Vísir - 27.05.1960, Blaðsíða 4

V í S I R
Föstudagin inaí 1960
Auður undirdjúpanna
Bandaríkjamenn hugsa
sér „að ryksjúga“ hafsbotn-
inn til þess að ná þar í ýmsa
málma.
Vísindamönnum víðsveg-
ar er það ljóst að hin miklu
hafdjúp eru eins og skran-
geymsla verðmætra málma.
Menn vita að milljónir liggja
þarna og bíða á hafsbotni'
en hvernig á að ná þeim
upp? Menn hafa mikið feng-
ist við þessi vandamál eftir
heimsstyrjöldina síðari og
ekki síður á , jarðeðlisfræði-
árinu. Vesturheimsmenn
hafa unnið kerfisbundið að
því að kortleggja ýmsa
j staði í djúpunum, þar sem
fundist hefir mikið magn af
málm- og steinklumpum.
Nú er leitast við að finna að-
ferð til að ná upp þessum
verðmætum og flytja þau
; _ upp á yfirborðið.
Vesturheims-menn hafa
rannsakað 40 milljónir fer-
| mílna af hafsbotninum —
oft á miklu dýpi — til þess
að finna slíkt samsafn af
steinum og málmum — og
sagt er að ótrúlegt muni
| þykja hversu mikið er fyrir
hendi. Kögglarnir eru á
stærð á 'við hænuegg og upp
í fótknött. Sýnishorn sem
náðst hafa sýna að svona
kögglar innihalda upp og
i‘ niður 20 hundraðshluta
mangan, 15 h. hl. járn og
hálfan hundraðshl. kobolt,
nikkel og kopar. Hver fer-
míla á hafsbotni ætti því að
hafa lausa steina og málm-
hluti, sem væri að minnsta
kosti 1 milljón króna að
verðmæti. Það er augljóst
að mikil verðmæti eru þarna
falin.
Það voru rannsóknar-
mennirnir á hafrannsókna-
skipunum „Horizon" og
„Baird“, frá hafrannsókna-
stöð Scripps við La Jolla
háskólann í Kaliforníu, sem
fyrst gerðu sér ljóst hvílík-
ur feikna auður væri duhnn
á hafsbotni. í suðurhluta
Kyrrahafs fundu rannsókn-
armennirnir geypistór svæði,
sem þakin voru af þessum
málmkögglum. Síðari rann-
sóknir hafa sýnt að í öðrum
hlutum Kyrrahafsins og í
svæði með lausum málm-
söfnum.
Það sem einkennilegt
við þessa málm- og steina-
fundi í hafdjúpunum er það
að þeir eru ekki lausir við
hafsbotninn, heldur hafa
myndast þar líkt og laukur.
Það er kjarni innst inni og
svo lög hvort utan yfir öðru.
Þetta hefir verið feykilengi
að gerast. Útreikningar
sýna að kögglarnir hafi vax-
ið um Vi millimetra á hverj-
um 2500 árum. Kjarninn
getur verið hákarlstönn, leir-
köggull eða eitthvað svipað.
Utan um þennan kjarna hef-
ir svo safnast steinryk úr
hafinu, hvert lagið á fætur
Tímaritið Eimreiðin 65 ára
Ingólfur Kristjánsson hefur tekið við
ritstjórn hennar.
Hann er nú aðaleigandi ásamt Féíagi ísl. rithöfunda.
Á þessu ári er áfanga náð í
sögu Eimreiðarinnar. Þetta
gagnmerka rit, stofnað af Yal-
tý Guðmundssyni í Kaupmanna
höfn, er orðið 65 ára. Hún er
flokki þriggja elztu og merk-
ustu tímarita landsins, sem við
lýði eru. Hin eru Skírnir og
Andvari.
Hún hefur því, eins og sagt
er í ávarpi til lesenda í ný-
útkomnu hefti, „komið lengur
út en nokurt annað sambæri-
legt íslenzkt bókmenntarit, er
ekki hefur átt að bakhjarli fjár-
sterk félagssamtök eða stuðning
hins opinbera. Lengi var hún
eina fagurfræðilega tmarit
landsins...“ Hún hefur komið
út óslitið siðan — aidrei fallið
niður árgangur. Fyrstu 23 árg.
voru gefnir út í Khöfn eða all-
an tímann sem dr. Valtý var
ritstjóri hennar og útgefandi.
Ekki verður saga hennar rak-
in hér, enda óþarft þvi að oft
hefur verið minnzt hér í blað-
inu á þetta gamla og gcða rit.
en nú er frá því að segia, að
nú hefst nýr þáttur í úteáfu
hennar. Ingólfur Kristjánsson
hefur gerzt aðaleigandi hennar
ásamt Félagi íslenzkra rithöf-
unda og jafnframt tekið við rit-
«tjórn hennar. Á hann vísa að-
stoð margra ritfærra manna og
ekki að efa, að honum muni
takast. Fysta heftið er prýðis-
vel úr garði gert og kemur það
glöggt fram, að vel mun verða
haldið á virðingu ritsins og á-
stundað, að það verði smekk-
legt útlits og fjölbreytilegt að
efni.
Nokkur útlitsbreyting hefur
verið gerð á ritinu, tvímæla-
laust til bóta, og er hún bæði
á kápu og letri. „Er meginhluti
lesmálsins á smærra letri en áð-
ur, og lesmálsflötur síðanna
nokkuð stærri, án þess þó að
brotiðí brevtist nokkuð. Kemur
þetta fram á minnkuðum spáss-
íum.
Meðal efnis hins nýútkomna
heftis er: Eimreiðin 65 ára, eft-
ir ritstj., Valtýr Guðmundsson.
Aldarminning eftir Þórodd
Guðmundsson frá Sandi, Á
vegum Steingríms, eftir Guð-
mund G. Haglín, með 4 mynd-
um, þeirra á meðal áður ó-
prentaðri mynd af þe.im skáld-
bræðrunum Steingrími og Matt
híasi, en hún var tekin sumar-
ið 1906 í garðinum við hús Þórð
ar J. Thoroddsen læknir, við
Túngötu. Sjötíu ára stúdentsaf-
mæli, eftir I. K. o.fl. Vísast til
efnisyfirlits heftisins, sem birt
er í bæjarfréttadálki.
öðru. Það sem vísindamönn-
um þykir kynlegast er mang-
aninnihaldið. Það er venju-
lega í „oxyderuðu“ ástandi.
Það hefir komið í ljós að
auðvelt er að vinna þessa
köggla á rannsóknarstofum
og auðvelt er að aðgreina
málmana og málmasam-
böndin. Það er nefnilega
auðgert að mylja þá sundur
milli handa sinna.
Ýmisleg vandamál eru þó
í sambandi við að bjarga
þessu úr hafinu. Sé djúpið
ekki mikið, t. d. 150 til 1000
rnetrar, er hægt að ná þessu
upp með sköfu eða botn-
vörpu. En þegar þetta finnst
á miklu dýpi, eins og t. d.
í nánd við Tahiti, þá verður
að nota nútímatækni —
sogpumpur og vatnsþrýst-
ing. Það verkfæri sem notað j
verður er ryltsuga hafsins —'
það er tæknilega flókin
skafa, sem er í þeim tilgangi
gerð að sjúga upp málma og '
stein-köggla úr 300 til 6000
feta dýpi. Þetta er gróft
pípnakerfi með sog- og
þrýstingsdælum. Tvö sög-
höfuð eru á endanum á
hreyfanlegum pípuleiðingar-
S.S. síáíraiis 131 'ps. fijár.
Fulltrúafundur og aðalfund-
ur Sláturfélags Suðurlands
voru haldnir nýiega. — Á
fullírúafundinum voru mættir
63 af 65 íulltrúum úr deildum
félagsins.
Formaður félagsins, Pétur
Ottesen, fyrrv. alþm., var kjör-
inn fundarstjóri, en fundarrit-
ari var Þorsteinn Sigurðsson,
form. Búnaðarfélags íslands
Forstjóri félagsins, Jón H.
Bergs, fíutti skýrslu um starf-
semina og lagði fram ársreikn-
inga félagsins fyrir árið 1959.
í sláturhúsum S. S. var slátr-
að alls 131.000 fjár á árinu
1959 og nautgripa- og svína-
slátrun var mikil cins og áður.
Mikil framleiðslua 'kning varð
á árinu og var heildarvörusala
starfsgreina félagsins um 118
milljónir króna, og nemur sölu-
j aukningin frá árinu á undan
um 22 milljónum króna.
Félagsmenn i árslok 1959
voru 2.957 og árið 1959 störf- •
uðu hjá félaginu um lengri eða
| skemmri tíma um 880 manns,.
þar af 230 manns allt árið.
Á aðalfundi áttu að þessu
sinni að ganga úr stjórn for- •
maður félagsins, Pétur Ottesen,.
og Siggeir Lárusson, Kirkju-
bæjarklaustri, og voru þeir-
báðir endurkosnir.
Eimreiðar úr söpnni.
Sú síðasta afhent fyrir nokkru.
Síðasta eimreiðin, sem byggð slíkar vélar. Eftir þrjú ár verða
verður fyrir brezku járnbraut- aðeins 7000 í notkun og nokkr
deildum, en fjarsýnismynda-
vélar fylgjast með verkinu
og gefa til kynna uppi á yf-
irborðinu hvernig vinnan
gengur. Þó að mikill sé
kostnaðurinn gera menn ráð
fyrir að þetta borgi sig vel.
Maudling, brezki verzunar-
málaráðherrann er kominn
til New York til að opna
vörusýningu og fer einnig
til Washington til að ræða
viðskiptamál Evrópu og af-
stöðu Bretlands og Banda-
ríkjanna til þeirra.
imar var fyrir nokkru afhent
með virðulegri athöfn.
Eimreiðin heitir „Kvöld-
stjarnan" og verður í förum í
vesturhluta landsins, og mun
þjóta þar eftir brautinni með
allt að 135 km. hraða og belgja
frá sér kolsvörtum reykjar-
mekki.
Nú munu eimreiðir ekki smíð
aðar fleiri, en aðeins notaðar
dieselvélar til að draga lestarn-
ar, og eru dagar eimreiðanna
taldar síðan 1804 Þegar flestar
þeirra voru í notkun, voru um
20.000 eimreiðar á Bretlands-
eyjum, og ennþá eru til 14,231
um árum síðar munu þaufinnast.
aðeins sem járnarusl á haug-
um.
Forstöðumaður járnbrautar-
félagsins sagði við athöfnina,.
að sennilegt væri að ekkert -
farartæki hefði nokkru sinni
átt eins óskerta aðdáun almenn.
ings og eimreiðin, né átt eins
stóran hlut í framförum á sviði.
iðnaðar og velgengni. Lofaði.
hann því, að Kvöldstjarnan.
yrði aldrei sett til niðurrifs,.
heldur geymd á safni þegar-
ferli hennar lyki.
Að athöfninni lokinni var-
eimreiðin dregin út úr verk--
smiðjunni með dieselvagni.
Þann 17. þessa mánaðar átti Friðrik Danakonangur og Ingiríður drottning silfurbrúðkaup-
Myndin er tekin af'pví tilefni 07 sýnir þau me'i eiztu dóttur siuni, Margréti rrinsessu, sem á
að erfa ríkið einn góðan viðurdag.