Vísir - 24.08.1961, Blaðsíða 4

4
Vf SIR
E'irruntudagur -24. ágúst 1961

pwwww<

Áður „
■■
mí skrúðgar&ur með síðasta
brunninn í Reykjavík.
Leið vor lá í Alþingis-
húsgarðinn einn sól-
skinsdag fyrir skömmu,
og þá rifjaðist það upp,
sem vér höfum séð
einhversstaðar, að þetta
virðulega hús á ein-
mitt afmæli í ár. —
Alþingishúsið er sem
sagt orðið áttrætt. Það
var fullbyggt árið 1881.
En í stað þess að ráðast til
inngöngu í þetta virðulega
•hús og ganga fyrir þá hátt-
virtu, sem þar ráða húsum,
snerum vér oss að tveim
mönnum, sem sátu á bekk
En áður en vér tökum upp
spjall við þessa ágætu menn,
leyfist oss að horfa dulítið
um öxl aftur í tímann.
Fyrir nálega níutíu árum
var skipuð nefnd manna til
að sjá um hátíð 1874 á 1000
ára afmæli íslandsbyggðar.
Og nú kom einmitt fram á-
skorun á landsmenn um að
leggjast á eitt um að reisa
Alþingishús úr íslenzkum
steini í höfuðstaðnum. Þótt
skömm sé frá að segja, tóku
landsmenn dauflega undir,
og fyrsti skerfurinn í þenn-
an byggingarsjóð kom úr
annarri og ólíklegri átt. Það
var sem sé norski fiðlusnill-
ingurinn Ole Bull, sem barst
þessi hugmynd til eyrna og
Síðasti brunnurinn — kaffærður í trjánum.
og skeggræddu í síðdegissól-
inni. Og þeir reyndust ein-
mitt hafa borið veg og vanda
af garðinum á undanförnum
árum, garðvörðurinn Jón
Hjartarson og garðyrkju-
maðurinn Johan Schröder.
Nú upphófst vitanlega
mikið þref og þóf um það,
hvar Alþingishúsið skyldi
standa. Stungið var upp á
Arnarhóli. En einn mesti
valdamaður landsins nytjaði
túnið og stóð gegn því, að
húsið kæmi inn í mitt túnið.
Reyndar náði þá Arnarhóls-
túnið að Bakarabrekku, sem
nú er Bankastræti. Varð nú
það úr, að farið var að grafa
fyrir grunni hússins í út-
jaðri túnsins fyrir neðan
hús Jóns háyfirdómara (nú
Verzlunin Vísir), því sem
næst á núverandi gatnamót-
um Bankastrætis og Ingólfs-
strætis. En þegar iðnaðar-
mennirnir komu á vettvang,
stöðvaðist sú fyrirætlan.
Bald yfirsmiður þvertók
fyrir að byggja húsið í
Bankastræti og kaus frek-
ar Arnarhól. Síðan kom
hann varð svo hrifinn af,
að hann sendi 20 sterlings-
punda gjöf í byggingarsjóð-
inn. En þessum sjóði var
reyndar ekki varið til að
byggja húsið sjálft, og kom-
um vér að bví síðar.
Á garðbekknum: Jón hefir orðið og er stákasta alvara.
Johan hlustar, þangað til hann kemst að.
garður, er náði austur und-
ir kirkju.
Meldahl byggingarmeistari
og vildi reisa húsið á Austur-
velli, og það varð úr. Um
svæði þetta segist Jóni Helga
syni svo frá:
„Eftir að kirkja bæjarins
hafði verið flutt úr kirkju-
garðinum við Aðalstræti
austur á Austurvöll, mynd-
aðist gata sunnan með
kirkjugarðinum að kirkj-
unni, sem lengst af aldar-
innar nefndist Kirkjubrú,
en síðan Kirkjustræti.
Kirkjubrú var lengi lítill
sómi sýndur. Lengi fram eft-
ir öldinni stóð fjóskofi Jó-
hannesar Zoega út í miðja
götuna, og rann leðja úr
fjóshaugnum yfir strætið að
garðsgirðingunni. Þá sýndi
Stefán bæjarfógeti rögg
af sér að heimta aðfjósiðyrði
rifið til grunna, svo að fært
yrði um Kirkjubrúna þurr-
um fótum. Næsta hús þar
fyrir austan byggði Chr. L.
Möller 1848 (það var lengst
kallað hús Halldórs Kr.
Friðrikssonar, ýarð seinna
efnarannsóknarstofa Há-
skólans og íbúð háskólarit-
ara, seinast aðsetur Líknar
og berklaskoðunar). Austur
af húsinu var mikill kál-
Var nú samið um kaup á
kálgarði Halldórs Kr. Frið-
rikssonar undir Alþingishús
fyrir 250 krónur, og blöskr-
aði Reykvíkingum það ,,ok-
urverð“. Var lengi tekið til
þess. Fyrst átti húsið að
standa innar, en Bald yfir-
smið þótti ófært að hafa það
svo nærri Tjörninni, þar
sem leðjan væri þar svo
djúp. Því var það sett í
línu við kirkjuna og hús
Halldórs Kr. Húsið kostaði
uppkomið 123 þús. kr. Tólf
árum eftir að húsið var full-
smíðað, 1893, var svo skipuð
nefnd til að ráðstafa ,,A1-
þingishússjóðnum“, sem
staðið hafði og nam þá kr.
2509,67, og var ákveðið að
nota hann til að prýða Al-
þingishúsið og umhverfi
þess. Og af því að nóg þótti
þegar lagt í húsið, varð sjóð-
urinn vísir að Alþingishús-
garðinum, og Tryggvi Gunn-
arsson tók sér fyrir hendur
að koma verkinu í fram-
kvæmd. Hann fól Ólafi Sig-
urðssyni steinsmið að gera
steingarð umhverfis garð-
inn. Lóðin hafði verið í
mestu vanhirðu, og tók einn
alþingismaður svo til orða,
að hann væri „aftökustaður
fyrir sorp nábúanna og
gróðrarstía fyrir allskonar
illgresi.“
Er nú tími til kominn að
snúa sér að áðurnefndum
heiðursmönnum á garð-
bekknum í sólskini um
miðjan dag, og spyrjum vér
fyrst garðyrkjumanninn, Jo-
han Schröder, hvað gerzt
hafi í garðinum í hans tíð.
— Ég á nú eiginlega af-
mæli í ár eins og fleiri, og
það er í sambandi við þenn-
an garð. Það er liðinn aldar-
fjórðungur síðan ég tók
hann að mér fyrst. Fyrstu
verulegu breytingarnar í
garðinum gerði ég fyrir lýð-
veldisstofnunina, felldi mörg
tré, sem voru til óþarfa, lagði
þessa gangstíga umhverfis
flötina, og bekkir voru sett-
ir, eins og þeir eru nú. Lengi
var þessi garður lokaður al-
menningi og var reyndar
ekki bjóðandi inn í hann
framan af. Það var feikimik-
ið verk að gera hann útlits,
eins og hann er í dag, og þó
er enn breytinga þörf. Tré
standa allt of þétt, og þarf
enn að ryðja mörgum burt,
svo að þau fallegustu fái að
njóta sín. Það hefir orðið að
skipta hér mikið um jarðveg
og hauga áburðií því að
garðbotninn stendur svo
lágt, að um stórstraums-
fjöru stígur sjórinn alveg
upp undir svörðinn og eyðir
vitanlega næringu frá trján-
um. Hérna var oft áður fyrr
eitt svað og varla fæti stíg-
F,i;amh. á 5—síðn
iliHSil:
Bi!ininiiiliiiiiiiifliliiiiiiiiiii«Hi!!lBamiiU!Hn:in!iniini!iiiiiUií!l!!ii!iiiiiii!i!Saíiíiiiiiiíini!iuiiii!i!]i:iiíÍiiiiiiiiiiHHa!Íi]I!imiBiÍÍiiiniiBiSiiiiíiiÍiiniinimiÐiiÍ!iÍiÍífflÍiiniÍ!Í!imiHÍ!n!IÍÍlíBuÍiÍSiiniliniS!ÍÍSiaiini!ÍiiiÍIÍÍÍHIÍ!!ÍIÍÍi!ÍÍÍiniiiní!nHií!iiíí]!iHmiÍÍ!!ilÍ!]i!HMnniiHÍ!ílíli!iÍH!!n!0í!ÍÍ’iÍíiÍi!mi!ÍK!!!iÍ!lÍÍII!íliaiÍi8nal!n
SI-SLETT POPLIN
(NO-IRON)
MINERVAc/W*****
STRAUNING
ÓÞÖRF