Vísir - 31.08.1961, Qupperneq 4

4
VfSIR
Fimmtudagur 31. ágúst 1961
A hreindvraslóðir.
höfuð hestinum, leiddu hann lá á beru lífinu. Fötin á
að hamri við ána, þar sem
hylur var djúpur undir
bundu stein við háls honum
og hrundu niður. Heitir þar
síðan Freyfaxahamar. Fleiri
örnefni eru í námunda við
barminum framan og svo
rifin og svartbláir blettir um
öklaliðina, með báða hand-
leggi úr liði gengna um axl-
irnar, illa útleikinn á virga
virili. Spor höfðu sézt í krapa
Aðalból sem minna á Hrafn- á fremri fótum sem líkt væri
Allf að 400 dSýs* a einni hjörð
— og eitt þeirra sprengf
á Bilatipum.
Fyrir rúmlega ári
hlustaði ég á fyrirlestur
um Island suður í Sviss.
I ræSu sinni lagSi ræSu-
maSur áherzlu á al-
þýSumenntun Islend-
inga, ekki sízt til sveita.
Þar gat hann sérstaklega
um einn afskekktasta afdala-
bónda fslands, Pál Gíslason
á Aðalbóli í Hrafnkelsdal,
sem væri venjulegur og um
leið hlutgengu:- fulltrúi ís-
lenzkra alþýðumenntunar.
Það væri sama hvort maður
ávarpaði hann á ensku,
þýzku, íslenzku eða ein-
hverju Norðurlandamálanna
að þar væri ekki komið að
tómum kofunum. Hann ætti
stærra bókasafn en velflest-
ir háskólaprófessorar og
hann vissi deili á flestum
efnum milli himins og jarð-
ar. Auk þess væri hann gott
skáld.
Þetta er sami maðurinn og
fyrir nokkrum árum datt úr
kláfnum ýfir Jökuldalsár-
gljúfrið hjá Brú og drepið
var á í fyrri hluta þessarar
ferðasögu. Þá bjargaðist
hann vegna þess að hann
var líkamlegt hraustmenni
og „enginn hlutur ómöguleg-
ur“. f Sviss er hann hins-
vegar frægur orðinn fyrir
bókasafn sitt og andlegt at-
gervi. Það heyrði ég reyndar
á Austurlandi, að bókasafn
Páls væri svo stórt að hann
yrði að leigja herbergi undir
bækur á öðrum hvorum bæ
í Jökuldal, en bæirnir þar
eru nokkuð margir. Nú er
Páll langt kominn að byggja
stórhýsi á jörð sinni, en það
þarf mikið til því bókasafnið
er sagt stórt og börnin legíó.
Og nú er Guðmundur
Jó.nasson kominn með sinn
þrjátíu manna hóp — þann
dauða lika — heim að Aðal-
bóli og þaðan skal halda suð-
ur að rótum Snæfells — á
hreindýraslóðir.
Aðalból í Hrafnkelsdal
er sögufrægur staður. Þar
bjó Hrafnkell freysgoði,
manndrápari mikill, sem
engan mann bætti og dýrk-
aði guðinn Frey öðrum Ásum
fremur. Honum helgaði Hraf n
kell hest sinn „Freyfaxa“,
sem síðan varð orsök mann-
víga og mikilla málaferla.
Þess vegna var það að
Þjóstarsynir tóku þá á-
kvörðun að drepa Freyfaxa,
þar sem hann var þeim mun
verri öðrum hestum að margt
illt hafði af honum hlotizt.
Drógu Þjóstarsynir fat á
Útsýn til Snæfells, en það er að undanskildu Vatnajökulssvæðinu hæsta fjall á íslandi,
1833 metrar.
¥
Síðari grein.
Mál og myndir
eftir Þorstein
iósepsson.
★
kellssögu, svo sem Hrossa-
geilar þar sem óvinir Hrafn-
kels földu sig aður en þeir
bjuggust til atlögu við hann
og þar er líka Einarsvarða,
þar sem Einar smalamaður
var dysjaður.
Hrafnkelsdalur er lágkúru-
legur og sviplítill og mér
þykir hann ljótur. Hið sama
finnst mér um Jökuldal. Það
verður að hafa það þótt ég
móðgi íbúana austur þar
með þessum ummælum. En
sauðland er talið gott í báð-
um þessum dölum og það er
víst einhver sárabót, a. m. k.
fyrir bændur.
í Hrafnkelsdal gerðist
dularfullur atburður um
miðja 18. öld sem mjög mikla
athygli vakti á sínum tíma
og annálaritarar færðu í let-
ur. En síðar hafa þjóðsagnir
klætt atburðinn ýmsum bún-
ingum eftir því sem efni
stóðu til hverju sinni. I
Hrafnagilsannál segir eftir-
farandi frá þessum atburði
fyrir árið 1749:
„Þetta ár dó maður und-
arlega á Jökuldal, hálfgiftur
búandi á Brú, fór í sauðaleit
fram á Hrafnkelsdal, lofaði
sig aftur um kvöldið, kom
ei, fannst deginum eftir liggj-
andi á grúfu, votur upp fyrir
kné með fótinn upp úr nær-
buxunum rifnum, svo hann
álftakló, en aftari sem hest-
hófur með kló frain úr. Hér
var tekið um þingvitni.“
Þannig hljóðar þessi lát-
lausa annálsfrásögn, en
munnmæli og sagnir seinni
tíma hafa fært þessa sögn í
enn dramatískari búning
og búið til úr henni mikinn
ástarharmleik. Samt hefjur
aldrei verið gefin nein skýr-
ing á því hvernig dauða
mannsins bar að höndum
nema þá einn, að hann átti í
höggi við illvætti eina, sem
lék hann svo grátt, að hann
lá dauður eftir „á grúfu, snú-
inn úr liði um axlir og kné,
brjóstið rofið, og slitið burtu
hjartað og horfið, og annar
handleggurinn lika, en staf-
ur hans lá þar margbrotinn“,
eins og segir á einum stað,
þar sem atburði þessum er
lýst.
Og nú lá leið okkar upp úr
þessum dal mannvíga og
forynja suður á öræfin í átt-
ina til Snæfells. Leiðin lá
upp snarbratta brekku og
það var rétt á mörkum að
bílarnir — þótt sterkir væru
— hefðu sig þar upp. En allt
gekk þetta slysalaust og
uppi á dalbrúninni tók við
stórkostleg auðn, urðarmelar
með stórgrýtishnullungum
en grunn daladrög á milli
með nokkrum sandgróðri.
Hreindýr í góðu beitilandi.