Vísir - 15.12.1960, Qupperneq 4

V I S I h
nn 15. desen r 1980
Sitlhvað á bókamarkaði.
„í dögun46 — Ijóðabók
Davíðs Stefánssonar.
Það er mála'sannast, að vér
íslendingar eigum stórskáld þar
sem Davíð Stefánsson er. Góð-
skáld af Guðs náð. En það er
erfitt hlutverk, að vera skáld
á íslandi, hvergi eins erfitt í
heiminum, sé köllunin tekin al-
varlega. Og ekki er eins erfitt
að gefa út nýja bók fyrir neina
og einmitt skólaskáldin, því þau
geta átt á hættu að ellimörkin
segi til sín, sem er sú mesta
ógæfa, sem skáld getur hent.
Davíð Stefánsson frá Fagra-
skógi þarf engu að kvíða; í nýj-
ústu bók hans sem nefnist í dög-
un er hvert snilldarkvæðið öði'u
betra, svo óvíst er, hvort han
hefur nokkurntíma ort betur. j
Ljóð hans eru jafn fersk og fyr-
ir 30 árum, og er þá nokkuð
sagt. Slíkt gefur maðurinn sér
eigi sjálfur, — það er guðs gjöf.
Svo sem vænta mátti, eru
kvæðin í þessari bók jákvæð,
í samræmi við heilbrigt líf
fólksins í landinu, fegui'ð og
tign náttúrunnar og hinn mikla
eilífa anda. Davíð er ti'úmaðui'.
Ef hann væri það ekki, gæti
hann ekki ort eins og hann ger-
ir. Eg nefni sem dæmi því til
sönnunar kvæði eins og: Um
Páskaleytið, bls. 9. Papar, bls.
64. Við Sínaífjall, bls. 67, og
Við Genesaretvatn, bls. 157.
Fáir íslendingar hygg ég að
þekki betur sögu lands og þjóð-
ár og bókmenntir hennar en
Davíð Stefánsson. í hinu mikla
éinkabókasafni hans skipa forn- j
ritin og þjóðlegar bókmenntirj
öndvegissess, um það sannfærð-
ist ég s.l. sumar, er ég var gest-
ur skáldsins. Er ekki sem vér
heyrum nið sögunnar, er vér
lesum sum kvæði þessarar nýju
bókar, eins og t. d. Þingeyrar-
bræður á leið til Hólastaðar, bls.
49. í Ódáðahrauni, bls. 101.
Látra-Björg, bls. 103. íslenzku
handritin, bls. 116. Átján hundr-
uð og sjö, bls. 130, og Skemma
Espólíns, bls. 132.
Én andi skáldsins flýgur vítt
of heima alla, og Ómar gamli
Kajam skýtur hér upp kolli á
skemmtilegan hátt, bls. 75. Þótt
tíu aldir séu liðnar síðan hann
blés golunni. — Og af sarna toga
eru spunnin kvæðin: Þrjú nöfn,
bls. 124. Nöfn, sem eitt sinn
voru vel þekkt og eru það raun-
ar enn, — á spjöldum sögunnar.
í fyrri bókum Davíðs eiga
ættjarðarkvæðin sinn drjúga
skerf hjá Davíð (Náttúruróm-
antík). í þessari bók eru þau
með færra móti, en kvæðin
Blómasaga, bls. 20, og Fjalla-
vatn, bls. 22, eru á við þúsund
miðlungskvæði, sem ox’t hafa
verið urn land vort.
Einn sterkasti þáttur bókarT
innar eru ádeilukvæði. í þeim
segir skáldið þjóðinni óspart til
syndanna á hreinskilinn hátt.
Kvæðið Afglapaskarð, bls. 119,
missir ekki marks, og kvæðið
Æfnishyggja, bls. 122, er athygl-
isvert. Ég birti það hér til gam-
ans:
Menn áttu sinn Guð
og engla fyrr á dögum.
Nú eru þeir horfnir
lífi manna og högum.
Nú er tízka
að trúa á veikan reyrinn,
tilbiðja manninn sjálfan,
vegsama leirinn.
Þann hyggja þeir bæði
heimskan mann og blauðan,
sem heldur, að sálin
lifi eftir dauðann,
og likja henni
við loft í tómri flösku,
líkamann nefna þeir
hnefafylli af. ösku.
Ef vizka mannanna
vex af slíki speki,
þá varðar litlu
að eyða meira bleki.
Svo geispum heldur
golunni fyrr en varir,
og gefum moldinni það,
sem eftir hjarir.
Á bls. 147 eru vísur, sem
heita Tvær stefnur. Þær eru
svona:
í Noregi fagna því flestir,
að Finnmörk var endux-byggð,
en hér fai'a óðul í eyði,
og er það talin dyggð.
Annar á vaxtai’viljann,
vakir og ræktar sand.
Hinum er mest í muna
að minnka sitt föðurland.
Kvæðið Klakastíflur, bls. 140,
er magnþrungið. Skáldinu ligg-
ur mikið á hjarta, og segir hlut-
ina umbúðalaust. Ég gríp nið-
ur í það sem sýnishorn, bls. 143:
Stofulallar, stertimenni,
strjúkið hár frá lágu enn.
Þið eruð mestir milli hríða,
minnstir þar sem átök þarf.
Eigi þjóð við þraut að stríða,
þá er lítið ykkar starf.
Þegar öðrum þarf að bjarga,
þá .er hljótt um ykkur marga.
Þá, sem gadd af þjóðum bræða,
þykir ykkur nóg að hæða,
hirðið lítt um skuldaskilin,
skelfist myrkrahylinn.
Opnið dyrnar, út í bylinn.
Og ennfremur, á bls. 145, í
sama kvæði segir skáldið:
Þar sem brestur þrek og trú,
þar er andlegt dánarbú.
Þrjöti bæði störf og styrkur,
steyptist yfir landið myrkur.
Þar er fólk að fi'jósa inni,
sem frelsishvötin gerir minni.
Þar sem fólk er hætt að heyja
heilagt stríð, en skáldin þegja,
þar er þjóð að deyja.
Kvæðið Þi-ællinn, bls. 149, og
kvæðið Er veðrið að hefjast —?
bls. 53 o. s. frv., eru stórbrotin
að gerð. Rúmið leyfir ekki fleiri
tilvitnanir, því miðui’. í heild
er stórmikill fengur að þessari
inni nýju bók Davíðs. Líklega
mesti bókmenntaviðburður árs-
ins 1960. Svona yrkja ekki nema
skáld af Guðs náð. Þökk sé þér,
Davíð!
Útgáfa bókarinnar er smekk-
leg. Hún er 197 blaðsíður, með
öðrum oi'ðum rúmar 12 arkir
í Skírnisbroti. Útgefandi er
Helgafell.
Stefán Rafnar.
150 íslendingar skrifa 10
binda rit um ísland.
Sagt frá bókaútgáfu Helga-
fells á þessu hausti.
Ferðamaður og náttiíru-
unnandi.
Fagra Iand. Ferðapistlar og sem lifir, fólk af ólíku tagi,
frásöguþættir. Birgir Kjar- dýrin, mosann og jafnvel ó-
an. — Útg. Bókfellsútgáf- sýnilegar lífverur. Hann heim-
an 1960. — Prentsmiðjan sækir ai'narunga í hreiðri, há-
Oddi h.f. nefjaðan „prins“ með blik í
Nú á uppskeruhátíð bókavina auga, sem bei'st með klóm og
er úr vöndu að ráða, því sjaldan kjafti — vitandi, að enn sígur á
er meira úrval athyglisvei'ðra ógæfuhliðina hjá konungi fugl-
bóka. Frágangur og útlit mik- j anna. Höfundur segir frá tveim
ils virði. Sumir bera lesendum arnarungum og öðru foreldri,
á brýn að það sé að vex-ða þeim er finnast dauðir hjá hreiðri
aðalatriði. Hitt mun þó mála án sjáanlegra orsaka. Sami
sannast, að fólk velji sér bæk-1 sorgarleikui'inn og í Hafnar-
ur í samræmi við skoðanir sín- fjalli fyrir nokkrum árum, en
ar og óskadrauma — þess vegna Þar lá skothylki hjá hreiprinu.
er æskileg hin mikla fjöl-j Einn bezti kafli bókarinnar
breytni í framboði. er um hundinn „Rex“, frásögn
* * ,,., um skipshundinn, sem verður
Ferðamaður og natturuunn-. , * , . ’ , ,
__, * , . ... eftii'læti skipshafnar a hval-
andi hlytur að blaða í ferða-
bókxxm og öðru því, er lýtur að
náttúruskoðun. Að þessu sinni
var það „Fagra land“ Birgis
Kjarans sem mér varð fyrst
fyrir hendi. Til þess lágu þær
ástæður, að eg hafði lesið
nokkra ferðaþætti í Lesbók
Morgunblaðsins eftir höfundinn
veiðibát, sögð á dramatískan
jhátt af skipstjóra og fóstra
þessa ágætisdýrs. Hæf lexía
þeim, sem álíta hunda villidýrí
I eða þá réttdræp skaðræðis-
kvikindi.
Bezt held eg að fari á því, að
höfundur haldi sig við jörðina,
__ . . * , , i stærðfræðina og veiðislóðir.
og svo vissi eg, að hann safn- L_ _ .....
| Kaflanum „Flogið um jokul-
heima“ hefði vel mátt sleppa.
Það er með jökla sem aðrar
j slóðir ættjarðarinnar, um þá
þarf að arka vetur, sumar, voi'
Það eitt er meðal tíðinda í
bókaheiminum, að ráðgert er að
um 150 íslendingar skrifi 10
binda ritverk um landið sitt og
kemur hið fyrsta þeirra út inn-j
an fárra daga. Ritsafn þetta
lieitir „ísland í máli og mynd-
um“, en Helgafell gefur út.
Þessi íslandslýsing Helgafells
verður með nýstárlegu sniði,
þannig, að ýmsir kunnir eða ó-
þekktir menn skrifa þar annað-
hvort um átthaga sína eða ein-
hvern kærkominn blett, sem
þeim er hugleikinn, og ráða þeir
sjálfir efnisvalinu. Útgefandinn
hefur snúið sér til — eða mun
snúa sér til — um 150 manna
víðvsgegar að af landinu, og úr
öllum stéttum þjóðfélagsins,
með beiðni urn framlag til bók-
arinnax’.
í fvrsta bindið, sem kernur
út innan f-árra daga, skrifa eft-
ir taldir menn:
Alexgnder Jóhannesson, pró-
fessor, „Skagafjörður", Davíðs
Stefánsson frá Fagraskógi, ,,í
haustblíðunni“, Einar Ól.
Sveinsson, prófessor „Úr Mýr-
dal“, Gísli Guðmundsson, al-
þingism. „Á norðurslóðum“,
Helgi Hjörvar, skrifstofstjóri,
„Gi'ængresið11, Jóhann Briem,
listmálari, „Þjói'sárdalur, ríki
hinna dauðu“, Jóhann Gunnar
Ólafsson, bæjai'fógeti ísafirði,
„Ef að staður finnst á Fi'ón“,
Kristján Karlsson, rithöfundur,
„Mývatnsssveit“, Dr. Páll ísólfs-
son, ,,Stokkseyri“, Sigurður Þór-
arinsson, jarðfræðingur, „Móð-
an rauða“, Tómas Guuðmunds-
son, „Austur við Sog“, Guð-
brandur Magnússon, forstjóx'i,
„Landnárh einstaklingsins“.
Bókin er einungis prýdd lit-
myndum, Eru í þessu bindi yfir
30 litmyndir, að langmestu
leyti landslagsmyndir, en einn-
ig myndir af einstaklingum,
sögulegum stöðum og atburð-
um.
í sambandi við útkomu þess-
Frarnh. á 9. síðu
aði steinum. Mín reynsla er
sú að sá, sem safnar steinum
og plöntum, líti á náttúruna
með meiri skilningi en sá, er
sér aðeins hin ytri einkenni, ,
Ko* s ... - , og haust, ef viðunandx skal um
það seu natturuskoðuðir, sem ___■_____. u.
miðli öðrum nokkuru af inn-
sæi og skilningi Ekki hafði eg
þó lesið lengi er mér varð ljóst
að hér kom meira til — hinn
ljóðx’æni stíll, sem oft nærj
skáldlegum tilþrifum, t. d. í
þáttunum „Blíður er vorblær“
og „Blái’of í skógi“ „Það fellur
dögg á fögur fjöll“, „Stóra heiði
og lítið nafnlaust vatn“. —
Þannig hugsar höfundur er
hann leggst til svefns á Arnar-
vatnsheiði. Max'gir myndu hérj
taka til ríms, en höfundur i
freistast ekki til þess. Hann
vitnar í kvæði, vitnar í sögu, j
ávallt af þekkingu og smekk-
vísi.
Þá er ótalinn einn megin-
kostur bókarinnar, hinn knappi
j og hnitmiðaði stíll, sem að vísu
1 auðkennir bókmenntir nú um
miðbik tuttugustu aldarinnar
og stundum er kenndur við
blaðamennsku. Á því sviði er
margt stórmenna, óþarfi að
nefna nöfn, því ekki er Birgir
Kjaran í ætt við Hemingvay
eða Halldór Kiljan. Stíll hans
auðkennist af þeirri staðreynd,
að það er háð kapphlaup við
skyldustörfin og hitt — að
skoða sem mest á stuttum tíma.
Þetta hefir orðið ýmsum nátt-
úruskoðurum og ferðalöngum
til falls. Fi'ásögnin orðið yfir-
borðsleg og flöt.
tala. Tilvitnanir nægja þá ekki,
en góðar myndir eru til bóta.
Lögmál ísabrota eru ströng,
jöklarnir eru kóróna Fjallkon-
unnar.
Myndaskraut bókai'innar ei'
gott. Teikningar þær, sem Atli
Már hefir gert við kaflaskipti,
foi'síðu og umslag, eru ljósar
og skemmtilegar, gerðar af
næmum skilingi og stílhreinar,
auka mjög á gildi þessai’ai>
fögru bókar. Ljósmyndir flest-
ar hefir höfundur tekið. Eru
þær misjafnar að gæðum; þær
hjálpa til skilnings. Hefði mátt
sleppa sumum. Bezt tekst höf-
undi að mynda fuglana, þótt
ekki nái hann Birni Björns-
syni frá Norðfirði. Mynd Bjarn-
ar af himbrima á eggjum er
snilldarverk. Að vísu á Birgir
afbragðs ljósmyndir í bókinni
t. d. „Rofbai'ð“.
—v—
„Fagra land“ er bók fyrir
alla fjölskylduna, sérstaklega
hollur lestur ungu fólki, sem
á sér óljósa þrá eftir útivist
og náttúrutöfrum. Birgir Kjar-
an er góður og nærfærinn leið-
sögumaður. Hann sýnir, að það
er ekki lengd vegai'ins eða tor-
færur, sem setja svip á ferða-
lagið, heldur fundvísi ferða-
langsins á dásemdir tilver-
unnar.
| Giiðmundur Einarsson
frá Miðdal.
Þótt Birgir Kjaran sjái
glögglega línur og liti, þá -----------------------------------
gleymir hann ekki að skoða -fc Þær fregnir hafa borizt frá
það, sem liggur á bak við til-
I veruna og margt, er við göng-
j um framhjá daglega án þess að
j virða það viðlits. „Ljónsloppan,
sem myndar prestakraga við
hverja grásteinsklöpp. Blóð-
bergið er skærrautt eftir dagg-
arþvöttinn.“ Nærfæmi við allt !1
Trinidad, að Bandaríkja-
menn hafi ákveðið aði
minnka við sig það landrými
sem þeir hafa þar til umráða
fyrir flotastöðvar, um 21000
ekrui'. Þeir hafa fallizt á að
hverfa alveg á brott með
stöðvar sínar fyrir árið 1977,