuð um
1/6, án þess að það hafi nokk-
ur áhrif á baksturinn. Margar
fleiri nýjungar og' aukfc þæg-
indi í eldhúsinnréttingum í
Bandaríkjunum eru árangur af
rannsóknarstarfi hennar, eins
og t.d. geymslupláss í ísskáps-
hurðum, en of langt mál yrði
allt það upp að telja.
Hún er sífellt
á ferðalögum.
Hún þeytist enn landshorn-
anna á milli í Bandaríkjunum
og ferðast mikiðtil annara landa
og heldur fyrirlestra um iðn-
verkfræði og kemur nýjum hug
myndum í framkvæmd. Hún
hefur enn áhuga á að létta
störf húsmæðranna í eldhús-
inu með lagfæringum á eldhús-
innréttingum, og nú er hún líka
farin að gera ráðstafanir vegna
aukinnar hjálpar karlmanna í
, eldhúsinu. En þrátt fyrir nyt-
I semi þessa kvartar hún um,
að því sé of lítill gaumur gef-
inn, framleiðendur og almenn-
ingur geri sér ekki fulla gréin
i fyrir þýðingu vísindalegrar
j verkstjórnar.
| Eitt mesta vandamál nútím-
ans kveður hún vera það að
konur vinni utan heirrilins
jafnframt heimilisstörfunum.
I „Ef konan verður að vinna úti.
hjálpast allar skynsamar fjöl-
skyldur að við heimilsstörfin.
Tíminn hjá þessu fólki er alltaf
naumur. Á mínu heimili reyncl-
um við hið sama og við reynd-
| um síðar í verksmiðjunum —
• við skiplögðum starfið og gerð-
um áætlanir. Vitanlega geta
engin tvö heimili notað sömu
Lillian Gilbreth.
aðferð — maður verður að
þreifa sig áfram. Ég kenni í
brjósti um konur, sem leiðist
heima hjá börnunum og finnst
þær þurfa að komast út af heirn
ilinu til að þroska persónuleika
sinn. Merkilegustu og mest
þroskandi viðfangefnin eru á
þeirra eigin heimilum. Öll störf
— jafnvel heimilisstörf, sem
ætti að kenna í háskólum —
eru tilvalin rannsóknarefni.“
Hin innri þörf
er nauðsynleg.
Undirstöðu allrar verkstjórn-
ar telur dr. Gilbreth vera þá
að finna með sjálfum sér þörf-
ina fyrir hana. „Maður verður
að hafa löngun til þess að verða
góður stjórnandi, hvort sem það
nú er heima eða á skrifstof-
unni, og hið eina rétta er að
byrja á sjálfum sér. Eitt mesta
kerfinu. Má í fyrsta lagi nefna,
vand.mál okkar, þótt við gerum
okkur ekki grein fyrir því, er
sjálfstjórn. Við skulum taka t.d.
framkvæmdastjóra fyrirtækis.
Við. tölum um þá eiginleika,
sem þurfa að prýða fram-
kvæmdastjóra — staðfesta eða
samvir.nuhæíni — en við spyrj-
um sjaldan, hvernig stjórn
hann hafi á siálfum sér. Við
þekkjum öll fólk í valdastöð-
um, sem getur st.jórnað öllu
nema sjálfum sér. Góður stjórn
andi er sá, sem getur beint
orku sinni á réttar brautir og
haft taumliald á henni. Ég lít
á góðan stjórnanda — og góðan
framkvæmdastjóra — sem
kennara. Hann kennir þeim,
sem hann stjórnar, en Iærir
jafnframt af þeim.“
Dr. Gilbreth og maður henn-
ar voru nemendur Frederick
Tavlors, fræðimannsins, serp
fyrstur lagði stund á tímarann-
sóknir. En sá er munurinn á
þeiin, að Gilbrethhjónin lögðu
áherzlu á velferð vinnandi
karla og kvenna og samskipti
manna.
Auðlindir mannsins.
f Ég lít þannig á* „ségir dr.
Gilbreth, „að það sé hlutverk
okkar að nýta auðlindir manns-
ins sjálfs og náttúrunnar í
þágu mannkynsins. í iðnaði er
sjálfvirknin í rauninni ekki
neitt nýtt. Hún er ekki annað
en stórir áfangar á þeirri braut,
sem við höfum alltaf farið. Og
vegna hennar þurfum við betri
stjórnendur. Sjálfvirkni á ekk-
ert erindi verksmiðjur, fyrr en
hægt verður að að setja annað
í stað þess, sem verður að víkja.
Auðsætt er, að eftir því sem
árin líða láta menn sig meir
og meir varða samskipti manna,
hvað kemur fyrir aðra menn.
Við ættum ávalt að stunda þessa
umhyggju fyrir meðbræðrum
okkar, að við ættum að veita
mannkyninu hlutdeild í því
sem við kunnum í sjálfvirkni.
Þannig ættum við að að út-
! breiða notkun vísindalegrar
verkstjórnar -—- beita nákvæm-
um mælingum og rannsóknum
— og okkur hefur þegar orðið
mikið ágengt í því efni ....
Markmið okkar er i raun og
veru að finna hámarksafköst
mannsins. Þetta er tilgangur-
inn með vísinda legri verk-
stjórn, og þótt. svo megi segja,
að við kunnum ekki svör við
öllu eða vitum ekki alltaf,
hvert við erum að fara, þá get-
um við ekki farið villur vegar,
ef við gætum þess að hafa
þetta hugfast.“
(Grein þessi er stytt og
og lauslega þýdd úr banda-
ríska mánaðarritinu Think,
sem gcfið er út af fyrirtæk-
inu International Business
Machines. Greinarhöfundur
heitir Arthur Herzog.)
Vélskólaslít.
Vélskólanum í Reykjavík
var sagt upp sl. laugardag i
hátíðasal Sjómannaskólans.
Við skólann störfuðu í vetur
18 kennarar auk skólastjóra. —
Nemendur skólans voru í haust
131. Vélstjórar og vélstjóraefni
voru 123 en rafvirkjar 8. í 1.
bekk voru 40. í 2. bekk 42. í
rafmagnsdeild vélstjóra 41 (2
bekkir) og 8 í eldri deild raf-
virkja. Yngri deild rafvirkja
starfaði ekki vegna ónógrar að-
sóknar í haust.
Undir próf gengu alls 88 nem-
endur og stóðust það 34 vél-
stjórar í rafmagnsdeild, 39 vél-
stjórar og 8 rafvirkjar. Ágætis-
einkunn hlutu Óskar Pétursson,
vélstj. rafmagnsdeild, 7.07, raf-
virkjarnir Haukur Arinbjarnar*
son 7.36 og Ingimar Karlsson
7.31. Átta vélstjórar hlutu á-
gætiseinkunn, þeir Guðlaugur
Ketilsson 7.54, Svavar Sveins-
son 7.44, Jón Sigurðsson 7.32,
Jón Vilhelmsson 7.13, Krist-
mann Gunnarsson 7.13, Brynj-
ólfur Guðmundsson 7.10, Sveinn
Sigurðsson 7.04 og Gunnar
Guttormsson 7.00.
Hæstu einkunn í eimvéla-
fræði hlaut Svavar Sveinsson
38% (af 40 mögulegum), en
hæstu einkunn í mótorfræði
Guðlaugur Ketilsson 39% (a£
40 mögulegum). Beztan ár-
angur úr vélfræðifögunum sam-
' anlagt hlaut Guðlaugur Ketils-
1 son 100 stig af (104 möguleg-
' um).
Krúsév talar mikið um friðarvilja sinn, en hófar samt sífellt
að tortíma öllum, sem vilji ekki „makka rétt“, Það heitir „frið-
arást“ á máli kommúnista.