Vísir - 11.04.1961, Blaðsíða 3

V
Þxiðj.udaginn 11. apríl 1961
v í m r
3
kom upp í mönnum. Þegar liðanna fór nú að verða Ijást,
Lincoln bað fylkin um að að hér var ekki um að ræða
leggja til 75 þúsT " hermanna í heina sumarleyfisskemmtun,
þrjá mánuði til að binda endi Hér var um að ræða að berjast
á ástandið, þá var beiðni hans blóðugum bárdaga, þar til ann-
tekið með miklum áhuga. Þá ar aðilinn yrði að lúta í lægra
’má segja að hin heilaga köllun 'haldi. Til þess að þeim tilgangi
hafi kviknað í hjörtum þeirra i yrði náð, varð að taka upp ný-
Norðurríkjamanna. Þeir uxu við tízkulegar hernaðaraðgerðir, og
Bandaiúska borgarastyrjöldin þeirri stundu báru menn traust sízt betri en kjör þrælanna. En sigra sína, það sá á þeim eftir það varð að taka iðnaðinn í
verður 100 ára á rnorgun, 12. til Bandaríkjanna sem heildar afnámssinnar héldu áfram bar- ósigra, en aldrei buguðust þeir þágu hergagnaframleiðslunnar.
apríl. Almennt er talið að styrj- en ekki til einstakra^fylkja, s. áttu sinni. Þeir gáfu út fjölda þann tíma sem styrjöldin stóð, | Menn og iðnaður, — það var
öldin hafi brotizt út skömmu s. Virginiu eða S.-Karólínu. Nú rito til áróðurs fyrir málstað °g Þó mátti stundum greina, þetta tvennt sem gerði gæfu-
fyrir dögun, 12. apríl 1861 í litu menn á Bandaríkin sem eitt sinn, og dreifðu þeim vítt og jafnvel á foringjum þeirra, að muninn,—- og gæfan var Norð-
Bandaríska þrælastríðið 100 ára.
kófst í áöqim 12. apri! 1861, stó5 í 4 ór, og 4 mifij. maiiia
a - en a5 því !&knu uróu Bandaríkfn ein heiid.
höfninni í Charleston í Suður- land, sem aðeins takmarkaðist breitt í pósti í Suðurríkjunum. Þeir voru veikir í trúnni.
Karolíufylki. Skotið var af fall- af tveimur úthöfum. Póstmeistararnir í einstökum
byssu.m sem. S.-Karolínumenn fylkjum neituðu að bera út þess-
áttu, og fór kúla þvert yfir höfn- Þrælahaldið ar sendingar, en aðalpóstmeist-
ina og sprakk yfir Sumtervirki var deilimiál. ararnir þóttust ekkert um þetta
og litlum hóp bandaríska her- Orsakir styrjaldarinnar var vita.
manna. þrælahaldið í Suðurríkjunum. Það má segja, að hvorugur að-
Það voru sjö riki sem upphaf- Það var orðið mikið deilumál, ilinn hafi verið undir stríð
lega stóðu að her Suðurríkja- þegar styrjöldin kom til sög- búinn, er að því kom. Suður-
manna, Suður-Karólína, Miss- unnár. Margir vildu ekki skipta urrikjamenn voru óskipulagt
issippi, Florida, Alabama, sér af málinu og véku að orðum lið þegar í upphafi. Þeir voru
Georgia, Louisiana og Texas. stjórnarskrárinnar, þar sem einnig fjárvana, höfðu ekki
Fjögur ríki bættust von bráðar talað var um þræla sem menn, lánstraust, ríkið lét þeim enga
Fyrsta orustan
í júlí 1861.
Fyrstu oi’usturnar voru háð-
ar með þátttöku manna og
drengja, sem litu á styrjöldina
sem æsiviðburð, sem innan
tíðar yrði til lykta leiddur.
Fyrsta orustan milli herj-
anmannanna, þvi að þeir höfðu
hvortveggja í ríkara mæli en
Suðui’ríkjamenn. ,
A5a!funrfur Félags
í'hóþinn. en það voru Virginia, sem hefðu aðeins % hluta af þjónustu í té, þeim til stuðn-
Norður-Karólína, Arkansas og réttindum venjulegra manna. ings í þessum efnum, og því bar
Tennessee. Landamærafylkin, Washington, Jeffei-sön, Madison mikið á vopnaskorti í liði þeirra.
Missoui'i, Kentucky, Maryland og fleiri voru á móti þræla- Noi’ðurríkjamenn voru litlu
rafvirkjamdstara.
Á aðalfundi Félags löggúltra
anna var háð við Bull Run rafvirkja, sem haldinn var nv-
((Manassas) í júlí 1861. Báðir iega var um það rætt, að brýna
aðilar voru ólmir að byrja bar-j nauðsyn bæri til að bæta bók,
dagann, en hvorugur vissi lcga og verklega menntun raf.
hvernig bezt væri að haga sókn-; virkja> annars værl- stéttin ekki
mm, og sérhver atvinnuher- fær um að fylgjast með hituli
...... - ______ . '
og Delaware héldu hins vegar haldi án þess að hafa nokkuð betur á vegi staddir. Ríkissjóður /yri1. ®ru °S ijölþættu tækniþróun
urslitin. Emi yfirmaðurmn x injlan rafmagns’(ðnaðarins
landinu, sem nokkru sinni hafði | M var skýrt frá bréfi félags.
stjórnar til borgarstjói'a um at-
áfram tryggð við Norðurríkja- svar við þessari spurningu. Það Bandaríkjanna var ekki öflugur
menn. ivoru aðeins þrælar í Nýja Eng- á þeim tímum. Hei'inn taldi 16
ilandi og New York, alveg eins þúsundir manna, og næstum
’ og í Suðuri'íkjunum, en þar var helmingur liðsforingja hersins
Jlitið á þetta fyrii’komulag sem hélt til Suðurríkjanna.
það væri að deyja út. Stjórn
stjórnað her, var hinn aldni
Fyrsta og síðasta
sfyrjöldin.
: Litíá virkið Sumter gafst upp, ;rskrárnefndinhafði’þvf nefnt
eftxr að haldið hafði verið uppi árið 1808 sem það ^ þrœlQ_
stanzlausri skothríð í 26 tíma, ;haldi yrðJ lokið<
— sá bardagi var hávaðasamur, j
en þó án blóðsúthellinga. En '
byssurnar sem kvöddu menn til Baðmuliartínan kemur
Winfield Scott, en hann dvaldi bugun á) að löggiltir rafvirkja-
í ibúð sinni í Washington, þó meistarar tækju í framtíðinni
ekki vegna þess að hugur fylgdi a6 sér að annast þann þátt nú-
ekki máli, heldur vegna þess,. veran(fi verkefna Rafmagns-
að hann var ekki lengur nógu vejtu Reykjavíkur( sem lýkur
likamlega hraustur til að berj- að verklegum framkvæmdum,
Ef hægt er að tala um and- ast. Enginn liðsforingi fannst, Qg er máhð - athugun_ ,
legan undirbúning undir stríðs, í hvorugu liðinu, sem nokkru j Félagið hefir tekið á leigu
á svipaðan hátt og annan undir- sinni hafði stjórnað stærri hóp húsnæði fyrir starfsemina á 4.
hæð í Tjarnargötu 4. f stjórn
eru íiú: Árni Brynjólfsson for-
maður, Vilberg Guðmundsson
ritari ög' Johan Rönning gjald-
Stríðsandi í
Suðurríkjumun.
búning, þá stóðu Suðurríkja- en fárra manna bai’daga.
vópna, vöktu einnig Notður- f.l sögunnar.
ríkjamenn. * En stjórnmáiamennirnír menn betur að vígi. Stríðsandi
Frá því í aprílmánuði það ár, höfðu ekki reiknað með Eh hafði verið ríkjandi um langan Hvorugur við-
fil jáfnlengdar fjórUm árum síð- Whitney, sem var ættaður frá tíma meðal margra í þeirra búin stríði.
ar, þegar þúsund orustur höfðu Nýja Englandi. Hann var eitt hópi, og nú var svo komið, að Stjórnmálamenn í Vii'giníu keri pulltrái á fundi Vinnu
verið háðar, stóð bandaríska sinn.á ferð í SuðurríkjUnum og Öfgamenn höfðu náð hámarki tóku saman mataböggla og veitendasambandsns var kos-
borgai-astyröldin, sem var í semx þá gei'ði hann nýja uppfinningu í stríðsæsingum sínum. Það fóru með konur sínar í ökuferð-
fj’’i'sta númtímastyi'jöldin og sem átti eftir að verða afdx'ifa- mátti segja sem svo, að Suður- ir til þess að sjá gamanið.
siðasta stýrjöldin senx háð var í'ík fyi'ir hinn þeldökka kyn- ríkjamennirnir spi'yttu upp úr Jefferson Davis kom frá Rich-
r hinum garnla stríðsanda. stofn í þeim ríkjum þar sem jöi'ðinni, lítt vopnaðir, en fullir mond til þess að hafa. sam-
Sennilega hefur engin styrjöld mest var framleitt af báðmull. áhuga. vinnu við fox’ingja sína.
verkað eins á tilfinningar- Whitney fann upp baðmullar-j Tilfinningar náðu ekki eins Bardaginn einkenndist af því,
bandarísku þjóðai'innar eins og tínuna. En það þurfti starfsfólk sterkum tökum á Norðurríkja- sem aldrei skyldi sjást í orustu.
hún. > til að nota hana, og nú.var sem ' mönnnum í þessu máli. Það var Þetta sannaði mönnum, að
inn Sigxu’ður Bjarnason.
• Það var strið, þar sem bróðir nýju lífi hefði verið blásið í ekki fyrr en eftir árásina á hvorugur aðilinn var undir það
barðist gegn bi'óður, og það oft þi'ælahaldið. SuðuiTÍkjamenn Sumtervirkið, að bardagaandi búinn að hefja stríð. Foringjum
í orðsins fyllstu merkingu. Fjöl- fóru að tala um það sem „hið
.skyldur skiptust í tvo hópa, sérstaklega fyrirkomulag hjá
annar hópurinn lxélt suður, en okkur“.
kinn fylkti sér undir merki j En þótt áhugi Suðurríkja-
Abrahams Lincoln. Feður af- manna fyrir þrælahaldi færi
neituðu sonum sínum, og systur þannig vaxandi um þessar
sneru m-yndum bræðra sinna að mundir, þá var til jafn ákveðinn
vegg. Allt var þetta gert í hópur Norðui'ríkjamanna, sem
nafni föðui'landsástar. hófu mikinn áróður gegn þræla-
haldi, og þeir kölluðu sig ,,af-
námssinna“. Á árunurn rétt fyr-
ir 1960 var þessi hreyfing að
vísu ekki fjölmenn, en það fór
þeim mun meira fyrir þeim.
Þannig tókst þeim að kveða sér
styrjöldinni, þrátt fyrir það, að hljóðs innan repúblikanaflokks-
Fjórar milijónir
börðust.
Enginn maður er nú á lífi,
sem á sínum tíma tók þátt í
Brezk kona, sem varð 102.
ára um páskana, kvað þessl
ráð bezt til að ná háuni
aldri: Starfa mikið, neyta
hollrar fæðu — og nöldra
ekk:.
4 milljónir rnanna hafi borið
vopn í henni. Uxn það bil hálf
milljón þeirra lét lífið í barátt-
unni og enginn veit hve margir
af hinum báru mei’ki styrjald-
arínnár, eftir að henni lauk. En Suðurríkin
eitt var vist. Hvergi mundi lífið ( voru illa búin.
•vei’ða hið .sama, hjá neinni fjöl- j Suðurríkjanienn
ins, og' árið 1860 var svo koniið,
að flokkurinn var kominn í.
andstöðu við þi'ælalialdið.
niættu áf-
skyldu í Bandaríkjunum, meðan námssinnum,’ maður -gegn
það fólk var enn á lífi sem h!ut J manni, og hópur gegn hóp. Hin-
átti að rnáli í borgai'astyrjöld- ir síðarnefndu kölluðu Suður-
ríkjamennina siðlausa
Svona byrjaði þrælastríðið. Á miðri myndinni r-ést Sumter virkið, óg myndin á að sýna ástandið
þeir eins og það var að morgni hins 13. apríl 1861, þegar skothríð hafði staðið hátt á annap sólar-
Böx’garastyrjöldin braut blað teldu sig trúaða, læsu biblíuna,! hring. Fallbyssurnar og mennirnir fremst á myndinni eru í Johnson virki. 1 Sumter virki voru
í sögu Bandaríkjamanna. Frá1 og þættust þar finna réttlætingu j 65 hermenn og 10 liðsforingjar og einn lögreglumaður írá New York. Yf.rmaður v.rk.sms var
þeirri stundu er henni laukjgjörða sinna. Afnámssinnarnir Major Anderson, og hann bannaði mönnum sínum að skjóta af stærstu fallbyssu v.rk.sms, at
•urðu þeir að einni þjóð, og hún' héldu á loft ritum eins og ,,Kof-j Því að hann var hr®ddur um að slys kynni að hljótast af. Loks cftir tæplega 40 t.ma skothr.ð,
•var ekki lengur hætta á, að eitt' inn hans Tómasar frænda“, en gafst Anderson upp, og hélt um borð í skip sem flutti hánn til New York. Engmn let l.f.ð,
•fylki gæti með her sínum sett1 Suðurríkjamenn svöruðu. því { hvorugu liðinu, í þessari skothríð, fyrr en verið var að yfirgefa Sumter virkið. Pa skutu me.rn
sig upp á móti hinum, og-ógnað til, að kjör verkamanna í verk-j Anderson 50 kveðjuskotum. Er hermennirnir hleyptu af byssum sínum í 50 skiptið sprakk em
tilveru þeiiTa með hervaldi. Frá 'smiðjum Norðurríkjanna væru
kúlan fyrr en til stóð og drap einn hermannanna.