Vísir - 02.11.1960, Blaðsíða 4

Miðvikudaginn 2. nóv.ember 1SH60
Er málflutningur barna-
kennara varhugaverður?
Nokkrar athugasemdir um grein
Stefáns Þorsteinssonar.
Þetta- er löng ritsmíð og kem,
ur víða við. Meðal annars koma
Mývetningar og austurfjöllin
þar við sögu. Það er auðvitað
von, að hugur St. Þ. hvarfli
norður í Þingeyjarsýslu, þaðan
sern hann er ættaður öðrum
þræði, en þessir aðilar koma
lítið við því málefni, sem hann
þykist vera að skrifa um. Hann
hefði átt að leggja hin skáld-
legu tilþrif á hilluna og fara
ögn nær veruleikanum. Það lá
að, fyrst hann Vitnar í hag-
frasðing, að það yrði einhver
speki.
Hann segir svo:
„Fyrir einum tíu árum ræddi
ég við einn fremsta hagfræð-
ing landsins um verðbólguna —
hvaðan hún kæmi og hvert hún
færi. Þá tók hann einmitt
barnakennarana sem dæmi.
Þetta var einhver lægst laun-
aða sétt þjóðfélagsins, sagði
hann, en kennararnir hafa
myndað sterk samtök og hafa
náð hvað lengst í kjarabótum.
Svo koma aðrar stéttir, benda
á kjarabæturnar í fullumgangi,
en stöðugur metingur nærir
verðbólguna.“
Það væri fróðlegt að vita,
hve miklu rúmi í blaðakosti
þjóðarinnar hefur verið eytt síð
ustu 20 árin til að sanna það, að
verðbólgan sé verkamönnum
að kenna. En fyrir 10 árum hef-
ur einn fremsti hagfræðingur
þessa lands uppgötvað, að
verkamennirnir eru alls ekki
þeir seku heldur eru barna-
kennarar sökudólgarnir. Hann
trúir St. Þ, fyrir þessu, en svo
þegja báðir þunnu hljóði þar til
nú. að St. Þ. ljóstar þessu upp,
að því er virðist af tilviljun. Og
maður verður ekki var við
neitt samvizkubit af því að
hafa haldið þessu leyndu öll
þdssi ár.
Það hefur löngum verið á-
litið, að það sé fyrsta skilyrði
til að lækna einhverja mein-
semd að finna orsökina. Orsök-
in fyrir þessu þjóðarböli hefur
þá verið fundin a. m. k. fyrir
10 árum. Hugsið ykkur, ef verð
bólgan hefði verið stöðvuð þá.
Það hefði hlotið að vera auð-
velt. Barnakennarar hafa aldr-
ei haft verkfallsrétt. Þeir hafa
aldrei með kröfum sínum getað
stöðvað flugflota, skipaflota,
verksmiðjur, mjólkurflutninga
•né nokkra slíka starfsemi, sem
þjóðfélagið öðru fremur hvílir
á.
Eg hef aldrei verið þeirrar
skoðunar, að verðbólgan sé
verkamönnum að kenna, og því
þvkir mér fróðlegt að fá nú
loksins að heyra. hver er hin
eiginlega orsökl En ég Ifeld. áð
ég megi ful.lyrða, að blessaðir
barnakennararnir hafi verl.ð
svo blandáðir í .sinnt sök, að
þeir hafi aldrei álitið sig eiga
sök á verðbólgunni, það verður
að virða þeim það til vorkunr?-
ar. En hvað um þessa tvo m»m,
sem hafa vitað betta s-'ða^o é’"’
tuginn, en ekki séð ástæðu tí'
að aðvara yfirvöldin, svo. að
hægt væri að setja undir lek-
ann? Er þá ekki verðbólgan.
sem orðið hefur síðustu 10 árin
einmitt óbeinlínis þeim að
kenna?
Að mínu áliti og fjölmargra
annarra hefur þetta gengið til
á annan veg. Þegar þeir, sem
mest hafa grætt á verðbólg-
unni, hafa verið búnir bæði að
þörfu og óþörfu að hækka nauð
synjavörur svo í verði, að lág-
tekjumenn hafa ekki getað lif-
að á launum sínum, þá hafa
þær stéttir, sem verkfallsrétt
hafa, gert vei'kfall og knúið
fram einhvei’ja kauphækkun.
Síðan hefur ekki þótt annað
fært en að hækka eitthvað líka
laun opinberi-a starfsmanna. En
svo kemur hagfi'æðingui'inn
hans St. Þ. og segir, að barna-,
kennarar hafi, að manni skilst, 1
alltaf sett fyrst fram sínar kröf
ur, fengið þær uppfylltar og:
svo hafi öll halarófan fylgt á,
eftir og verðbólgan verið í full
um gangi. Og við hljótum að,
beygja okkur í duftið fyrir |
spekinni og lúta höfði í auð-
mýkt. Það gerir St. Þ. að a.1
m. k, I
Eg nenni ekki að elta ólar við
allar firrurnar í grein þessarri,
en drep á fáein fleiri atriði. |
Siðustu 15 árin hefur fimm
ára nám eftir skyldunámið ver- 1
ið heimtað til kennaraprófs.
Það er jafnlangur tími og þarf
undir stúdentspróf. Kennara-
skólinn var auðvitað lengi vel
þriggja ára skóli, aldrei
tveggja. Enginn fékk að byrja
í öðrum bekk, nema gagnfræð-
ingar. Þeir fengu að setjast
pi'óflaust í annan bekk. Sumir
notuðu sér þetta og lásu fyrsta
bekkjar námsefni utan kenn-
araskólans, í skóla eða utan eft
ir ástæðum. Það ei’ algengt, að
menn hafa lesið meira eða
minna utan skóla undir stúd-
entspróf og hef ég aldrei heyrt
þeinx lagt það til lasta eða þeir
taldir minni menn fyrir. Nú
virðist St. Þ vilja rniða kenn-
aralaun við námski'öfur eins og
þær voi'u fyrir 20 árum, af því
að enn eru til kennarar í starfi,
sem útski'ifuðust úr hinum
gamla þriggja ára kennara-
skóla.' En margir hinna gömlu
kennara hafa síðan og sumiii
með ærnu’rn kostnaði aflað sér
menntunar, svo að þeir munu
standa á sporði þeim, sem nú
eru að útskrifast o" vél það.
St. Þ. segir, að kennarar fái
frí 10. hvert ár. Þetta er nátt-
úrlega alrangt, Lögin heimila
að veita kennara orlof eitt ár
með fullum launum eftir
minnst 10 ára þjónustu, eii auð
vitað ekki nema einu sinni á
ævinhi. Og það eru tiltölulega
fáir kennarar, sem verða þess-
arra hlunninda aðnjótandi. Og
það kemur til af tveimur ástæð
um. Önnur er sú, að því fylgir
það skilyrði, að dvelja ei’lendis
æði mikið/af árinu, og það eru
ekki mjog rnargir fjölskyldu-
nxenn í, kennarastétt, sem hafa
ástaeður til þess. Hin er sú, að
ef allir fengju oi’lof, sem eiga
rétt á því, þá yrði drjúgum
þunnskipaðra við kennaraborð-
i ennú er, óg er þó ekld á það
b andi.
^t. Þ. gerir þá kröíu fyrir i
höad kennara í dreifbýlinu, að
þ.ir fái hlutfallslega hærri
laun en kennarar í kaupstöð-
u.n Enda þótt hann hafi talað
ið marga menn um þessi mál,
þá hefði hann þurft að tala við
enn fleiri og vita betur. Sann-
leikurinn er sá, að þessu er ein-
mitt þannig varið. Kennarar
við 9 mánaða skóla eru í 9.
launaflokki, en kennai'i við 8
mánaða skóla fær ekki 1/9
heldur 1/12 minna og kennari
við 7 mánaða skóla fær 2/12
minna en kennari við 9 mánaða
skóla o. s. frv. Þessarri reglu
hefur verið fylgt í nokkuð
mörg ár.
En aðalatriðið í þessu máli
er það, að það fást ekki menn
til að vinna þetta verk fyrir
þau laun, sem gi'eidd eru. Kenn
urum með kennararéttindi hef-
ur fækkað ár fra ári, og ef því
fer fram nokkur ár enn, þá
tæmast skólarnir af kennurum.
Það er því ekki nema um þrjár
leiðir að velja. f fyrsta lagi að
borga kennurum betur, í öðru
lagi að leggja stéttina niður
sem slíka, en freista þess að fá
einhvei’ja menn, sem eru bæna-
bókarfærir til að kenna í skól-
unum (það hefur nú verið
reynt með ekkj allt of miklum
árangi’i) og í þriðja lagi að
leggja niður allt skólahald á
barna- og unglingastigi. Fyrir
allmörgum árum kom piltur úr
fjarlægi’i sveit til að taka pi'óf
í fyrsta bekk kennaraskólans.
Það var á þeim 'árum, þegar
inntökuskilyrði í þann skóla
voru vægari en nú er. Piltur-
inn féll við inntökuprófið.
Hann sneri þá auðvitað heim
og var umsvifalaust gerður að
kennai’a í sveitinni. Þarna er
kannski lausnin.
Það eru til margir menn með
kennararéttindi, sem vinna ann
ars staðar en í skólastofunni.
Sumir hafa áreiðanlega betri
kjör en þeir, sem kenna börn-
um, en aðrir kannsk.i svipuð.
En þeir vinna þá störf, sem
þeim finnst þægilegri, auðvejd-
ari, vandaminni og síður van-
þökkuð.
St. Þ. hlýtur að vita, að opxiú
berir starfsmenn fá yfirleitt
lægri laun, en tíðkast á hinunr
frjálsa vinnumarkaði, eíidá
skynjar maður næsturn grát-
klökkvann, þegar hann minr,-
ist á hin lágu laun, sem há-
menntaði maðurinn á sýslu-
skrifstofu Árnessýslu hefur og
félagi hans, sem hefur með
höndum umfangsmiklar fjár-
reiður. Einhverjum mun hafa
dottið í hug, að ekki væri síður
vandfaiið með lifandi barns-
sálir en dauðar tölur. En ef hag
fræðingui'inn hans St. Þ. er á
annarri skoðun, þá verða hinir
auðvitað að láta í minni pok-
ann. Annai's virðist aðalvana-
inn við umfangsmiklar fjárreið
ur oft hafa verið sá að stela
ekk.i.
En hér er St. Þ. ennþá dálítið
utan við málefnið. Það skiptir
engu máli að benda á einn ,,há-
menntaðan“ einstakling í ein-
hverri stétt, heldur hvaða
menntunar er krafist til starfs-
ins. Það mun vera hægt að
finna marga jafn hámenntaða
bara í bai'nakennarastétt eins
og þennan á sýsluski'ifstofunni.
Af ummælum St. Þ. er ekki
hægt að skilja annað en að
hann vilji miða laun bax-na-
kennai'a við þá, sem eiga að
baki sér tveggja ára skóla-
göngu, ef einhverjir skyldu
finnast ennþá. en laun sýslu-
skrifara við þann einstakling.
sem lengsta skólagcjngu hefur
að baki, enda þótt slíkrar skóla-
göngu sé kannski alls ekki kraf-
izt til að mega skrifa á þeim
mætu skrifstofum. Hvort St. >.
hefur yfirgefið sýsluskrifstofu
Árnesinga til að fá hærri laun.
eða af einskæri'i góðsemi til að
eftirláta öðrum sæti sitt þar
eða af enn öðrum ástæðum, er
mér alveg ókunnugt.
St. Þ. minnist á sjómennina.
Já, það hefur gengið illa nokk-
ur undanfarin ár að manna
fiskiskipin. En ráð fannst við
því. Færeyingar voru ráðnir á
skipin. En á síðastliðnum veti’i
brá svo við, að þeir vildu alls
ekki vinna við sömu kjör og ís-
lenzkir sjómenn. Ekki veit ég,
hvað þeir hefðu gert, hefði
þeim staðið til boða að leysa
íslenzka kennara af hólmi eða
fylla sköi’ðin í þeirra hópi, en
þeim var ekki boðið upp á það
og verður líklega aldrei. Hins
vegar tel ég enga fjarstæðu, að
Færeyingar verði fengnár til að
vinna á sýsluskrifstofu Árnes*
sýslu, ef þar skyldi einhvern
tíma verða mannfátt. Eg get
sem sé vel unnt hámenntaða
manninum og félaga hans á.
sýsluskrifstofunni að fá lífvæn
legri stöður. Annaðhvoi-t væri
nú líka, þar sem ég og stéttai'-
bræður mínir hafa valdið allri
dýrtíðinni í landinu.
Stefán Sigurðisson.
Ililljarða fjárfesting Banda-
ríkjanna erlendis.
Leggjs fram 3.9 milljarða
dollatra á þessu ári.
Búist er við að bandarísk
fyrirtæki muni levvja 3900
milljónir dollara i fyrirtæki í
ýmsum löndum heinxs á þessu
ári.
Er það nokkru meira en i
fyrra, en talsvert minna en
1957, sem var xjietár hvað þetta
varðar, en þá lögðu þau 4800
millj. dollai'a í fyi'irtæki með
cðrum þjóðum.
Af ofannefndu upphæð leggja
olíufélögin fram 1600 millj.
dollara, iðnfyi'ii'tæki 1300
milljónir o. s. frv. — Unx 40%
af heildarupphæðinni fer' til
Evrópu.
t-uaturinn hieðst upp í Hróarskeldu, en þanga ð kemur ailur postur víðsvegar að af Danmörku^
sem á að fara til Kaupmannahafnar. Hér sézt örlítið brot f morgunpóstinum sem fer til mill-
jónabor garinnar.